چند روز قبل کاریکاتور جالبی از واشنگتن‌پست برای رفتار مضحکانه‌ی هیلی را دیدم. کاریکاتوری که هیلی را جنگ‌طلب‌ترین فرد دنیا معرفی کرد و بازی او را در شویِ سازمان ملل مسخره کرده بود. از ابتدای آن شو هم دکتر ظریف چندین توییت خوب پیرامون پرونده موشکی منتشر کرد و نوشت: « رژیم ترامپ با تهدید کردن کسانی که جرئت می‌کنند در برابر خواسته‌های قلدرانه او بایستند، نشان می‌دهد که چقدر دموکراسی را خوار می‌شمارد و هم‌زمان گستاخانه ایران را «دیکتاتوری» می‌خواند.» سؤال اینجاست « افکار جهان، این موضوع ما را می‌پذیرند یا خیر».
باید در پاسخ گفت حرکت ایران در روابط بین‌الملل و کنش مذاکرات و نمایشی از صلح‌طلبی مؤثر واقع‌شده است. تا پیش از این ایران همیشه در افکار عمومی متهم بود رفتارش غیر شفاف و سازنده دارد در حالی که پس از برجام حداقل این کنش در افکار رسمی کاهش یافت و تا حدود زیادی از بین رفته است . برجام یک توافق بین‌المللی بود و به جهان نشان داد ایران در هر عرصه‌ای حاضر به مذاکرات و گفتگو است اما طرف مقابلش اهل گفتگو و مذاکرات نیست. اگر می‌خواستیم برای آن سال‌ها تلاش کنیم و هزینه کنیم، ظرفیت عظیمی از دیپلماسی عمومی معطوف می‌شد اما توانستیم با یک دستاورد دیپلماسی رسمی این حوزه را تقویت کنیم. حتی به سایر گروه‌های مختلف جهان نشان دادیم نتیجه مذاکرات با آمریکا چیست. به‌واقع ظرفیت برجام در جهان یک فرآیند بزرگ برای همراهی افکار عمومی را به ارمغان آورد.
برجام، موجب شد تا افکار عمومی جهان حرکت گفتگو محور ایران را بپذیرند. هرچند سگ زرد برادر شغال است اما پس از موضع‌گیری ترامپ پیرامون برجام، حتی اروپایی‌ها در ظاهر هم حاضر نشدند موضع ضد برجام بگیرند. به‌واقع پیوندهای بین‌المللی که در افکار عمومی اهمیت دارد، برجام را یک گفتگوی موفق برای شناخت و صلح‌طلب بودن جمهوری اسلامی ایران تلقی می‌کنند. شاید اگر بخواهیم یک دستاورد بین‌المللی برای سند حقوقی که با کارشکنی‌های طرف مقابل مواجه شده نام برد، ضریب نفوذش در بهسازی افکار عمومی جهان است. افکار عمومی که در پسا صحبت ترامپ پیرامون برجام موضع تمسخرآمیز گرفتند و از شوی سیاسی هیلی به‌راحتی عبور کردند. متأسفانه رفتار افراط‌گرایانه و تفریط محور در کشور زیاد است. موضوعی که ظرفیت‌های موفق یک‌چیز را نمی‌بینند. قرآن برای حرام مطلق هم ابتدا ذکر محاسن می‌کند. در حالی که متأسفانه سیاست زدگی در داخل موجب شده بسیاری از ظرفیت‌های برجام دیده نشود. هرچند نگارنده معتقد است اگر از ابتدای مذاکرات نیروهای مختلف در پشت دولت و گروه مذاکره‌کننده قرار می‌گرفت، برجام موفق‌تر بود. به‌جای آنکه در کشور دو صدا خارج شود و صدایی آن را «خیانت» بنامد و رهبری در پاسخ به آن تشر بزند!
البته نباید فراموش کرد، ظرفیت داخلی هم با برجام رشد کرده است. سال 92 مردم خواست اجتماعی‌شان حل مسئله هسته‌ای بود. مسئله‌ای که در گرو مذاکرات بین‌المللی گره‌خورده بود و تصور اجتماعی این بود مذاکرات مستقیم با طرف آمریکایی می‌تواند مشکلات را حل کند. در حالی که پس از 4 سال این بلوغ در جامعه به وجود آمد، حل مشکلات در تصمیم‌گیری درست و شناخت ظرفیت‌های داخلی است.
اگر بخواهیم ارزیابی‌ای پیرامون توافق برجام و رابطه آن با افکار عمومی داشته باشیم باید به چند نکته توجه کرد:
الف) پویایی و نقش مؤثر گروه مذاکره‌کننده
گروه مذاکره‌کننده، به‌خصوص شخص وزیر در جایگاه یک کنش گر اجتماعی و فعال در حوزه دیپلماسی غیررسمی ورود کرد. فعالیت او در توییتر به زبان انگلیسی و عربی نشان داد معادلات مذاکرات را خوب می‌داند و می‌تواند با مخاطب مستقیم ارتباط برقرار کند. باید بپذیریم ظرفیت رسانه‌ای ما در برابر امپراتوری غرب قابل‌مقایسه نیست و بهترین روش استفاده از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی است. که متأسفانه در طول مذاکرات و تصویب برجام این گروه هسته‌ای بود که به تنها تلاش می‌کرد در بهسازی افکار عمومی گام برد و از طرفی همه ظرفیت‌ها پشت آن‌ها قرار نگرفت. هرچند هنوز زمان است اما باید دریابیم برجام فرصت مناسبی بود تا جامعه ایرانی با مخاطب جهانی ارتباط بگیرد. در این ارتباط بهترین کار استفاده از رفتار غیر اعتماد ساز طرف آمریکایی است. جهان باید بداند، آمریکا قابل‌اعتماد بین‌المللی نیست و این بهترین ظرفیت برای شناساندن آن است. اگر ظرفیت دیپلماسی عمومی دکتر ظریف مؤثر نمی‌بود، هیچ‌گاه نتانیاهوی جنایتکار رسماً نمی‌خواست تا دکتر ظریف حسابش را در توییتر تعطیل کند!
ب) استفاده از ظرفیت برجام
هنوز برجام ظرفیت بالایی دارد. نباید بگذاریم دشمنان انقلاب اسلامی ما را در برجام به سمتی ببرند که ما از این سند خارج شویم. ظرفیت موجود این سند هنوز قابل‌استفاده است و حداقل اینکه تا می‌توانیم افکار عمومی جهان را به سمت خود جذب کنیم.
جهان برای پذیرش حرف‌ها و کنش‌های جمهوری اسلامی ایران آماده است. ایران توانست نشان دهد یک کشور صلح‌طلب و با ثبات در منطقه است که بر توافقات بین‌المللی خود پایبند می‌باشد. بهتر نیست نیروهای داخلی در کنار این ظرفیت از فرصت بالای موجود استفاده کند.
به نظر می‌رسد نتیجه برجام حداقل در حوزه خارجی همراه سازی افکار عمومی است و توانسته محیط جهانی را برای انتشار گفتمان ایران همراه سازد. پس بیاییم به کمک هم تا بیشتر به سراغ افکار عمومی جهان برویم و از ظرفیت‌های دیپلماسی عمومی ایجادشده در کنار برجام استفاده نماییم.
