برپایی نمایشگاه «جلوه‌هایی از هنرهای معاصر جهان» گام دیگری برای احیای عملکرد موزه ای موزه هنرهای معاصر تهران است، اما به اعتقاد بسیاری این اقدام کافی نیست.
به گزارش خبرآنلاین از سه‌دهه پیش حتی یک اثر خارجی به گنجینه موزه هنرهای معاصر اضافه نشده‌است، تعداد آثار داخلی اضافه شده به موزه هم آنقدر نیست که بتوان گنجینه موزه‌ای که داعیه معاصر بودن را دارد، به روز دانست. اما موزه نبودن موزه هنرهای معاصر تهران تنها به این مسئله هم ختم نشده و دیده‌ایم که سالهای سال از فضای موزه به عنوان مکانی برای برگزاری مسابقات هنری، نمایشگاههای مناسبتی و ... استفاده شده و کمتر پیش آمده؛ گنجینه ارزشمند موزه هنرهای معاصر به نمایش گذاشته شود.
خوشبختانه علاوه بر برگزاری برنامه‌هایی مانند «روزنه‌ای به رنگ»، از سال گذشته بخشی از آثار خارجی موزه هنرهای معاصر تحت برنامه‌‌ای با نام «جلوه‌هایی از هنرهای معاصر جهان» برای اولین بار به صورت مجموعه به نمایش درآمد که دومین دوره از این برنامه از روز 17 خرداد امسال آغاز شده و 33 اثر دیگر از موزه در معرض دید عموم قرار گرفته است.
چرا بعد از این همه سال!
موزه هنرهای معاصر گنجینه ارزشمندی از آثار هنری مدرن جهان دارد که نه تنها ارزش معنوی قابل توجه که ارزش مادی بالایی نیز دارند. همین مسئله یکی از دلایلی است که باعث شده روسای موزه هنرهای معاصر و مسئولان هنرهای تجسمی در کشورمان تا کنون جسارت نمایش این آثار را نداشته باشند. هرچند مسئولان فعلی موزه هنرهای معاصر تهران اعلام می‌کنند که همه آثار گنجینه موزه بیمه هستند اما با توجه به قیمت این آثار، گذشت دست کم سه دهه از خرید آنها و مطرح نبودن مقوله بیمه در عرصه هنرهای تجسمی به صورت عمومی در کشور حکایت از آن دارد که این آثار بیمه نیستند و تا کنون نامی از شرکت یا موسساتی که این آثار را بیمه کرده باشند، برده نشده است.
محمود شالویی، دبیرکل فعلی مرکز هنرهای تجسمی وزارت ارشاد در آغاز شروع به کار در این سمت اعلام کرده بود که قصد دارد موزه هنرهای معاصر را به هویت موزه‌ای اش باز گرداند و البته در این زمینه گامهایی نیز برداشت از جمله برگزاری همین دو دوره نمایشگاه «جلوه‌هایی از هنر معاصر جهان».
اما حقیقت این است که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، صاحب نظران و هنرمندان، موزه هنرهای معاصر زمانی هویت موزه‌ای خود را باز خواهد یافت که با جریان تحولات هنر در جهان همراه باشد و آثاری از مکاتب مختلف و تحولات دنیای هنر را همزمان در ایران نیز به نمایش بگذارد.
هویت موزه هنرهای معاصر
موزه‌ای که عنوان موزه هنرهای معاصر را برخود دارد، مکانی است برای دیدن آثار معاصر و در جریان هنر معاصر جهان قرار گرفتن. اما موزه هنرهای معاصر تهران 30 سالیست که از تحولات هنر در جهان چیزی برای مخاطبات خود تدارک ندیده است به جز آن، این موزه هرگز برنامه یا اقدامی در جهت سهیم شدن هنرمندان ایرانی با هنرمندان خارجی در محل موزه ترتیب نداده و زمینه تعامل بین آنها را چنان که باید فراهم نکرده است. بنابراین به سختی می‌توان موزه هنرهای معاصر تهران را موزه‌ای برای هنرهای معاصر دانست.
غلامعلی طاهری، دبیر هنری نمایشگاه «جلوه‌هایی از هنر معاصر جهان» درباره هویت موزه هنرهای معاصر می‌گوید: «این نمایشگاه در ادامه برنامههای مرکز هنرهای تجسمی برای بازگردان موزه هنرهای معاصر به ساختار موزه‌ای‌اش محسوب می‌شود و امیدواریم در آینده روسای موزه همکاری کنند و موزه به عنوان خواستگاه هنر مدرن و معاصر جهان در ایران، بتواند مجددا هویت و رسالت خود را بازیابی کند.»
به گفته طاهری در 30 سال گذشته روسای موزه در بهره برداری از فضای موزه و مدیریت آن سلیقه‌ای عمل کرده‌اند و به همین دلیل موزه در هر دوره‌ای برای انجام نوعی از برنامههای هنری استفاده شده‌است.
این هنرمند درباره نوع بهره برداری از موزه هنرهای معاصر تهران در این سال‌ها می‌گوید: «در 30 سال پس از انقلاب افراد خیلی زیادی ریاست موزه را برعهده داشتند؛ برخی از این روسا معتقد بودند که موزه باید نمایشگاههای مناسبتی برگزار کند، برخی موزه را مکانی برای برگزاری نمایشگاههای رقابتی می‌دانستند، اما صاحب نظران و هنرمندان معتقدند موزه باید موزه باشد و آثار ماندگار و ارزشمند ایرانی و خارجی را به نمایش بگذارد. موزه باید آثاری را که باعث تحولات بزرگ هنری در جهان شده‌اند را به طور مرتب به نمایش بگذارد. کسانی که موزه را می شناسند، تعریف و جایگاه و نقش موزه را می‌شناسند، معتقدند که موزه هنرهای معاصر باید در خدمت ارائه آثار معاصر باشد.»
این نقاش درباره ویژگی‌های موزه هنرهای معاصر می‌گوید: «خوشبختانه موزه هنرهای معاصر تهران گنجینه‌ای ارزشمند و فاخر با چیزی حدود دو هزار اثر خارجی و نزدیک به همین تعداد اثر ایرانی دارد. بنابراین و با توجه به داشتن حدود 150 متر فضای نمایشی تا شش و یا حتی 10 سال دیگر این موزه خواهد توانست آثار گنجینه‌اش را به نمایش بگذارد و موزه بماند.»
طاهری در پاسخ به این سوال که آیا نمایش این آثار به تنهایی می‌تواند هویت موزه‌ای موزه هنرهای معاصر تهران را به آن برگرداند، می‌گوید: «مسلما موزه باید به روز باشد و با روند پیشرفت هنر در جهان، همراه شود. الآن سی سال است اثر خارجی به موزه اضافه نکرده‌ایم و این بدان معناست که هنوز موزه به روز نیست. هر چند آنچه تا کنون در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران گردآوری شده، آثاری فاخر و تاثیرگذار در دوره‌های مختلف و مربوط به مکاتب فراگیر جهان است، اما همین کافی نیست و باید به روز باشد.»
این هنرمند معتقد است باید کارشناسان ایرانی به موزه‌های بزرگ دنیا سر بزنند، آثار هنرمندان معاصر و مطرح جهان را ببینند و آثاری را برای خرید انتخاب کنند تا گنجینه تکمیل شود.
طاهری به نمایندگی از بسیاری از هنرمندان مسئولان را مخاطب قرار داده، می‌گوید: «وظیفه مسئولان این است که موزه را با روند پیشرفت هنر در جهان هماهنگ کنند. وقتی ما چنین گنجینه‌ای در اختیار داریم که موجب شده موزه هنرهای معاصر هم طراز موزه‌های بین المللی جهان شود، چرا باید عقب بمانیم؟ باید خودمان را به دنیا هنر پرشتاب برسانیم.»
او امیدوار است این پیشنهاد او و بسیاری از هنرمندان کشورمان مورد توجه مسئولان قرار گیرد و آن قدر در این باره تعلل نکنیم که مثل حراجی کریستی قابلیتی را که می‌توانست در اختیار هنرمندان کشورمان باشد را به راحتی از دست بدهیم.
موزه اثر جدید می‌خرد
مدیر کل مرکز هنرهای تجسمی که تا به حال وعده‌های بسیاری برای بهبود اوضاع تجسمی کشور داده، سعی دارد درباره بازگرداندن هویت موزه هنرهای معاصر هم دست به اقداماتی بزند. به عنوان مثال او وعده کرد تا شهریور ماه همه بدهی‌های مرکز هنرهای تجسمی به هنرمندان که حدود 4 و نیم میلیارد است پرداخت شود و با برگزاری نمایشگاه «جلوه‌هایی از هنرهای معاصر جهان» نیز وعده می‌کند خرید آثار هنری خارجی را همین امسال عملی کند.
با مقایسه سهم هنرهای تجسمی از بودجه بخش هنری در کشورمان با قیمت آثار هنری خارجی و نیز میزان تعهدات مرکز هنرهای تجسمی باید دید آیا به راستی شالویی خواهد توانست وعده‌اش را درباره خرید آثار خارجی برای موزه هنرهای معاصر عملی کند؟
موزه اثر جدید نمی‌خرد
خرید آثار هنری جدید و بخصوص آثار خارجی اگر آنچنان که مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی معتقد است، در دست پی‌گیری باشد بعید به نظر می‌رسد به این سادگی‌ها میسر باشد.
شاه آبادی، معاون هنری وزارت ارشاد درباره راهکارهای احتمالی برای تبدیل موزه هنرهای معاصر به یک موزه واقعی می‌گوید: «موزه هنرهای معاصر الآن موزه هنرهای معاصر هست و به اندازه‌ای هم هست که می‌توان آن را یکی از برترین موزه‌های جهان نامید. اما در حوزه‌های خاص دچار خلاء هست. یعنی ما در حوزه‌هایی که نماد فرهنگ و قومیت‌ها و افتخارات ملت ماست و هنرمندان ما آثار درخشان در این حوزه‌ها خلق کرده‌اند، خلا داریم.»
این مسئول هنری موزه را در حالی با صراحت دارای هویت موزه‌ای می‌داند که معتقد است حتی در سه دهه گذشته در خرید آثار داخلی هم کمکاری شده‌است. او در این باره می‌گوید: «وقتی مجموعه آثار موزه هنرهای معاصر را مطالعه می‌کنیم، می‌بینیم در فرازهایی که بخشی از تاریخ معاصر ماست، آثار موزه‌ای نداریم. چون هنوز این آثار خرید موزه‌ای نداشته و به گنجینه موزه‌های ما اضافه نشده‌اند.»
این مسئول درباره کاستی‌های موزه هنرهای معاصر تهران و نحوه جبران این کاستی‌ها می‌گوید: «مشکل موزه‌های ما در حوزه هنرهای معاصر فقط این نیست که اثر جدیدی به موزه هنرهای معاصر اضافه نشده است. ما در حوزه داخلی هم که آثاری خریداری شده هم خلاهایی داریم. دلیل این امر نبود حمایت از ویژه و نگاه جامع به مجموعه موزه‌هاست. الآن گام اول برداشته شده و امسال بودجه‌ای که تحت عنوان بودجه تولید فیلم فاخر در اختیار وزارت ارشاد قرار داشت، بعد از دوبرابر شدن، تبدیل شد به بودجه تولید آثار هنری فاخر و فیلم فاخر. طبیعی است که نیمی از این بودجه به مجموع 14 رشته زیر مجموعه معاونت هنری تعلق می‌گیرد.»
او درباره نحوه تخصیص این بودچه برای خرید آثار هنری می‌گوید: «گام دوم این است که این بودجه مستقل دیده شود و امیدواریم بتوانیم آن را در دستور کار سال آینده قرار دهیم. امیدواریم با نگاهی که وزیر دارند بتوانیم بخش قابل توجهی از این بودجه را در این زمنیه جذب کنیم. گامهای اول برداشته شده اما تا رسیدن به مقصد راه بسیار زیادی در پیش داریم.»
شاه آبادی درباره وعده شالویی در زمینه خرید آثار خارجی در سال جاری گفت: «همیشه باید در بودجه ردیف مستقلی برای خرید آثار هنری فاخر دیده شود، ما در حال حاضر ردیف مستقلی برای خرید آثار تجسمی موزه‌ای نداریم. در حقیقت در ذیل تولید آثار هنری فاخر، می‌توانیم خیلی آرام به سمت تقویت و غنی سازی گنجینه موزه هنرهای معاصر برویم. اما این مسیر طولانی است و به یکی دو سال آینده قد نمی‌دهد.»
حسرت هنرمندان
ظاهرا تا موزه هنرهای معاصر تهران به موزه‌ای برای هنرهای معاصر تبدیل شود، هنرمندان باید حسرت زیادی بخورند. به نتیجه رسیدن همه آنچه در موزه هنرهای معاصر شاهدیم و گامهایی که برداشته شده، منوط به این است که وزرای بعدی ارشاد، معاونان هنری و بخصوص رئیس بعدی موزه هنرهای معاصر نیز به ضرورت بازگرداندن هویت موزه‌ای به موزه هنرهای معاصر اعتقاد داشته باشد.
به نظر می‌رسد هنرمندان کشور چاره‌ای ندارند جز اینکه امیدوار باشند شاید روزی تعریف موزه هنرهای معاصر تهران و وظایف آن تدیون شود، مسئولان هنری و به خصوص روسای بعدی موزه هنرهای معاصر به این تعریف وفادار باشند و یا دست کم روسای بعدی موزه بودن موزه هنرهای معاصر را رویه قرار دهند، اقدامی که در طول سالهای پس از انقلاب و با وجود رفت و آمد فراوان مدیران اتفاق نیافتاده است.
