یکی از بی نظیرترین آثار حجاری بر جای مانده از ساسانیان در کشورمان که از مدت ها پیش در مسیر ثبت جهانی قرار گرفته، حالا با معضلی روبه روست که اگر حل نشود، بعید است، جایی در زمره میراث های جهانی یونسکو پیدا کند؛ معضلی عجیب که نه جدید است و نه رفع آن کار ساده‌ای به نظر می‌رسد.
به گزارش «تابناک»؛ پرونده ثبت جهانی مجموعه «تاق بستان» در کرمانشاه که از سال 2007 میلادی در کشورمان به جریان افتاده و هزینه های میلیاردی و تغییر و تحولات فراوان و البته پرحاشیه ای در این سایت تاریخی به دنبال داشته، حالا به مشکلی بزرگ رسیده که در نوع خود بسیار عجیب نیز هست؛ رعایت نشدن حریم بو!
این را پیمان نعمتی، معاون پایگاه جهانی بیستون و تاق بستان به ایسنا خبر داده و در توضیح آن گفته: «تنها راه نجات این اثر تاریخی با قدمتی حدود ۱۵۰۰ سال، «ایحاد حریم بو» است؛ یکی از مباحث جدید در میراث جهانی، "حریم بو" است، برای همین قصد داریم در تاق بستان، دنده کبابی‌ها را عقب‌تر ببریم تا حریم بو برای این محوطه تاریخی و گردشگر حفظ شود.»
اما حریم بو در محوطه تاریخی، آن هم از نوع سنگ‌نگاره، سنگ نوشته و حجاری های ماهرانه به صورت سنگ‌برجسته یعنی چه و مشکلی که ثبت جهانی این میراث ملی کشورمان را تهدید می‌کند، چیست؟
آن گونه که این مقام مسئول توضیح می‌دهد، دو نوع بو در این محوطه تاریخی مشام را می‌آزارد(!) و ثبت جهانی این اثر بی نظیر را دچار مشکل کرده است؛ نخست بوی نامطبوعی که از آبگیر مجاور این اثر تاریخی، به ویژه در فصول گرم سال و با کم آب و راکد شدن این آبگیر متصاعد می‌شود و دیگری بوی کبابی که ناشی از فعالیت انبوه کباب سراهای سنتی کرمانشاه در مجاورت این اثر است و احتمالا به باور بسیاری از مردم منطقه، مشام آزار نیست.
این در حالی است که با شروع پروژه آماده سازی این مجموعه تاریخی برای ثبت جهانی، تاق بستان دستخوش تغییرات بسیار مفصلی شده که برخی از آنها، اعتراض دوستداران میراث ملی کشورمان را نیز به دنبال داشته است. از جمله تغییر اساسی آبگیر مجاور این مجموعه که جزئی جدا ناپذیر از تاق بستان به شمار می‌آید و اگر نبود، هرگز چنین سنگ نگاره ها و سنگ نوشته هایی در این منطقه به وجود نمی‌آمد.
اهمیت این آبگیر آنقدر زیاد است که بنا به روایت های تاریخی، دلیل شکل گیری تاق بستان در زمان ساسانیان، وجود این آبگیر و چشمه همیشه جوشان مجاور آن بوده که قرار گرفتن آن در یکی از گلوگاه های جاده ابریشم، همواره گذر مسافران و کاروان های فراوان تجاری را به این نقطه می‌انداخته و از این روی، بهترین محل برای نصب تابلوهای شکوه و جلال پادشاهان وقت شده است.
البته امروزه نه چشمه تاق بستان نشانی از گذشته دارد و نه آبگیر ناشی از جوشش آن، چرخش آب سابق را. اشکالی که در نتیجه برداشت آب از بالادست این چشمه به وجود آمده و به گفته برخی مسئولان استان، اگر تلاش هایی برای تزریق دوباره آب به این چشمه و حتی هدایت آب به سمت آن صورت نگرفته بود، حالا هیچ اثری از آثار این چشمه ثبت شده در اساطیر وجود نمی‌داشت.
این در حالی است که با آغاز پروژه گران قیمت آماده سازی این مجموعه برای ثبت جهانی، این آبگیر به کل تغییر شکل داده شده و حتی با حفاری در نزدیک ترین مکان ممکن به تاق ها و سنگ نگاره های این مجموعه، آبراهی در این مجموعه دایر شده که راه تردد بازدیدکنندگان به مجاورت آثار تاریخی را بسته است. تغییراتی که در آن برای مقابله با رویش جلبک ها و دیگر منشاهای تولید بوی نامطبوع، تدبیری اندیشیده نشده و حالا همه آن پروسه حاشیه ساز و گران قیمت را بی ارزش جلوه می‌دهد.
موضوعی که ظاهرا برای رفع آن تازه قرار است تدبیری اندیشیده شود. این را نعمتی می‌گوید: «برای بازگرداندن دریاچه به حالت اولیه، بتن‌ها را برداشتیم، آب را به کف طبیعی رساندیم تا دریاچه زنده شود، در پی این اقدام، گیاهانی هم روییدند که ما روزانه و هفتگی این گیاهان را هرس می‌کنیم، اما دوباره سبز می‌شوند. با چند شرکت و متخصص در این زمینه صحبت شده تا به ما کمک دهند که چگونه این علف‌ها و گیاهان کفِ دریاچه را می‌توانیم بخشکانیم که نه به محیط زیست صدمه‌ای وارد شود، و هم بویی که در تابستان زیاد می‌شود از بین برود. برای اجرای چنین ایده‌ای هم مشکل اعتبار نداریم.»
این در حالی است که رفع دومین بوی مشکل آفرین در مسیر ثبت جهانی تاق بستان، بسیار سخت تر به نظر می‌رسد چراکه کبابی های مجاور این محوطه تاریخی (که به "دنده کباب" هایشان شهرت دارند)، از دیرباز به کسب و کار در این منطقه از شهر کرمانشاه مشغولند و شمار مراجعانشان بسیار بسیار بیشتر از بازدیدکنندگان تاق بستان است. مجموعه ای بزرگ از مغازه ها و شبه مغازه هایی که یکی از جاذبه های گردشگری این دیار به شمار می‌آیند و رفع بوی ناشی از آنها از محوطه تاریخی تاق بستان، کار دشواری به نظر می‌رسد.
موضوعی که معاون پایگاه جهانی بیستون و تاق بستان درباره آن می‌گوید: «پروژه عقب‌کشی کباب‌فروشی‌های حاشیه تاق‌بستان مدت‌هاست مطرح شده، تقریبا از زمان ثبت این اثر در فهرست پیشنهادی یونسکو در سال ۲۰۰۷ که تأمین نشدن اعتبار لازم برای تملک مغازه‌ها و اغذیه‌فروشی‌های اطراف آن، تا کنون اجرای این طرح را به تعویق انداخته و به نگرانی‌ها درباره‌ی جا ماندن این اثر تاریخی از فهرست میراث جهانی یونسکو، دامن زده است.»
انگار نه انگار که تمامی این مشکلات از ابتدای پروژه ثبت جهانی این اثر ملی وجود داشته و باید رفع آن در دستور کار مسئولان قرار می‌گرفته است؛ مشکلاتی که بی توجهی به آن در یک دهه ای که فرایند آماده سازی این اثر برای ثبت در یونسکو پیگیری می‌شود، بی شباهت به انبوه پروژه های نصفه و نیمه در جای جای کشورمان نیست و بر این باور مهر تأیید می‌زند که میراث فرهنگی نیز در کشورمان به جمع کارهایی مانند سدسازی، ورزشگاه سازی و دیگر پروژه های انبوه سازی پیوسته که اگر برای عموم آب ندارند، نان برخی در آن قرار گرفته است!
جالب غم انگیز!!!