اقدام محققان برای نجات آب و محصولات لرستان

تجربه بیش از یک دهه خشکسالی در لرستان نشان می دهد که این استان به شدت در برابر بحران آب آسیب پذیر است چرا که برنامه ای جامع برای مدیریت در این شرایط وجود ندارد تا همچنان شاهد کاشت محصولات آب دوست در دشت هایی باشیم که دیگر آبی برای بخشیدن به محصولات کشاورزی ندارند.

به گزارش مهر از خرم آباد، در حالی بر اثر خشکسالی میزان بارندگی ها در لرستان از 540 میلی متر مکعب به 400 میلی متر و حتی در برخی نقاط و شهرستانهای خشک لرستان به 250 تا 300 میلی متر کاهش یافته است که همچنان کاشت محصولات آب دوست به چالش دشتهای استان تبدیل شده است.
در حال حاضر مطابق اظهار نظر مسئولان لرستانی کشاورزان سه محصول با مصرف بالای آب یعنی برنج، لوبیا و ذرت دانه ای را کشت می کنند که این محصولات در قالب 20 هزار هکتار از اراضی استان کشت می شوند.

بخش عمده آب لرستان صرف محصولاتی می شود که سهم چندانی در تولید ندارند

این در حالیست که این محصولات 254 میلیون متر مکعب آب یعنی 13.2 درصد آب حوزه کشاورزی استان را مصرف می کنند در حالیکه 10 درصد سطح زیر کشت کشاورزی لرستان را به خود اختصاص داده و تنها 4.5 درصد از تولیدات استان را شامل می شوند.

این آمار نشان می دهد که بخش عمده ای از آب مصرف شده در بخش کشاورزی لرستان صرف محصولاتی می شود که نقش کمی در تولیدات کشاورزی استان دارند و این امر به معنا فرصت سوزی در این بخش است تا برخی از متولیان و محققان خواستار کاشت محصولات جایگزین به جای این محصولات آبدوست شوند.

از سوی دیگر منابع آبی لرستان با 13 سال خشکسالی مستمر دیگر توان تامین آب مورد نیاز این محصولات آب دوست را ندارند تا متولیان امر دست به دامن کارشناسان و محققان برای تولید ارقام و بذور مقاوم در برابر خشکسالی شوند.

ورود مرکز تحقیقات کشاورزی به تولید بذور مقاوم در برابر خشکسالی

رئیس بخش تحقیقات اصلاح بذر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان در این رابطه در گفتگو با مهر می گوید: در زمینه کشت محصولات مختلف و به ویژه گندم پروژه های مختلف تحقیقاتی در این مرکز انجام شده است.

طهماسب حسین پور ادامه می دهد: در حال حاضر بیشترین سطح زیرکشت در استان لرستان را گندم به خود اختصاص داده است که به لحاظ اهمیت این محصول استراتژیک پروژه های متعددی برای تولید بذور مناسب در دستور این مرکز تحقیقاتی قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه در گذشته برای زراعت گندم از رقم "سرداری" استفاده می کردیم، عنوان می کند: علی رغم اینکه این بذر به لحاظ سازگاری با شرایط مختلف دارای ویژگیهای خوبی است ولی متاسفانه دارای عملکرد پایینی بود.

حسین پور می گوید: میزان تولید این رقم از بذر گندم 300 تا 400 کیلوگرم در هکتار بود که عملکرد پایینی محسوب می شد.

برخی دیدگاه‌ها در مورد پرباران بودن لرستان چندان منطقی نیست

وی با یادآوری اینکه برای رفع این مشکل پروژه های تحقیقاتی مختلفی در دستور کار محققان این مرکز قرار گرفت، ادامه می دهد: نکته ای که متولیان و تصمیم گیران باید به آن توجه کنند این است که برخی دیدگاهها در مورد پرباران بودن لرستان چندان منطقی نیست.

این محقق لرستانی معتقد است که علی رغم بارشهای فراوان در لرستان نسبت به دیگر مناطق کشور ولی نباید فراموش کنیم که استان لرستان به مانند بسیاری از مناطق ایران در سالهای اخیر با خشسکالیهایی مواجه بوده است.

حسین پور ادامه می دهد: در مناطق مرطوب ما شاهد بارندگی در 12 ماه سال هستیم ولی در استان لرستان ما طی سالهای اخیر در فصول زمستان و بهار و گاهی پاییز شاهد بارشها بوده ایم.

راهبرد «آب کمتر، تولید بیشتر» در تولید ارقام گندم

وی با یادآوری اینکه در تولید بذور باید همه این موارد مد نظر قرار گیرد، می گوید: رقم "سرداری" علاوه بر مشکل عملکرد پایین در سالهای بارندگی نیز دچار بیماری زنگ زرد می شد.

رئیس بخش تحقیقات اصلاح بذر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان ادامه می دهد: همچنین علی رغم اینکه تیپ این بذر گندم رشد زمستانه دارد ولی متاسفانه ما شاهد کشت این بذر در همه اقلیم های استان بودیم که این امر به معضلی برای تولید گندم استان تبدیل شده بد.

حسین پور یادآور می شود: به منظور رفع این مشکلات ابتدا استان لرستان را به سه اقلیم گرم، سرد و معتدل تقسیم بندی کردیم تا برای هر کدام از این اقلیم ها بذر مناسب را معرفی کنیم.

وی با بیان اینکه تقسیم بندی صورت گرفته بر اساس درجه حرارت هر منطقه بوده است، عنوان می کند: در این راستا سه تیپ رشد گندم را برای هر کدام از این مناطق ارزیابی و معرفی کردیم.
این محقق لرستانی مهم ترین راهبرد در تولید ارقام مختلف را بر محور "آب کمتر، تولید بیشتر" دانسته و یادآور می شود: در راستای عملیاتی کردن این راهبرد تاکنون چندین رقم گندم معرفی کرده ایم.

تولید رقم جدید گندم با عملکرد و پروتئین بالاتر

حسین پور ادامه می دهد: اولین رقمی که ما تولید کردیم رقم "زاگرس" برای اراضی گندم دیم بود ولی چون این رقم دارای درصد پروتئین پایینی بود و رنگ آن نیز چندان مطلوب نبود به دنبال معرفی رقم های جدیدتر رفتیم.

وی می گوید: در این راستا بعد از پنج سال رقم "کوهدشت" را معرفی کردیم که در حال حاضر بیشترین سطح زیرکشت مناطق مختلف استان را پوشش داده و در این راستا سالانه چهار تا پنج هزار تن بذر تولید می کنیم.

رئیس بخش تحقیقات اصلاح بذر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان یادآور می شود: این رقم گندم در برابر خشکی و آفت زنگ زرد مقاوم است و حتی در شرایطی که زارعین با اپیدمی زنگ زرد در مزارع خود مواجه بودند از این رقم در اراضی آبی استان استفاده کردیم.

حسین پور به مشکل پیش آمده در روند برداشت گندم رقم کوهدشت اشاره کرده و می گوید: در این زمینه متاسفانه با مشکل ریزش گندم در هنگام برداشت مواجه شدیم که به این منظور مشکل مورد بررسی قرار گرفت و رقوم جدیدتری معرفی شد.

وی تصریح می کند: در آخرین رقم جدید تولیدی علاوه بر افزایش 11 درصدی عملکرد تولید ما شاهد افزایش 12.5 درصد میزان پروتئین گندم تولیدی نیز بودیم.

حرکت به سمت تولید محصولات زودرس با مصرف آب کمتر

رئیس بخش تحقیقات اصلاح بذر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان با یادآوری اینکه ما در حال حاضر برای هر اقلیمی در بحث غلات و به ویژه گندم و جو رقم های جدیدی را معرفی کرده ایم، یادور می شود: باید به سمتی حرکت کنیم که با توجه به بحران آب ارقامی را به کشاورزان معرفی کنیم که بتوانند در شرایط کم آبی راندمان خوبی را به دست بدهند.

حسین پور معتقد است که در قرن 21 کاشت محصولاتی که زودرس باشند و مصرف آب را کاهش دهند در اولویت کاری محققان قرار دارد، می گوید: در صورت حرکت به این سمت بزرگترین خدمت را به بخش کشاورزی استان و کشور انجام داده ایم.

رئیس کمیسیون کشاورزی و آب اتاق بازرگانی خرم آباد نیز در این رابطه معتقد است که امروز بحران آب معضلی است که با آن درگیر بوده و باید تدابیری اندیشیده شود تا این بحران را در بخشهای مختلف به ویژه بخش کشاورزی مدیریت کنیم.

حتی اگر بتوانیم یک مترمکعب آب در کاشت محصولات صرفه جویی کنیم غنیمت است

مرتضی هادی پور تغییر الگوی کشت، استفاده از بذور مقاوم در مقابل خشکسالی و توسعه سیستم های آبیاری نوین را از جمله راهکارها در این بخش می داند و می گوید: در حال حاضر ما در لرستان شاهد کاشت و تولید برخی محصولات کشاورزی با حداقل راندمان و بهره وری آب هستیم.

وی با تقدیر از محققان مرکز تحقیقات کشاورزی لرستان ادامه می دهد: بحث تولید بذور مقاوم در برابر خشکسالی و با محوریت بهره وری در مصرف آب یکی از دستورکارهای کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی است.
هادی پور عنوان می کند: هدف از همه این فعالیتها این است که بدانیم چگونه می توانیم حتی یک مترمکعب هم شده در مصرف آب در بخش کشاورزی صرفه جویی کنیم.

وی با یادآوری اینکه باید بحث تولید بذور و ارقام مناسب با اقلیم های مختلف به طور جدی مورد توجه متولیان حوزه کشاورزی استان قرار گیرد، یادآور می شود: این امر می تواند به تغییر الگوی کشت در مناطق مختلف استان و در نتیجه مدیریت کاشت با توجه به مشکلات ناشی از بحران آب کمک کند.

بحران آب را فراموش نکنیم

به هر روی باید فراموش نکنیم که امروز یکی از مشکلات مهم و مخاطراتی که محیط زیست تعداد زیادی از کشورهای دنیا را مورد تهدید جدی قرار داده چالش کمبود آب است؛ چالشی که با شدت گرفتن خشکسالی ها طی سالهای اخیر در کشورمان شرایط زندگی را در برخی مناطق به شدت دشوار کرده است.

این در حالیست که کره زمین به شدت با کمبود آب شیرین مواجه بوده و روند رو به رشد افزایش جمعیت نیز هر روزه تقاضا برای این مایه حیاتی را افزایش می دهد.

این وضعیت در حالی رخ می دهد که در استان لرستان علاوه بر مصرف بالای آب در بخش شرب، شاهد بحران مصرف بی رویه آب در بخش کشاورزی هستیم، موضوعی که به چالشی جدی برای منابع آب این استان تبدیل شده است.

 وضعیت آنجا تاسف بار تر می شود که بدانیم از میزان آب مصرفی در لرستان 92 درصد در بخش کشاورزی مصرف می شود که با توجه به وضعیت کشاورزی سنتی در این استان از این میزان بیش از 70 درصد هدر می رود.

با این تفاسیر هر حرکتی که منجر به افزایش راندمان آب در بخش کشاورزی شود می تواند به بحران به وجود آمده در این بخش کمک کند که در این راستا استفاده از تحقیقات و پژوهشهای صورت گرفته در زمینه تغییر الگوی کشت و ارقام جدید محصولات باید مورد توجه متولیان و تصمیم گیران قرار گیرد.