در مورد باستان شناسی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید

 

کلیات

باستان‌شناسی شاخه‌ای از علوم اجتماعی است که به بررسی گذشته، با استفاده از مدارک مادی می‌پردازد. قلمرو باستان‌شناسی از گذشته تا حال را دربرمی‌گیرد. چون همه رویداد‌ها بی‌درنگ پس از رخ دادن، به بخشی از گذشته بدل می‌شود. منابع اطلاعاتی باستان‌شناسی از داده‌های مادی (یا دیگر داده‌هایی) تشکیل می‌شود که به گونه‌ای به انسان مربوط هستند و «آثار فرهنگی» نامیده می‌شوند.


واژه‌شناسی

واژه انگلیسی archaeology از واژه یونانی arkhaiologia به معنی بحث دربارهٔ چیز‌های قدیمی است. اما امروزه معنای آن تغییر کرده و به پژوهش در زمینه گذشته انسان، بر پایه بقایای مادی باقی‌مانده از او، گفته می‌شود. در یونان باستان، در سده‌های نخست پس از میلاد، اصطلاح archaeologist به گروهی از بازیگران تئاتر گفته می‌شد که بر روی صحنه با حرکات صامت افسانه‌های باستانی را بازسازی می‌کردند. واژه archaeology با مفهوم امروزی آن را در سده ۱۷ (میلادی) ژاک اُبسن، طبیب و عتیقه باز اهل لیون، دوباره احیا کرد. او واژه archaeography (باستان‌نگاری) را نیز مطرح کرد. اما این واژه مقبول مردم نیفتاد و وارد مجموعه واژگان نشد.
 

تاریخچه

قدیمترین مدرک مبنی بر به‌کارگیری آثار مادی برای بررسی گذشته‌های دور به سده ۶ (پیش از میلاد) بازمی‌گردد. یعنی زمانی که فرمانروایی از بابل به حفاری در بنا‌های اداری دست زد تا به پیشینهٔ آن‌ها پی ببرد.  توسیدید، مورخ یونانی دورهٔ کلاسیک در سده ۵ (پیش از میلاد) با پژوهش باستان‌شناسی نشان داد که گور‌های جزیرهٔ دلُوس از آنِ اهالی کاریه است و ایشان زمانی این جزیره را در اختیار خود داشته‌اند. توسیدید تاریخ‌نویس یونانی برای نخستین بار اعلام کرد که تاریخ بشر را نباید صرفاً بر پایه آثار مکتوب پیشین نوشت؛ و بنا‌ها و اشیای متعلق به دوران‌های گذشته نیز دربردارنده اطلاعاتی هستند که بایستی مورد عنایت قرار گیرند.

رومیان آثار باستانی را مرمت می‌کردند و به نمایش می‌گذاشتند و مردم با آگاهی از این که آثار مزبور یادمان‌های گذشته‌است، به دیدن آن‌ها می‌شتافتند. در سده ۴ (میلادی)،  سنت هلنا در محلی که مسیح به صلیب کشیده شده بود را حفاری کرد تا آثار مربوط به این رویداد را بیابد. در صدر مسیحیت و در قلمرو امپراتوری بیزانس، مردم به یافتن بقایای مادی متعلق به مسیحیان و رومیان علاقهٔ فراوانی از خود نشان می‌دادند. در اواخر امپراتوری بیزانس قانونی به تصویب رسید که به مردم اجازه می‌داد که چنانچه یادمان تاریخی مهمی نظیر تندیس‌های باستانی سراغ دارند که بنایی مزاحم، دورنمای آن را مخدوش کرده، بشخصه آستین بالا بزنند و آن بنا را تخریب کنند. در این دوره نظریات باستان‌شناسی به این محدود می‌شد که از بقایای مادی می‌توان به اطلاعاتی دربارهٔ گذشته دست یافت.

پس از عصر نوزایی، دوران باستان‌دوستی آغاز شد که زمانهٔ فرضیه‌پردازی پژوهشگران دربارهٔ آثار و بقایای مادی بود. اما در این دوره پیشرفت نظری اندکی در ارزیابی ارتباط بین آثار فرهنگی و تفاسیر از آن‌ها رخ داد. از سده ۱۵ (میلادی) در ایتالیا و از سده‌ها ۱۶ و ۱۷ در کشور‌های شمال غربی اروپا انجمن‌های باستان‌دوستی برپا شد. اشتیاق اروپاییان باستان‌دوست به بررسی گذشته‌ها با سیاحت و استعمار دیگر کشور همراه بود. این امر چشم‌انداز تازه‌ای را در برابر پژوهشگران اروپایی گشود و آنان را به مقایسهٔ بومیان سرزمین‌هایی، چون آمریکا با مردم اروپا در دوران پیش از تاریخ یا اوایل دوران تاریخی برانگیخت.

سده ۱۸ (میلادی) شاهد تحولات و رخداد‌های دیگری بود. از جمله رُئد در سال ۱۷۱۹ (میلادی) به باستان‌شناسی به عنوان وسیله‌ای قابل اعتماد برای شناخت دوران پیش از تاریخ اشاره کرد. در سال ۱۷۳۴ دومونتفاسون دوران پیش از تاریخ را به دوره‌های کاربرد عصر سنگ،  عصر برنز، و عصر آهن تقسیم کرد. علاوه بر این، جفرسون و رُئد به اهمیت لایه‌های خاک و عناصر باستانی، چون گور‌ها در گاه‌نگاری پی بردند. با این که این پژوهشگران و دیگرانی، چون رابک در سده ۱۷ به بررسی لایه‌های باستانی پرداختند، تا اواخر سده ۱۹ (میلادی) لایه‌نگاری جای خود را در بین پژوهش‌های باستان‌شناختی باز نکرد.



گونه‌های یافته‌ها 

برخی از دسته‌بندی‌های یافته‌ها در محوطه‌های باستان‌شناختی:

دست‌ساخته
artifact
آنچه بشر ساخته یا شکل داده یا از آن استفاده کرده‌است، از نوع اشیا، سازه‌ها، وسایل، بافت‌ها، آرایه‌ها، سفالینه‌ها، سلاح‌ها و آثار هنری. هر دست‌ساخته‌ای که از مواد آلی ساخته شده‌است، مانند چوب، استخوان، عاج، شاخ را دست‌ساختهٔ آلی می‌گویند. هر شیء طبیعی که در ظاهر شبیه به ابزار ساختهٔ دست بشر باشد دست‌ساخته‌نما pseudo-artifact نامیده می‌شود. مشخصهٔ غیرقابل‌تغییر یا متغیر مستقل یک دست‌ساختهٔ معین، شاخصهٔ دست‌ساخته artifact attribute نام دارد. گروهی از دست‌ساخته‌ها که در بسیاری ویژگی‌های ذاتی اشتراک داشته باشد یک گونهٔ دست‌ساخته artifact type را تشکیل می‌دهند.
بوم‌ساخته
ecofact
هرگونه بقایای جانوری یا گیاهی یافت‌شده از یک محوطهٔ باستانی که هیچ‌گونه تغییر ناشی از فناوری در آن وجود نداشته باشد، اما بر گونه‌ای ارتباط فرهنگی دلالت کند بوم‌ساخته نام دارد. هرگونه بوم‌ساخته با منشأ زیستی، مانند چوب و استخوان و عاج و گروه‌های گیاهی را بوم‌ساخته‌های آلی و هرگونه بوم‌ساخته که فاقد منشأ زیست‌شناختی باشد، شامل خاک و مواد معدنی و نظایر آن را بوم‌ساخته‌های معدنی می‌نامند.

هرگونه بوم‌ساخته‌ای، شامل نمونه‌های میکروسکوپی که از گیاهان به جا مانده باشد، مانند هاگ‌ها و گَرده‌ها یا نمونه‌های ماکروسکوپی مانند بذرها و تخم‌ها و هسته‌ها و بقایای چوب و شاخ و برگ‌ها تشکیل گیابوم‌ساخته‌ها floral ecofacts را می‌دهند.

پدیدار
feature
عنصری در یک محوطهٔ باستانی یا هر واحد باستان‌شناختی مجزا که ساختار یا لایه یا دست‌ساختهٔ مستقلی به‌شمار نمی‌آید و نمی‌توان آن را جابه‌جا کرد، نظیر چاه‌ها، جوی‌ها، و دیوارها، پدیدار نامیده می‌شود.
زمین‌ساخته
geofact
هرگونه مادهٔ کانی یا سنگ معدنی که در محوطهٔ باستانی به دست می‌آید و نشان‌دهندهٔ امکان وجود لایه‌های معدنی در نزدیکی محوطه است.
باورساخته
ideofact
هر یافتهٔ باستان‌شناختی ناشی از فعالیت‌های عقیدتی انسان در گذشته.
شأن‌ساخته
sociofact
شیء یا نمادی باستان‌شناختی، حاصل کنش‌های اجتماعی انسان، که مرتبهٔ اجتماعی کاربران آن را نشان می‌دهد.

در مورد باستان شناسی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید

سرپرست هیات باستان‌شناسی ویرانشهر فاروج خراسان شمالی گفت: مطالعات انجام شده در باره دروازه غربی این محوطه‌ تاریخی که بتازگی از دل خاک بیرون کشیده شده، نشان می دهد این بنا مربوط به دوره اشکانی است.
کد خبر: ۱۰۹۶۱۳۲   تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۰/۱۰

یک باستان‌شناس اعلام کرد کارگرانی که در خیابانی در لیما، پایتخت پرو در حال کارگزاری لوله‌های گاز بودند، به‌طور تصادفی با بقایای یک گورستان متعلق به دوران پیشاکلمب [زمانی که هنوز اروپایی‌ها وارد قاره آمریکا نشده بودند] روبرو شدند.
کد خبر: ۱۰۸۶۰۰۸   تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۱۵

محققان با بررسی و سن‌سنجی رد پا‌های یافت شده بیان می‌کنند که رد پا‌های یافت شده، قدمتی بین ۲۱ تا ۲۳ هزارسال دارند.
کد خبر: ۱۰۸۱۸۰۴   تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۲۱

فصل نهم کاوش در تپه باستانی ریوی که به گفته کارشناسان از شهر‌های بازمانده از دوران ساسانیان است٬ در شهرستان مانه و سملقان در حال انجام است. محوطه تاریخی ریوی که در سال ۱۳۴۶ با شماره ۷۲۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، یکی از مهم‌ترین استقرارگاه‌های تاریخی شمال شرق کشور است.
کد خبر: ۱۰۸۱۳۴۱   تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۱۹

محوطه تاریخی ریوی که در سال ۱۳۴۶ با شماره ۷۲۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، یکی از مهم‌ترین استقرارگاههای تاریخی شمال شرق کشور است که بقایای باستان‌شناسی از دوره‌های مفرغ، آهن، هخامنشی، اشکانی، ساسانی و اسلامی را در خود جای داده است. این محوطه تاریخی در ۳ کیلومتری غرب شهر آشخانه در استان خراسان شمالی قرار دارد.
کد خبر: ۱۰۸۱۲۷۹   تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۱۸

گزیده‌ خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزید‌ه‌ای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه می‌کنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیتر‌ها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبر‌های «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۱۰۷۷۹۲۱   تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۰۱

گزیده‌ خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزید‌ه‌ای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه می‌کنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیتر‌ها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبر‌های «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۱۰۵۶۲۰۸   تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۱۵

گزیده‌ خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزید‌ه‌ای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه می‌کنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیتر‌ها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبر‌های «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۱۰۵۶۰۶۸   تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۱۴

گزیده‌ خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزید‌ه‌ای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه می‌کنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیتر‌ها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبر‌های «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۱۰۴۵۶۹۷   تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۲۴

گزیده‌ خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزید‌ه‌ای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه می‌کنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیتر‌ها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبر‌های «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۱۰۴۴۵۲۲   تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۱۸

هیات مشترک ایرانی ایتالیایی پس از ۱۰ سال و در آخرین فصل از کاوش‌های باستان‌شناسی، موفق شدند اثبات کنند کوروش بنیانگذار حکومت هخامنشی، فرمان ساخت دروازه پردیس پارسه را صادر کرده و این دروازه باشکوه در دوره فرزندش کمبوجیه به بهره‌برداری رسیده است.
کد خبر: ۱۰۳۳۰۳۸   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۱/۲۰

گزیده‌ خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزید‌ه‌ای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه می‌کنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیتر‌ها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبر‌های «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۱۰۲۵۲۱۴   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۱۲

رئیس مؤسسه باستان شناسی دانشگاه تهران گفت: عکس و فیلم های تهیه شده درباره کشف آدم کوچولوها در ایران صحت ندارد. این توهمات برخی از افراد است.
کد خبر: ۱۰۲۵۰۹۶   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۱۲

مجوز شهرداری برای ساخت مجتمع مسکونی در تپه‌های قیطریه صادر شده بود و مالک پروژه دوست داشت هر چه سریع‌تر تپه را تسطیح کند تا بتواند پی ساختمان را بالا بیاورد اما ورود چنگک یکی از بولدوزرها به دل خاک ورق را برگرداند و ناگهان چشم تمام پایتخت‌نشین‌ها را به تپه‌های قیطریه دوخت.
کد خبر: ۱۰۰۴۸۸۳   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۷/۰۴

وزارت آثار باستانی مصر روز یکشنبه اعلام کرد که ۱۴ مقبره باستانی دیگر در منطقه «سقاره» کشف کرده است.
کد خبر: ۱۰۰۴۰۱۹   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۶/۳۱

سرپرست هیات کاوش تپه اشرف اصفهان از کشف اسکلت دختر نوجوان اشکانی در این تپه تاریخی خبر داد و گفت: شواهدی از یک سکو، بقایای یک کوزه و ستون‌ فقرات یک اسب نشان از معماری قبری دارد که پیرو آیین مهر در این گورستان طراحی شده است.
کد خبر: ۹۹۵۹۳۴   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۵/۲۱

پس از کشف استخوان‌های انسانی در محل گودبرداری مترو تبریز، این پروژه تا پایان بررسی باستان‌شناسان متوقف شد.
کد خبر: ۹۸۴۷۰۳   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۳/۲۶

کد خبر: ۹۷۵۳۹۵   تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۲/۱۱

گزیده‌ خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزید‌ه‌ای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه می کنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیترها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده‌ خبرهای «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۹۴۷۷۷۰   تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۱۰/۰۹

سرپرست تیم بررسی باستان شناسی شهرستان سرپل ذهاب، اما با اشاره به این نکته که تا کنون یک فصل بررسی و مطالعه باستان‌شناسی روی این دیوار انجام شده است، بیان می‌کند: به دلیل انجام دیگر پروژه‌ها، درخواست ادامه بررسی باستان‌شناسی به پژوهشکده باستان‌شناسی نداده‌ام، اما قطعا اگر باستان‌شناسانِ متخصص و علاقمند دیگر قصد بررسی این محوطه را داشته باشند، با توجه به موضوع مهمی که در این باره وجود دارد، با هدایت پژوهشکده باستان‌شناسی می‌توانند تحقیقات خود را در زمینه دیوار آغاز کنند.
کد خبر: ۹۴۷۷۶۸   تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۱۰/۰۹

nabzefanavari
ostanha
bato
farhangi
jahan
economic
sport
social
parliment
نبض بورس - داخلی - ستون چپ