پیش‌بینی اندیشکده آمریکایی از محتمل‌ترین روش انتقام ایران از رژیم اسرائیل

اندیشکده آمریکایی بروکینگز، حمله موشکی از سوریه به مراکز نظامی اسرائیل را محتمل‌ترین گزینه پاسخ ایران به حمله رژیم اسرائیل به پایگاه تیاس در سوریه می‌داند که در جریان آن هفت تن از نیروهای سپاه پاسداران به شهادت رسیدند.

به گزارش «تابناک»؛ حمله اخیر اسرائیل به فرودگاه تیاس یا تی -4، اولین باری نبود که نام این فرودگاه را در درگیری استراتژیک ایران و اسرائیل در صحنه سوریه مطرح کرد. دو ماه پیش از این، رژیم اسرائیل مدعی شد، یک فروند پهپاد ایرانی که از این فرودگاه برخاسته بود و قصد ورود به سرزمین‌های اشغالی را داشته، سرنگون کرده است. در تحولات بعدی، اسرائیل به مرکز کنترل این پهپاد در فرودگاه تیاس حمله‌ور و در پاسخ، پدافند هوایی سوریه موفق شد یک فروند هواپیمای اسرائیلی را سرنگون کند.

به نظر می‌رسد، اقدام تلافی‌جویانه ایران در قبال حمله اخیر اسرائیل به نیروهای ایرانی در دست اقدام باشد، ولی این که ایران چه زمانی و در چه محلی اقدام خواهد کرد، هنوز روشن نیست، حال آنکه دلایلی وجود دارد که نشان می‌دهد، انتقام ایران در قالب یک حمله موشکی یا راکتی از سوریه خواهد بود. انتخاب ایران برای انتقام گرفتن از اسرائیل، آینده تقابل ایران و اسرائیل را نیز روشن خواهد کرد.

چرایی انتقام ایران

نشانه‌های زیادی وجود دارد که ایران این بار حتما انتقام خواهد گرفت. حمله اسرائیل به فرودگاه تیاس در رسانه‌های ایران بازتاب فراوانی داشته و مقامات ایرانی به ویژه علی‌اکبر ولایتی دستیار رهبر ایران در سیاست خارجی، صریحا وعده انتقام از اسرائیل را داده‌اند. سیدحسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان نیز اعلام کرده که اسرائیل این بار هزینه سنگینی خواهد پرداخت. واقعیت این است که ایران این بار جدی و بسیار علنی خودش را به انتقام گرفتن از اسرائیل متعهد کرده است.

ایران مصمم است با تقویت حضور نظامی خود در سوریه به منظور افزایش فشار به اسرائیل، از هزینه‌های سنگینی که در سوریه انجام داده بهره‌برداری کند. هدف نهایی این است که ایران به قدرتی منطقه‌ای تبدیل شود. از سوی دیگر، اسرائیل بنا ندارد، اشتباهی را که یک بار در لبنان مرتکب شده در سوریه نیز تکرار کند. اسرائیل در ابتدا تهدیدی که از مسیر تشکیل و تقویت حزب‌الله در لبنان در حال شکل‌گیری بود، جدی نگرفت، ولی این بار تأکید دارد که با تهدید جدید از همان اول و در مرحله‌ای که قابل مدیریت کردن است، برخورد کند.

از نظر اسرائیل، زمان برای اقدام در سوریه ـ هم از نظر ژئوپلتیک و هم از نظر استراتژیک ـ مناسب است؛ نخست این که روسیه تمایل دارد ثبات در سوریه را حفظ کند و اسرائیل تنها قدرت بیرونی است که بالقوه توانایی و انگیزه تهدید جدی ثبات دولت سوریه را دارد. این مسأله باعث می‌شود که اسرائیل در مقابل قدرتی به مراتب بزرگتر یعنی روسیه، یک اهرم فشار مناسب داشته باشد. نکته دوم آنکه ممکن است در آینده با توجه به افزایش توان دفاع هوایی دولت سوریه و یا استقرار تجهیزات ایران و یا به سبب یک توافق بین‌المللی، آزادی عمل نیروی هوایی اسرائیل در آسمان سوریه محدود شود.

مسأله شیوه انتقام‌گیری ایران

در حالی که انگیزه ایران برای انتقام گرفتن از اسرائیل روشن است، در خصوص شیوه انتقام‌گیری ملاحظات فراوانی وجود دارد. چندین سناریو برای ایران وجود دارد و هر یک از این سناریوها با واکنش متفاوتی از سوی اسرائیل مواجه خواهد شد.

به نظر می‌رسد، حمله با تعدادی موشک هم به لحاظ قابلیت‌های ایران و هم به دلیل محاسبات مربوط به ریسک انتقام و هم به دلیل مشابهت با نوع حمله اسرائیلی‌ها به ایرانی‌ها، مناسب‌ترین گزینه برای ایران باشد. مسأله مهم‌تر این خواهد بود که ایران به چه هدفی حمله کند.

بهترین گزینه، هدف‌گیری یک مرکز نظامی است. هدف چنین حمله‌ای وارد کردن خسارت و ریختن خون اسرائیلی‌ها به ویژه نیروی هوایی آنها خواهد بود که در درگیری دو ماه پیش نیز یک هواپیمای خود را از دست داده‌اند. گزینه بازدارنده‌تر که می‌تواند در اسرائیل هراس بیشتری ایجاد کند، هدف قرار دادن یک شهر بزرگ است؛ هرچند شاید سامانه‌های دفاعی اسرائیل با موشک‌های شلیک شده مقابله کنند. از نقطه نظر ایران، هدف از انتقام گرفتن از اسرائیلی‌ها می‌تواند این باشد که فشار افکار عمومی داخلی به مهاری برای اقدامات اسرائیل در سوریه تبدیل شود. هدف قرار دادن مراکز غیرنظامی مشکلات خودش را نیز دارد، زیرا این اقدام به لحاظ حقوقی مشروعیت کمتری دارد و ایران را از نظر بین‌المللی در موقعیت بدی قرار خواهد داد. به ویژه این که ایران در حال حاضر در موقعیتی نیست که یک دردسر این چنینی برای خود ایجاد کند.

دیگر پرسش مهم پیش روی ایرانی‌ها این است که از کجا به اسرائیل حمله کنند. خاک ایران، لبنان و سوریه گزینه‌های احتمالی هستند.

حمله موشکی از ایران، طبیعتا پیامی قاطع از توانایی و جدیت ایران خواهد بود. مشکل این سناریو، امکان واکنش متقابل اسرائیل و شدت گرفتن درگیری است که از نظر ایران، فعلا زمان مناسبی برای این سناریو نیست.

در لبنان نیز موشک به تعداد و اندازه کافی وجود دارد، ولی تشدید وخامت اوضاع در لبنان گزینه مطلوب برای هیچ کس نیست. ممکن است اوضاع از کنترل خارج شده و اسرائیل به زرادخانه و زیرساخت‌های اسرائیل حمله کند که این هم به نفع ایران و حزب‌الله نیست.

حزب‌الله فعلا علاقه‌ای به شروع یک جنگ ندارد، زیرا در آستانه انتخابات پارلمانی در این کشور، رهبری این گروه در حال تصویرسازی از خود به عنوان نگهبان کشور است. میزان خسارت وارده به نیروی انسانی حزب‌الله در جریان جنگ سوریه و این واقعیت که حزب‌الله هنوز حدود هفت‌هزار نیرو در سوریه دارد، اوضاع را برای این گروه پیچیده‌تر می‌کند.

منطقی‌ترین گزینه باقی‌مانده، همان سوریه‌ای است که نیروهای ایرانی در آن هدف حمله اسرائیل قرار گرفته‌اند، ولی این سناریو نیز دو مشکل دارد که ایران باید فکری برای آن داشته باشد؛ یکی ظرافت‌ها و حساسیت‌های روابط با روسیه و دوم خطر تشدید حملات اسرائیل به تجهیزات و نیروهای ایرانی مستقر در سوریه.

برای پیشگیری از وارد آمدن فشار به روسیه، ایران باید انتقام‌گیری خود را به گونه‌ای تنظیم کند که از نظر روسیه قابل تحمل و مدیریت باشد. پس از حمله اسرائیل به نیروهای ایرانی در فرودگاه تیاس، مسکو خشم خود را از اقدام اسرائیل ابراز کرد و این نشان می‌دهد که روسیه به احتمال زیاد پاسخ به اندازه و متناسب ایران به اسرائیل را خواهد پذیرفت. مسأله این است که از نظر روسیه، چه پاسخی قابل قبول و متناسب است؟ پاسخ به این پرسش ممکن است این باشد که هر پاسخی که ثبات سوریه را به خطر نیندازد و یا این که باعث واکنش شدیدتر اسرائیل نشود.

با این توضیحات روشن است که معادله‌ای بسیار پیچیده در جریان است. ایران خواهان آن است که توانایی بازدارندگی خود در قبال حملات اسرائیل را اثبات کند. با توجه به سناریوهای فوق، به نظر می‌رسد که حمله موشکی ایران به یک هدف نظامی با ارزش در اسرائیل، محتمل‌ترین سناریو باشد. برای موفقیت حمله احتمالی، تعداد موشک‌های شلیک شده باید قابل توجه باشد. تصور این که هدف مورد نظر ایران مورد اصابت قرار بگیرد و اسرائیل واکنش نشان ندهد سخت است، مگر این که آسیب وارده به اسرائیل هم از نظر مالی و هم از نظر جانی محدود باشد.

پیش‌بینی چشم‌انداز بلندمدت و مرحله بعدی این درگیری به مراتب سخت‌تر است، زیرا هر دو طرف مدعی هستند که آمادگی پرداخت هزینه‌های بیشتر برای تحقق اهداف استراتژیک خود را دارند.

پاسخ اسرائیل به انتقام‌جویی ایران، به شدت آسیب وارده در جریان حمله ایران بستگی دارد ولی اسرائیل می‌داند که پاسخ ندادن به حمله ایران خطرناک است. هم مقامات نظامی و هم مقامات سیاسی اسرائیل در ماه‌های اخیر مدعی شده‌اند که آمادگی دارند ریسک‌های لازم برای اقدام در سوریه و لبنان را بپذیرند. هدف فعلی اسرائیل این است که به هر قیمتی با حضور ایران مقابله کند تا نهایتا فشار قابل توجه بین‌المللی مانع از استقرار ایران در سوریه شود. روسها فعلا نقش آرام‌کننده هر دو طرف را بازی می‌کنند، ولی انگیزه کم و توانایی به مراتب کمتری در اجبار دو طرف به یک راه حل دیگر دارند. حتی اگر راه حلی برای کاهش تنش میان ایران و اسرائیل در سوریه باشد، به احتمال زیاد تلاش‌های روسیه در این مسیر به موفقیت نخواهد رسید.