تابناک گزارش می دهد

حق‌آبه‌ای که رفت، اعتبار دیپلماسی‌ای که خشک شد/خیمه طالبان بر منافع ملی ایران

در حالی که میلیون‌ها شهروند مشهدی با بحران بی‌سابقه آب دست‌وپنجه نرم می‌کنند، حکومت طالبان با انحراف مسیر رودخانه هریرود، حق‌آبه قانونی ایران را قطع کرده است. این در حالی است که وزارت امورخارجه همچنان به بیانیه‌های بی‌نتیجه و رایزنی‌های ناکارآمد بسنده می‌کند. آیا وقت آن نرسیده که دیپلماسی آبی ایران از خواب بیدار شود؟
کد خبر: ۱۳۲۳۶۰۴
|
۲۸ مرداد ۱۴۰۴ - ۱۶:۵۹ 19 August 2025
|
8250 بازدید
|

حق‌آبه‌ای که رفت، اعتبار دیپلماسی‌ای که خشک شد/خیمه طالبان بر منافع ملی ایران

بحران کم‌آبی در کلان‌شهر مشهد به مرحله‌ای بحرانی رسیده است. طبق اظهارات مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد، وضعیت ذخایر سد‌های تأمین‌کننده آب شرب مشهد از جمله دوستی، کارده، ارداک و طرق به‌شدت نامناسب بوده و ظرفیت سد دوستی که نقش حیاتی در تأمین آب منطقه دارد، به کمتر از ۱۰ درصد رسیده است.

به گزارش سرویس اقتصادی تابناک،  در این میان، یکی از اصلی‌ترین دلایل بحران موجود، مسدود شدن مسیر طبیعی رودخانه هریرود توسط حکومت طالبان در افغانستان و عدم تخصیص حق‌آبه ایران بر اساس معاهده سال ۱۳۵۱ خورشیدی است.

پیشینه حقوقی مسئله: معاهده ۱۳۵۱

بر اساس معاهده ۱۳۵۱ خورشیدی میان ایران و افغانستان، مقرر شد سالانه ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب از رودخانه هریرود (در مرز شمال شرق ایران) به ایران تخصیص یابد. این معاهده که جنبه بین‌المللی دارد، همچنان مبنای حقوقی ایران برای مطالبه حق‌آبه محسوب می‌شود. با این حال، پس از به قدرت رسیدن طالبان، اجرای این معاهده عملاً متوقف شده و افغانستان به‌طور یک‌جانبه و بدون هماهنگی با ایران، پروژه‌های سدسازی جدید از جمله سد «پاشدان» را که گفته می‌شود سرمایه گذار آن از جمهوری آذربایجان است، اجرایی کرده است.

به گفته متخصصین اصلی‌ترین ضعف در رابطه با شرایط عدم تخصیص حق آبه هریرود را می‌توان متوجه عملکرد وزارت امورخارجه دانست. 

با وجود گذشت نزدیک به چهار سال از سلطه طالبان بر افغانستان، وزارت امور خارجه ایران هنوز موفق به برقراری چارچوب رسمی و منظم برای گفت‌و‌گو‌های آبی با مقامات طالبان نشده است. رایزنی‌های پراکنده و غیرنظام‌مند تاکنون به نتیجه ملموسی در خصوص بازگشایی مسیر رودخانه هریرود و تخصیص مجدد حق‌آبه منجر نشده است.

بیانیه خوانی مشکل گشا نیست/ ابزار‌های بین المللی در پستو!

مقامات وزارت امور خارجه ایران بار‌ها در مصاحبه‌ها و بیانیه‌ها بر پایبندی طالبان به معاهده ۱۳۵۱ تأکید کرده‌اند، اما هیچ‌گونه اقدام عملی الزام‌آور یا راهبرد حقوقی در قبال تخلفات آشکار طالبان دیده نمی‌شود. این رویکرد انفعالی و صرفاً رسانه‌ای، نه‌تنها کارایی ندارد، بلکه پیام ضعف و بی‌عملی را به طرف مقابل ارسال می‌کند.

ایران می‌توانست از ظرفیت‌های حقوقی بین‌المللی، همکاری با کشور‌های ثالث (مانند ترکمنستان که در پایین‌دست سد دوستی قرار دارد) و نهاد‌های بین‌المللی مرتبط با منابع آبی، برای فشار بر طالبان و احقاق حقوق خود بهره بگیرد. اما تاکنون شواهدی از چنین تلاش‌های سازمان‌یافته‌ای مشاهده نشده است.

بی‌برنامگی در دیپلماسی آب فرامرزی

ایران در قبال بحران‌های مشابه در حوزه آب‌های مرزی دیگر (همچون هیرمند و ارس) نیز با مشکلات مشابهی روبه‌رو بوده است که نشان‌دهنده ضعف ساختاری در تدوین راهبردی جامع در حوزه «دیپلماسی آب» است. این ضعف در مورد رودخانه هریرود به‌شدت مشهود است و باعث شده تا طالبان در غیاب هرگونه هزینه سیاسی یا اقتصادی، آزادانه به سیاست‌های آبی یک‌جانبه خود ادامه دهد.

جنگ آب در مشهد؟

ادامه دار شدن این شرایط در یکی از کلان شهر‌های ایران می‌تواند تبعات جبران ناپذیری داشته باشد؛ کاهش شدید منابع آب مشهد، شهری با جمعیت میلیونی و زائرپذیر، می‌تواند منجر به نارضایتی عمومی و تنش‌های اجتماعی گسترده شود.

از سویی دیگر قطع حق‌آبه‌های مرزی، به‌ویژه از کشور‌های بی‌ثبات یا دارای حکومت‌های متخاصم، یک مسئله مستقیم امنیت ملی محسوب می‌شود. این در حالی است که بی شک کاهش حق‌آبه منجر به برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، نشست زمین و تخریب اکوسیستم‌های منطقه می‌شود. 

باید چه کرد؟

کارشناسان معتقدند فعال‌سازی یک کارگروه دیپلماسی آب منطقه‌ای با مشارکت وزارت امور خارجه، وزارت نیرو و نخبگان حوزه حقوق بین‌الملل آب برای تدوین برنامه اقدام فوری می‌تواند نخستین گام برای اصلاح شرایط کنونی باشد. از سویی دیگر برگزاری نشست‌های دوجانبه رسمی با طالبان تحت نظارت نهاد‌های بین‌المللی برای الزام به اجرای معاهده ۱۳۵۱راهکار دیگری برای کمک به حل بحران آبی مشهد است. 

استفاده از ظرفیت نهاد‌های بین‌المللی آبی مانند کمیسیون بین‌المللی رودخانه‌ها، سازمان همکاری اسلامی و سازمان ملل برای طرح شکایت رسمی و جلب حمایت بین‌المللی، ایجاد اهرم‌های فشار اقتصادی و سیاسی غیرمستقیم از طریق مرز‌های تجاری یا همکاری‌های منطقه‌ای در حوزه برق، سوخت یا ترانزیت و در نهایت افزایش دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای هدفمند برای افزایش آگاهی جهانی نسبت به تبعات رفتار‌های آبی طالبان از جمله ابزار‌هایی است که وزارت امورخارجه ایران می‌تواند با هدف حفظ و احیای منافع ملی کشور در زمینه حق آبه هریرود، مورد استفاده قرار دهد.

به گزارش تابناک، ضعف عملکرد وزارت امور خارجه ایران در اقناع طالبان برای اجرای تعهدات آبی، به‌ویژه در موضوع رودخانه هریرود، مصداق بارز غفلت دیپلماتیک و عدم اولویت‌دهی به منافع حیاتی کشور در سطح سیاست خارجی است. بحران مشهد نه صرفاً یک چالش محلی، بلکه جلوه‌ای از پیامد‌های عدم اقدام مؤثر در برابر نقض تعهدات بین‌المللی توسط همسایگان است. برای جلوگیری از تشدید بحران، بازنگری فوری در راهبرد‌های دیپلماسی آب و اقدام قاطع و منسجم ضروری است.

اشتراک گذاری
برچسب ها
سلام پرواز
سفرمارکت
مطالب مرتبط
نظرات بینندگان
غیر قابل انتشار: ۴۷
در انتظار بررسی: ۱
انتشار یافته: ۶۶
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۷:۰۳ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
حالا هی تفسیر و مصاحبه در خصوص لبنان بذارین
پاسخ ها
ناشناس
| Canada |
۱۸:۱۶ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
بنا به نظر تحلیلگران زمستان سخت چون طالبان نیاز به قاچاق نفت و گازوییل و بنزین ایران داره و ایران هم صنعت بومی هسته ای وغنی سازی داره که بازدارندگی ایجاد می کنه طالبان هم از ما حساب می بره.
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۰۷:۴۳ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۹
کدوم صنعت هسته ای دوست عزیز؟
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۷:۰۸ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
شما که به طالبان "یکی از جنبش های اصیل منطقه" میگفتین! حالا چیکار میتونین بکنین به جز بیانیه دادن؟!
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۲۱:۵۸ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
روزی که طالبان امد حسین شریعتمداری جشن گرفت
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۲۲:۵۴ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
یه موشک بزنی سد راهش باز میشه
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۷:۱۹ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
مگه نگفتند که در دولت قبل با یک تلفن مانند واکسن ها مشکل حل شده؟
عیب ندارد. این دولت با دیپلماسی سازنده و ملاقاتی که با طالبان داشته و بیشتر میشه و شاید حتی به رسمیت شناختن آنها پس میگیره
محمد
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۷:۲۴ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
صادرات سیمان ،نفت ،بنزین و یا قاچاق سوخت به افغانستان را لغو کنید ،گمرکی را بالا ببرید ،،افغانی ها را اخراج کنید ،خود به خود طالبان از بین می‌رود
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۰۶:۲۳ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۹
با سیمان ایران اون سدها ساخته شده. خوب بزنید خرابش کنید مگه آمریکا نزد هسته ای ما رو نابود کرد شما هم بزنید سدهاشون رو نابود کنید و اگه دوباره ساختند شما هم دوباره بزنید خراب کنید. مثل عمو ترامپ
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۰۸:۵۹ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۹
شاید باورکردنی نباشه ولی اسنادی پارسال منتشر شد ک نشون میداد سیمان صادراتی به افغانستان از سیمانی که در بازار ایران توزیع میشه ارزانتر هست
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۹:۲۴ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۹
اتفاقا اونها تهدید کردن صدرات میلیاردی شما رو قطع می کنیم اگه ادعای زیادی کنید.همه آب از هریرود تا هیرمند توی این خشکسالی
سعید
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۷:۲۸ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
یه وطن پرست میخادازلج همین کارتمام افغانی های که توکشورهست اخراج کنه تااین طالباحساب کاردستشون بیاد
پاسخ ها
ناشناس
| Canada |
۱۸:۱۷ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
حالا چند میلیون ایرانی در سالهای احیر از ایران خارج شدند و سیل خروج همجنان ادامه داره کسی در ایران یا دنیا حساب دستش امد/!
ناشناس
| Singapore |
۲۱:۴۷ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
عزیز جان ایا در زمان گروگانگیری منطقی بود امریکا کلیه ایرانیها را اخراج کند؟؟؟؟
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۲۳:۵۵ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
ربطی به لجبازی نداره، این همه کشور با رود مشترک مگر برای گرفتن حقابه میلیونها نفر از اتباع همسایه را پذیرش کردند؟ اصلا دیگه اون حقابه به چه درد میخوره؟! تمام افغانها باید از ایران بروند چه طالبان حقابه‌ی ایران را بدهد چه ندهد
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۶:۵۸ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۹
اخراج فوری تمام افغانیها مطالبه ملیست
Ali
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۷:۳۰ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
همانطور که مسئله قفقاز را حل کردیم انشالله نسخه طالبان هم پیچیده میشه
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۲۱:۵۰ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
چرا رئیسی مسئله افغانستان راحل نکرد؟لال بودی یا کر
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۷:۳۱ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
طالبان دوست مااست ،حتی اگر تمام ایران. خشک بشه نباید طالبان ناراحت بشن
پاسخ ها
حمید
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۸:۴۶ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
افغانی بروکشورخودت اینجابرای توجای نیست
ناشناس
| Seychelles |
۱۹:۴۴ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
شوخی بی مزه ای است
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۷:۴۴ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
شما دریاچه ارومیه رو نجات بدید ، حق آبه افغانستان پیشکش
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۷:۵۰ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
چرا اطلاعات غلط میدین مگه در مورد هریرود ایران موافقت نامه داره موافقت نامه ۱۳۵۱ در مورد رود هیرمند در سیستان
ایران در مورد هریرود اصلا موافقت نامه نداره
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۷:۵۶ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۸
كي طالب طالب ميكرد
كي ميگفت افغانها برادرند
لابد براي حق ابعه هم اگر بمب داشتيد ميشد نع؟؟
افغانستان هم بمب اتم داره؟؟؟ديديد ربطي به بمب و هسته اي مسته اي نداره
كشور داري سه چيز مي خواد
وطن دوستي
جنم
عرضه



تمام
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۷:۴۴ - ۱۴۰۴/۰۵/۲۹
افغانستان را آمریکا در جریان صلح با طالبان به رهبران طالب واگذار کرد. اگر مسئولان وقت ایران از هیت طالبان دعوت کردند پس از توافق آمریکا با طالبان بود که همین کار را ترکمنستان هم انجام داد
نظر شما

سایت تابناک از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.

برچسب منتخب
# دیدار پوتین و ترامپ # جنگ ایران و اسرائیل # عملیات وعده صادق 3 # مذاکره ایران و آمریکا # آژانس بین المللی انرژی اتمی # پل ترامپ # حمله آمریکا به ایران
نظرسنجی
ایران و آمریکا در مذاکرات به توافق می‌رسند؟
الی گشت