«مکانیسم ماشه» فعال شود باب دیپلماسی به‌طور کامل بسته می‌شود/ نروژ مناسب میانجیگری نیست

سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان می‌گوید اگر آمریکا می‌خواهد مذاکرات به نتیجه برسد، باید از شرط غنی‌سازی صفر صرف‌نظر کند و با جلب اعتماد ایران و ارائه ضمانت‌هایی مبنی بر عدم وقوع جنگ جدید در حین مذاکرات، شرایط را برای بررسی موضوع از سوی مسئولین کشور فراهم کند.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، «ژان نوئل بارو»، وزیر خارجه فرانسه درباره احتمال فعال سازی مکانیسم ماشه علیه تهران گفت: «بدون تعهد محکم، ملموس و قابل تأیید از سوی ایران، حداکثر تا پایان ماه اوت / اگوست ۲۰۲۵ (۹ شهریور ۱۴۰۴) این کار را انجام خواهیم داد.»
 
توافق برجام در اکتبر ۲۰۲۵ (مهر ۱۴۰۴) به پایان می‌رسد و تا قبل از آن اعضای برجام که عضو دائم شورای امنیت هستند می‌توانند درخواست فعال سازی مکانیسم ماشه را داشته باشند.

براساس توافق برجام و قطعنامه برجامی شورای امنیت سازمان ملل متحد، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در مدت اجرای این توافق، تعلیق می‌شود مگر اینکه مکانیسم ماشه فعال شود. در صورت فعال سازی مکانیسم ماشه، تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران بدون رای گیری در شورای امنیت، دوباره فعال می‌شوند.

در گفتگوی تابناک با دکتر «محسن پاک‌آیین» سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان این موضوع مورد بحث قرار گرفته که در ادامه آمده است.

*در حین جنگ و پس از آن، آمریکا به دنبال مذاکره با ایران بوده و کماکان بر غنی‌سازی صفر تأکید دارد، در حالی که ایران بر حق غنی‌سازی خود تأکید می‌کند. به نظر شما، آیا نقطه تعادلی میان این دو موضع وجود دارد؟

همان‌طور که اشاره کردید، آمریکا خواستار مذاکره با ایران بوده و در نامه‌ای که ترامپ به مقام معظم رهبری ارسال کرد، این تقاضا مطرح شد. 
ما نیز با توجه به ملاحظات موجود، مذاکرات غیرمستقیم را پذیرفتیم و پنج دور مذاکره آغاز شد.

اولین مطالبه ترامپ این بود که ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند. ما در پاسخ اعلام کردیم که اگر موضوع صرفاً این باشد، مشکلی وجود ندارد و می‌توان به توافق رسید. 

اما در ادامه مذاکرات، آمریکا مطالبات دیگری از جمله توقف کامل غنی‌سازی (غنی‌سازی صفر) را مطرح کرد. این مطالبه به دلایل قانونی و بین‌المللی غیرقابل‌قبول است، زیرا فلسفه تأسیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، حذف غنی‌سازی صفر و کمک به کشور‌ها برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای بوده است. 

در دوره آیزنهاور نیز آمریکا طرح «اتم برای صلح» را مطرح کرد که بر استفاده صلح‌آمیز از برنامه‌های هسته‌ای تأکید دارد، نه حرکت به سمت سلاح هسته‌ای. 

بنابراین، مطالبه غنی‌سازی صفر نه‌تنها از سوی ایران، بلکه از سوی هیچ کشوری پذیرفتنی نیست و ما به‌طور طبیعی آن را نخواهیم پذیرفت. 
اگر مذاکره‌ای با این شرط آغاز شود، حتی در صورت شروع، به نتیجه مطلوبی نخواهد رسید. 

از منظر ملی نیز، جمهوری اسلامی ایران برای پیشرفت اقتصادی و با توجه به رشد جمعیت، به انرژی هسته‌ای برای مصارف صلح‌آمیز نیاز دارد. این موضوع مطالبه ملت ایران است. 

لذا، اگر آمریکا می‌خواهد مذاکرات به نتیجه برسد، باید از شرط غنی‌سازی صفر صرف‌نظر کند و با جلب اعتماد ایران و ارائه ضمانت‌هایی مبنی بر عدم وقوع جنگ جدید در حین مذاکرات، شرایط را برای بررسی موضوع از سوی مسئولین کشور فراهم کند. در این صورت، مسئولین قطعاً موضوع را بررسی کرده و پاسخ مناسب ارائه خواهند داد.

 *اعلام شده که در مذاکرات آتی ایران و آمریکا، عمان دیگر به‌عنوان میانجی مطرح نیست و از نروژ و چین نام برده شده است. به نظر شما دلیل این تغییر چیست؟ و اگر چین به‌عنوان میانجی مطرح شود، آیا آمریکا تمایل دارد چنین امتیازی به چین بدهد و این کشور را به‌عنوان میانجی در پرونده هسته‌ای ایران بپذیرد؟

این موضوع در حال حاضر در حد گمانه‌زنی رسانه‌ای است که توسط یک رسانه خارجی مطرح شده و برخی کارشناسان به آن پرداخته‌اند. تاکنون هیچ اطلاع رسمی مبنی بر تغییر عمان به‌عنوان میانجی منتشر نشده است. 

باید منتظر ماند و دید که این موضوع به کجا منجر خواهد شد. از نظر کارشناسی، نروژ گزینه مناسبی برای میانجی‌گری نیست، زیرا این کشور بار‌ها ادعا‌های حقوق بشری علیه ایران مطرح کرده و معمولاً از اهداف و برنامه‌های آمریکا و اتحادیه اروپا حمایت می‌کند. از این رو، نروژ به اندازه عمان برای ایران قابل اعتماد نیست. باید صبر کنیم و ببینیم که این موضوع چگونه پیش خواهد رفت.

*به نظر می‌رسد طرف‌های اروپایی برجام عزم خود را برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه جزم کرده‌اند و ایران نیز اعلام کرده که در صورت عملی شدن این موضوع، واکنش مقتضی خواهد داشت. فعال‌سازی مکانیسم ماشه چه تأثیری بر آینده مذاکرات هسته‌ای می‌تواند داشته باشد؟

تحلیل کشور‌های اروپایی مبنی بر فعال‌سازی مکانیسم ماشه هیچ توجیه قانونی و قابل‌قبولی ندارد، زیرا این کشور‌ها خود از انجام تعهداتشان در برجام، از جمله لغو تحریم‌ها و عمل به توافق، خودداری کردند.

ایران محدودیت‌های هسته‌ای را پذیرفته بود، اما اروپا نه‌تنها تحریم‌ها را لغو نکرد، بلکه نتوانست آمریکا را به بازگشت به برجام متقاعد کند. 

علاوه بر این، آمریکا و رژیم صهیونیستی مدعی هستند که تأسیسات هسته‌ای ایران را نابود کرده‌اند. اگر این ادعا درست باشد، به‌طور طبیعی پرونده هسته‌ای ایران بسته شده و بحث بازگشت به گذشته (اسنپ‌بک) موضوعیت ندارد. 

چنانچه اروپا این خطای محاسباتی را مرتکب شود و مکانیسم ماشه را فعال کند، به‌طور کامل باب دیپلماسی بسته خواهد شد و تبعات آن بر عهده خود اروپا خواهد بود. 

ما کماکان از دیپلماسی و مذاکره با اروپا برای حل مسائل استقبال می‌کنیم. اگر اتحادیه اروپا به منافع کشور‌های اروپایی و اطمینان از صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران اهمیت دهد، این هدف از طریق دیپلماسی قابل دستیابی است و ما می‌توانیم از این مسیر به نتیجه برسیم.

گفتگو: مهتاب بهرامی آسترکی