یک سوم گازوییل پاکستان از راه قاچاق از ایران تامین می‌شود/ ایران با این وضعیت وارد کننده انرژی خواهد شد

به گزارش تابناک، بیزینس رکوردر نوشت: در پاکستان ۷۲۲ تن در موضوع نقل و انتقالات پولی و حواله سوخت قاچاقی از ایران دخیل هستند که ایالت پنجاب با داشتن ۲۰۵ محل مبادله حواله در جایگاه نخست در میان ایالات‌ پاکستان قرار گرفته است.

مرتضی زمانیان استاد دانشگاه امیرکبیر گفت: دولت یک لیتر بنزین را ۷۰ سنت وارد می‌کند و به قیمت ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومان در داخل می‌فروشد. این مابه‌التفاوت قیمت همان هزینه‌ای است که توسط دولت پرداخت شده و یارانه پنهان انرژی نامیده می‌شود.

در‌واقع سود کلان  قاچاقچیان بابت انتقال هر مخزن به‌ کشورهای همسایه است که دامنه آن از مرزهای جنوب شرق به خراسان و گلستان هم تعمیم یافته است.

قاچاق روزانه ۱۲ میلیون لیتر بنزین و گازوئیل

جلیل سالاری مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش گفت: مقدار قاچاق بنزین کشور روزانه ۵ میلیون لیتر و مقدار قاچاق گازوئیل روزانه حدود ۷ میلیون لیتر برآورد می‌شود.با در نظر گرفتن قیمت هر لیتر بنزین و گازوئیل معادل ۰.۷ و ۰.۷۸ دلار طبق آمار بورس انرژی، کشور سالانه ۳.۲ میلیارد دلار از قاچاق سوخت خسارت می‌بیند.
افزایش قیمت ارز و ثابت ماندن قیمت ریالی سوخت در ایران، شکاف قیمت صادراتی و داخلی سوخت را بیشتر کرده و انگیز‌ه‌ها برای قاچاق را افزایش داده است.

شرکت ملی پخش در گزارشی با پایش کارت‌های سوخت عنوان کرد: در حال حاضر حدود ۱۹ میلیون خودرو و کارت سوخت در کشور وجود دارد. متاسفانه شاهد آن هستیم که کارت‌های سوخت به تعداد بالا به سمت استان‌های مرزی منتقل و ظرف چند روز اول ماه سهمیه آنها خالی می‌شود که مشخصا صرف قاچاق می‌گردد.

مالک شریعتی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس نیز در مصاحبه‌ای با اشاره به قاچاق سوخت از نیروگاه‌ها گفت: بخش اصلی و عمده قاچاق گازوئیل کشور مربوط به نیروگاه‌ها و به میزان ۱.۵ میلیارد لیتر در سال است.

ارسلان رحیمی مدیرعامل شرکت خط لوله و مخابرات نفت نیز در مصاحبه‌ای به تاریخ ۹ مهر ۱۴۰۱ گفت: با افزایش اختلاف قیمت داخلی و منطقه‌ای فرآورده نفتی، ایجاد انشعاب‌های غیرمجاز در خط لوله انتقال و سرقت سوخت افزایش یافته است و از سالی یکی دو مورد به هفته‌ای یکی دو مورد رسیده و ده‌ها برابر شده است.

انجمن فروشندگان نفت پاکستان روز سه‌شنبه به رویترز گفت: دلالان نفت افزایش قاچاق سوخت ایران به پاکستان را اعلام کرده‌ و گفته‌اند، تا ۳۵ درصد از گازوئیل فروخته شده در این کشور جنوبی آسیا، غیرقانونی از ایران وارد شده است.

وزارت انرژی پاکستان گفت: طبق گزارش سازمان تنظیم مقررات نفت و گاز، روزانه ۴۰۰۰ تن سوخت (۵ میلیون لیتر) قاچاق به پاکستان باعث از دست رفتن درآمد کلی حدود ۱۰.۲ میلیارد روپیه در ماه می‌شود. تاکنون وزارت نفت دو راهکار «غیرقیمتی» برای کنترل قاچاق بنزین در دستور کار قرار داده که عبارتند از: اول کاهش سقف دوم بنزین آزاد به میزان ۱۰۰ لیتر در ماه و دوم ساماندهی کارت سوخت جایگاه‌ها. چندی پیش نیز تفاهم‌نامه تجهیز ناوگان برون‌شهری به سامانه سپهتن برای نظارت بر توزیع گازوئیل بر اساس پیمایش امضا شد که نقش موثری بر مهار قاچاق گازوئیل خواهد داشت.

وضعیت نامطلوب ایران در شاخص‌های مصرف انرژی

برای بررسی وضعیت مصرف گاز یا انرژی در بخش خانگی ایران می‌توان آن را در دو شاخص «سرانه مصرف انرژی خانگی» و «شدت مصرف انرژی» با سایر کشورها مقایسه کرد. طبق ترازنامه انرژی سال ۹۹، شدت مصرف انرژی ایران بر اساس برابری قدرت خرید، بیش از دو برابر میانگین جهانی است و حتی به میزان ۶۶ درصد نیز از میانگین خاورمیانه بالاتر است.

سرانه مصرف انرژی در ایران ۲.۰۵ تن معادل نفت خام به ازای هر نفر بوده که ۷۴ درصد از میانگین جهانی و ۱۷ درصد از خاورمیانه بیشتر است. همچنین سرانه کل مصرف نهایی در ایران در بخش «خانگی، تجاری و عمومی» بیش از دو برابر میانگین جهانی است و نسبت به خاورمیانه نیز ۵۵ درصد بیشتر است.

صادرات غیرنفتی از کشور عملاً وجود ندارد

اگر به آمار صادرات غیرنفتی کشورهای صادرکننده نفت و گاز نگاهی بیندازیم، متوجه می شویم که عملا چیزی به نام صادرات غیر نفتی وجود ندارد. وفور منابع نفت و گاز ارزان در این کشورها سبب شده که صنایع انرژی بر، در این کشورها توسعه پیدا کند و در حقیقت چیزی که صادر می شود، صادرات انرژی در بسته بندی جدید است؛ برای نمونه، در ایران گاز را به متانول و اوره تبدیل و محصول را به نام تولید پتروشیمی و غیر نفتی صادر می کنیم.

این تقریبا همان صادرات نفت و گاز به صورت خام است و ارزش افزوده خاصی ایجاد نمی شود.یا مثلا ما گاز را در نیروگاه به الکتریسیته تبدیل و به کشورهای دیگر صادر می کنیم یا مثلا انرژی الکتریکی ارزان تهیه شده از گاز و سوخت ارزان گاز را تبدیل به فولاد کرده و فولاد خام با کمترین ارزش افزوده را صادر می کنیم.همین فولادی که ما تنی ۴۰۰ دلار صادر می کنیم در خارج از کشور در فرآیندی تبدیل به فولاد آلیاژی می شود و تنی ۴۰۰۰ دلار وارد می کنیم.

مثال دیگر صنعت کاشی و سرامیک است. تقریبا تمام دستگاه ها و خط تولیدهای کارخانه های کاشی در ایران ساخت اروپاست و جالب اینجاست مواد اولیه برای ساخت کاشی های باکیفیت هم از اروپا وارد می شود، و ما هر ساله چند صد هزار متر مربع صادرات کاشی به اروپا داریم! چرا ؟ واقعیت این است که ما اصلا صنعتی به نام کاشی و سرامیک نداریم! تمام خطوط تولید کاشی و سرامیک ایران وارداتی است و از ایتالیا تامین می شود.

ما به اروپا کاشی صادر نمی کنیم بلکه گاز و سوخت ارزان را در بسته بندی جدیدی به نام کاشی به اروپا صادر می کنیم. ما ماده اولیه شمش آلومینیوم را وارد کرده و با استفاده از سوخت و انرژی ارزان این ماده اولیه را به شمش آلومینیوم تبدیل و شمش خام را صادر می کنیم.در حقیقت ما گاز را در بسته بندی شمش آلومینیوم صادر می کنیم.

ما دسترسی به منابع نفت و گاز ارزان قیمت داریم و چون به دلایل سیاسی و اقتصادی صادرات گاز بصورت مستقیم نداریم، همین انرژی ها را در بسته بندی هایی مثل فولاد، آلومینیوم، کاشی، پتروشیمی و ... صادر می کنیم.

تاجرانی که قبلا از بورس انرژی سوخت می‌خریدند الان از قاچاقچیان می‌خرند

علی نقوی مدیرعامل بورس انرژی گفت: در سال ۹۹ بیشترین رکورد معامله در بورس انرژی با ۱۶ میلیون تن رقم خورد. اما با توجه به ناترازی پیش آمده در دو سال گذشته، بنزین و گازوئیل در بورس انرژی عرضه نشد.در سه ماهه امسال نسبت به سال قبل، مجموع عرضه‌های صادراتی ۶۰ درصد کمتر شده و متاسفانه شرکت پالایش و پخش، عرضه در بورس انرژی را متوقف کرده است.

بسیاری از تاجرانی که قبلا نیاز کشورهای همسایه را از مسیر بورس انرژی تامین می‌کردند، الان از مسیر قاچاق تامین می‌کنند و ضروری است، ما صادرات بنزین از بورس انرژی را در اعداد کوچک ادامه دهیم تا مانع قاچاق شویم.

ایران در آستانه حذف از بازار انرژی

علی مروی، کارشناس ارشد اقتصادی اظهار داشت: روند تولید و مصرف انرژی در ایران به‌ گونه‌ای است که در کمتر از یک دهه آینده به واردکننده بزرگ گاز تبدیل می‌شود و در حوزه نفت هم ظرفیت صادرات نفت ایران از دست می‌رود.

سیاست‌های حاکم باعث شده تقاضا برای قاچاق سوخت افزایش یابد و صنعت کشور بر پایه انرژی ارزان شکل بگیرد، در حالی که انرژی در ایران باید اهرمی برای تولید ثروت می‌شد.

جواد نوفرستی کارشناس ارشد انرژی گفت: آن چیزی که به عنوان مصرف بنزین عنوان می‌شود، مصرف به علاوه قاچاق است و با توجه به جذابیتی که قاچاق دارد قطعا وارد‌کننده بنزین خواهیم شد. اصلاح قیمتی کمکی به کاهش مصرف نمی‌کند، در واقع آن چیزی که به کنترل مصرف کمک کرده است نظارت بر عرضه و هوشمندسازی سوخت رسانی بود.

سامانه سوخت باعث شد بخشی از راه قاچاق بسته شود. فروش روزانه بنزین در ابتدای ایجاد سامانه هوشمند سوخت با وجود افزایش تعداد خودرو از ۷۳ میلیون لیتر به ۶۴ میلیون لیتر در روز رسید.

نوفرستی گفت: دولت قبل سامانه هوشمند سوخت را به این دلیل حذف کرد که دستاورد دولت قبلش بود. از سال ۸۶ تا ۹۴ که سامانه سوخت برقرار بود مصرف بنزین سالانه یک میلیون لیتر در روز افزایش پیدا کرد.اما از سال ۹۴ که  سامانه سوخت حذف شد فروش روزانه بنزین از ۷۲ میلیون لیتر در سال ۹۴ به ۹۱ میلیون لیتر در سال ۹۷ رسید؛ یعنی در سه سال حدود ۱۹ میلیون لیتر رشد کرد.

بیشترین میزان قاچاق سوخت ایران مربوط به گازوئیل است و تا دولت بازی را به هم نزد، امکان اصلاح سازوکار قیمت‌گذاری گازوئیل وجود ندارد. دولت یک سلسله سیاست‌هایی را در سال‌های گذشته اتخاذ کرده که مدل تجارت حمل و نقل بار را مبتنی بر قاچاق سوخت شکل داده است.

با فردای امروز چه خواهیم کرد؟

مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس می گوید: تولید گاز از میدان مشترک پارس‌ جنوبی به پیک ظرفیت رسیده و از حدود چهار سال آینده، سالانه به اندازه یک فاز، پارس‌ جنوبی افت تولید خواهد داشت.

کشور هم شدیدتر از سال های قبل نگران مصرف گاز شده و زمستانی که در ابتدای آن قرار داریم، روزانه بیش از ۷۰۰ میلیون مترمکعب گاز از پارس‌ جنوبی برداشت می کنیم و از مجموع ۳۷ سکوی در حال بهره‌برداری، ۱۷ سکوی اصلی با ظرفیت تولید روزانه ۲۸ میلیون مترمکعب گاز و ۲۰ سکوی فرعی با ظرفیت تولید ۱۴ میلیون مترمکعب در روز در خلیج‌فارس نصب و به بهره‌برداری رسیده است.

گفته می شود، ۴۳ درصد از درآمد کشور، ۶۳ درصد گاز نیروگا‌های کشور و ۷۵ درصد از گاز خانگی کشور در پارس جنوبی تامین می‌شود و این هاپ انرژی کشور سهم بیش از ۵۰ درصدی در درآمد دولت ها داشته است.

بودجه عمومی کشور در سال ۱۳۹۹، ۶۴۰ هزار میلیارد تومان بوده و ارزش محصولات پارس جنوبی در این یک سال برابر با ۳۸۴ هزار میلیارد تومان محاسبه شده که به این معناست، ۵۴ درصد درآمدهای دولت از محصولات پارس جنوبی بوده است.

به نظر می‌رسد ،برنامه ریزی ها درست از آب درنیامده و تحریم ها مانع از توسعه میدان های گازی کشور شده است و گفته می شود، ایران به عنوان بزرگترین دارنده ذخایر گاز جهان، اگر تا ۴ سال آینده ۵۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در توسعه میادین گازی جذب نکند، وارد کننده گاز می‌شود!

واضح است، وضعیت بغرنج مصرف انرژی در ایران تحت تاثیر سیاست‌گذاری‌های غلط دولت‌ها و فرهنگ مصرف نادرست مردم است. زمان در حال گذشتن و منابع در حال هدررفت است. ایران نیازمند انقلاب فرهنگی بزرگ در نحوه استفاده و مصرف انرژی است تا بتواند به بهترین شکل ممکن منابع را مورد بهره برداری قرار دهد و این نعمت خدادادی را به ثروت تبدیل کند. با توجه به ارزان بودن و شخصی نبودن (دولتی بودن) منافع این منابع ثروت، قاعدتاً از مسئولین انتظار می‌رود اقدام‌های موثری را در این زمینه انجام دهند.