آمریکا سطحی از غنی‌سازی توسط ایران را می‌پذیرد/ ایران نباید به «توقف موقت» تحریم‌ها رضایت دهد

عضو شورای روابط خارجی آمریکا می‌گوید: مشکل واقعی این است که اختلاف‌نظر‌ها بر سر مسئله هسته‌ای، بازتاب اختلافی بنیادی‌تر بین ایران و آمریکاست. اگر روابط واشنگتن و تهران بهتر بود، مسئله هسته‌ای—به‌ویژه یک برنامه غیرنظامی—این‌قدر به عنوان نقطه اختلاف بین دو کشور اهمیت پیدا نمی‌کرد.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، با برگزاری پنج دور از مذاکرات ایران و آمریکا موضوع غنی سازی ایران به عنوان یکی از مهمترین مسائل در این گفت‌و‌گو‌ها مطرح است.

مساله اصلی در این زمینه این است که ایران خواهان حفظ غنی سازی بومی در داخل کشور است. غنی سازی بخشی از فرایند چرخه سوخت است که بومی نگه داشتن آن باعث حفظ ظرفیت بومی چرخه سوخت نیز هست.

از طرف دیگر آمریکا اعلام کرده که ایران نباید غنی سازی انجام دهد. برای برون رفت از این وضعیت موضوع تشکیل کنسرسیوم منطقه‌ای مطرح شده است.

«مجید تخت روانچی»، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران روز یکشنبه ۲۸ اردیبهشت گفت: ما در مورد کنسرسیوم هسته‌ای صحبتی نکرده‌ایم، ولی ایده‌هایی در این زمینه مطرح شده است.

وی افزود: اگر کار به جلو برود و این موضوع به صورت جدی مطرح شود ممکن است آن را بررسی و نظر خود را بیان کنیم.

بر این اساس طرح موضوع کنسرسیوم از سوی ایران نبوده است و طرف مقابل آنرا مطرح کرده که ایران آنرا قابل بررسی دانسته است. اما نکته مهمی که در این میان وجود دارد این است که ایران موضوع کنسرسیوم را جایگزینی برای غنی سازی بومی نمی‌داند.

ایران اعلام کرده که به کنسرسیومی که سوخت تولید کند و نیاز کشور‌های منطقه از جمله عربستان و امارات را تامین کند می‌تواند کمک کند ولی این موضوع از بحث غنی سازی بومی توسط خود ایران کاملا مجزاست. 

حتی در یک کنسرسیوم، آنچه برای ایران حائز اهمیت است «غنی سازی در داخل» خواهد بود. یعنی فرایند غنی سازی تحت هر کنسرسیومی در داخل ایران انجام شود.

درباره این موضوع، خبرنگار تابناک گفتگویی با پروفسور شیرین هانتر عضو شورای روابط خارجی آمریکا انجام داده که در ادامه می‌آید.

هانتر متخصص مسائل سیاسی ایران، خاورمیانه و اسلام سیاسی است. تا پیش از انقلاب ۵۷ در ایران، هانتر عضو وزارت امور خارجه ایران بوده و پس از آن به ایالات متحده مهاجرت کرد. وی به زبان‌های فارسی، انگلیسی، فرانسه و ترکی مسلط است. هانتر همچنین عضو شورای روابط خارجی امریکاست. کتاب «روابط ایرانی - عربی، فرایند‌های تنش و سازگاری» از جمله کتاب‌های متأخر هانتر است. این کتاب تلاشی برای فهم و درک بهتر تاثیرات رقابت‌های فرهنگی، مدرنیزاسیون (نوگرایی)، اختلافات قومی و مذهبی، دولت‌سازی، نقش قدرت‌های بزرگ و سیستم سیاسی بین‌المللی بر روابط ایرانیان و اعراب طی هفت دهۀ گذشته است.

*آمریکا و سه کشور اروپایی پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای ارائه به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آماده کرده‌اند که برای اولین بار در ۲۰ سال گذشته، ایران را به نقض تعهداتش تحت پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) متهم می‌کند. ارزیابی شما از این پیش‌نویس قطعنامه چیست و احتمال تصویب آن چقدر است؟

حدس زدن اهداف واقعی پشت پیشنهاد قطعنامه آمریکا و اروپا به هیئت حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دشوار است. با این حال، به اعتقاد من، اروپا اساساً از روی خشم نسبت به ایران عمل می‌کند به دلیل ادعای حمایت تهران از روسیه در جنگ علیه اوکراین. 

همچنین اروپا از اینکه از مذاکرات هسته‌ای فعلی بین آمریکا و ایران کنار گذاشته شده، ناراضی است. هدف آمریکا اعمال فشار بیشتر بر ایران برای قبولاندن «یک توافق اساساً ناعادلانه» است. 

به نظر من مهم‌ترین نقطه ضعف پیشنهاد اخیر آمریکا که در رسانه‌ها گزارش شده، این است که مشخص نمی‌کند چه تحریم‌هایی لغو خواهند شد. این بار، ایران نباید به صرف تعلیق (توقف موقت) تحریم‌ها رضایت دهد. 

به نظر من مسئله غنی‌سازی اهمیت کمتری دارد. اگر تمام تحریم‌ها لغو شوند، ایران می‌تواند به روش دیگری برای دستیابی به اورانیوم مورد نیاز برای فعالیت‌های صلح‌آمیز خود موافقت کند. نکته مهم لغو تحریم‌هاست، زیرا این تحریم‌ها اقتصاد ایران را نابود کرده و پیامد‌های منفی جدی برای جامعه ایرانی داشته‌است. در این مذاکرات، ایران به عقلانیت عملیِ مصمم‌تر و غرور کمتر نیاز دارد.

*به نظر می‌رسد در صورت تصویب، این پیش‌نویس اهرم اضافه به آمریکا در مذاکرات با ایران می‌دهد. تأثیر تصویب این قطعنامه بر مذاکرات ایران و آمریکا چه خواهد بود؟

اگر طرف‌ها مصمم به رسیدن به توافق باشند، این قطعنامه مانع غیرقابل عبوری نخواهد بود. با این حال، اگر مذاکرات فقط یک تلاش بیهوده باشد، قطعنامه اوضاع را دشوارتر خواهد کرد.

*خبرگزاری آکسیوس در گزارش خود نوشته است: پیشنهاد توافق هسته‌ای که آمریکا روز شنبه به ایران ارائه کرد، اجازه غنی‌سازی محدود اورانیوم در خاک ایران را برای مدت‌زمانی نامشخص می‌دهد. آیا این به معنای آن است که آمریکا تنها برای مدت محدودی غنی‌سازی داخلی را می‌پذیرد؟

همان‌طور که قبلاً گفتم، به نظر من مسئله غنی‌سازی به اندازه رهایی از تحریم‌ها اهمیت ندارد. بنابراین، اگر آمریکا و اروپا با لغو تمام تحریم‌ها موافقت کنند، در آن صورت می‌توان در مورد غنی‌سازی مصالحه کرد، حداقل برای یک دوره به عنوان اقدام اعتمادساز. با این حال، ایران باید اطمینان حاصل کند که تحریم‌ها واقعاً لغو شده‌اند.

*آکسیوس همچنین گزارش داده است که ایران در صورتی که یک کنسرسیوم غنی‌سازی در خاک خودش مستقر باشد، با آن موافقت خواهد کرد. به نظر شما چه نوع کنسرسیومی برای هر دو طرف (ایران و آمریکا) قابل قبول خواهد بود؟

اگر اصل عدم غنی‌سازی داخلی توسط ایران پذیرفته شود، راه‌های دیگری برای دسترسی ایران به اورانیوم غنی‌شده برای مقاصد صلح‌آمیز وجود دارد. یک کنسرسیوم متشکل از کشور‌های منطقه یا یک کنسرسیوم بین‌المللی می‌تواند راهی باشد تا ایران به اورانیوم مورد نیاز خود دست یابد.

*با توجه به اینکه ایران غنی‌سازی داخلی را خط قرمز خود می‌داند و حتی مشارکت در یک کنسرسیوم را جایگزین مناسبی برای آن نمی‌داند، آیا آمریکا در نهایت موضع ایران در این مورد را خواهد پذیرفت؟

قابل تصور است که آمریکا سطح بسیار پایینی از غنی‌سازی داخلی را برای ایران بپذیرد. مشکل واقعی این است که اختلاف‌نظر‌ها بر سر مسئله هسته‌ای، بازتاب اختلافی بنیادی‌تر بین ایران و آمریکاست. اگر روابط واشنگتن و تهران بهتر بود، مسئله هسته‌ای—به‌ویژه یک برنامه غیرنظامی—این‌قدر به عنوان نقطه اختلاف بین دو کشور اهمیت پیدا نمی‌کرد.