کفاره روزه

مسأله 1660- كسي كه كفّاره روزه رمضان بر او واجب است ، بايد (يك بنده آزاد كند يا1) به دستوري كه در مسأله بعد گفته مي شود دو ماه روزه بگيرد يا شصت فقير را سير كند يا به هر كدام يك مد- كه تقريباً ده سير است- طعام يعني گندم يا جو و مانند اينها بدهد2 و چنانچه اينها برايش ممكن نباشد 3 هر چند مد كه مي تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند طعام بدهد بايد استغفار كند، اگر چه مثلاً يك مرتبه بگويد: «استغفرالله» .و احتياط واجب در فرض اخير آن است كه هر وقت بتواند، كفّاره را بدهد4.

1- [قسمت داخل پرانتز در رساله آيت الله نوري نيست]

2- بهجت: و دادن پول كافي نيست ولي اگر فقير را در خريد و قبول آن وكيل كند و فقير نيز انجام دهد كافي است.

3- اراكي: مخير است كه هيجده روز روزه بگيرد يا هر چند مد كه مي تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند هيجده روز روزه بگيرد يا چند مد طعام بدهد، هر مقدار از اين دو را كه مي تواند عمل كند و اگر آن را هم نتواند انجام دهد بايد استغفار كند، اگر چه مثلاً يك مرتبه بگويد «استغفرالله» و احتياط واجب در فرض اخير آن است كه هر وقت بتواند كفّاره را بدهد.

گلپايگاني: هر مقدار مي تواند صدقه به فقرا بدهد و اگر از دادن صدقه هم عاجز است هيجده روزپي در پي روزه بگيرد و اگر روزه هم نتوانست بگيرد استغفار كند و هر قدر بتواند روزه بگيرد و اگر اصلاً نمي تواند روزه بگيرد اكتفا به استغفار نمايد اگر چه مثلاً يك مرتبه بگويد «استغفرالله» و احتياط واجب آن است كه هروقت بتواند كفّاره را بدهد.

صافي: هر مقدار مي تواند صدقه به فقرا بدهد و استغفار كند و اگر از دادن صدقه هم عاجز باشد اكتفا به استغفار نمايد اگر چه مثلاً يك مرتبه بگويد «استغفرا لله» و احتياط واجب آن است كه هر وقت بتواند كفّاره را بدهد.

فاضل: مخير است بين اين كه هيجده روز روزه بگيرد و يا اين كه هر چند مد كه مي تواند به فقرا اطعام بدهد و اگر نتواند بدهد، بايد استغفار كند اگر چه مثلاً يك مرتبه بگويد: استغفرالله و احتياط واجب آن است كه هر وقت بتواند كفّاره را بدهد.

4- نوري: احتياط واجب آن است كه هر وقت بتواند كفّاره را بدهد.

*****

خوئي، تبريزي: مسأله- در كفّاره افطار روزه ماه رمضان بايد يك بنده آزاد كند يا به دستوري كه در مسأله بعد گفته مي شود دو ماه روزه بگيرد، يا شصت فقير را سير كند يا به هر كدام يك مد- كه تقريباً ده سير است-. طعام يعني گندم يا جو يا نان و مانند اينها بدهد و چنانچه اينها برايش ممكن نباشد بنابراحتياط واجب بايد به قدر امكان تصدق و استغفار نمايد* و احتياط واجب آن است كه هر وقت بتواند كفّاره را بدهد.

. سیستانی: یک مد- که تقریبا 750 گرم است-...

*سیستانی: چنانچه این ها برایش ممکن نباشد باید به قدر امکان تصدق دهد و اگر ممکن نیست استغفار نماید...

وحید: مسأله- کفّاره افطار روزه ماه رمضان این است که یک بنده آزاد کند یا به دستوری که در مسأله بعد می آید دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر کند یا به هر کدام یک مد –که تقریبا ده سیر است- طعام یعنی گندم یا آرد یا نان یا خرما و مانند این ها بدهد و چنانچه این ها برایش ممکن نباشد بنابراحتیاط واجب بین تصّدق به هر اندازه که می تواند و استغفار جمع نماید و اگر امکان تصدق نبود استغفار نماید اگرچه یک مرتبه بگوید «استغفرالله» و احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند کفّاره را بدهد.

زنجانی: مسأله- کسی که کفّاره روزه ماه رمضان بر او واجب است باید یک بنده آزاد کند یا به دستوری که در مسائل بعد گفته می شود دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را اطعام کند یا به هر کدام یک مد طعام بدهد و اگر مقدار شصت مد برایش ممکن نباشد هر چند مد که می تواند به فقرا طعام بدهد و اگر یک مد هم نتواند طعام دهد استغفار می کند و احتیاط مستحب آن است که هر مقدار که می تواند به فقیر طعام دهد و احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند کفّاره بدهد و اگر مقداری داده آن را تکمیل کند . مد بنابرمشهور کمی بیش از نه سیر و نیم است ولی ظاهرا بیش از این مقدار است و بنابرنظر برخی از محققّان تقریبا 900 گرم است و احتیاط واجب در رعایت این قول است. توضیح بیشتر درباره مد (که معادل صاع است ) در مسأله [1864] و [1991] خواهد آمد و در طعام نیز احتیاط مستحب آن است که تنها گندم یا آرد گندم یا نان گندم داده شود هر چند ظاهرا هر طعامی که بدهد کافی است.

مکارم: مسأله- کفّاره روزه یکى از سه چیز است: آزاد کردن یک بنده، یا دو ماه روزه گرفتن، یا شصت فقیر را سیر کردن (و اگر به هر کدام یک «مُد» -که تقریباً 750 گرم است- گندم یا جو یا مانند آنها بدهد کافى است). و در زمان ما که بنده آزاد کردن موضوع ندارد در میان دو چیز دیگر مخیّر است و به جاى گندم مى تواند مقدار نانى بدهد که گندم آن به اندازه یک «مُد» است.هرگاه هیچ یک از این سه کار ممکن نشود هر چند «مُد» که مى تواند به فقرا اطعام کند و اگر نتواند باید 18 روز روزه بگیرد و اگر نتواند هر چند روز که مى تواند به جا آورد و اگر نتواند استغفار کند و همین اندازه که در قلب بگوید: «استغفراللّه» کافى است و واجب نیست بعداً که قدرت پیدا کرد کفّاره رابدهد.

سبحانی: مسأله- کسی که کفّاره روزه رمضان بر او واجب است باید یک بنده آزاد کند یا به نحوی که در مسأله بعد گفته شد دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر کند یا به هر کدام یک مد که تقریبا 750 گرم است طعام یا آرد گندم بدهد یا مقدار نانی که آرد آن به اندازه 750 گرم باشد بدهد و چنانچه این ها برایش ممکن نباشد هر چند مد که می تواند به فقرا بدهد و اگر نتواند طعام بدهد 18 روز روزه بگیرد و اگر نتواند هر چند روز که می تواند بگیرد و اگر نتواند باید استغفار کند اگر چه مثلا یک مرتبه بگوید «استغفرالله» و احتیاط مستحب آن است که هر وقت بتواند کفّاره را بدهد.

مظاهری: مسأله- کسی که کفّاره روزه رمضان بر او واجب است باید دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر نماید یا به هر کدام هفتصد و پنجاه گرم طعام یعنی گندم یا جو و مانند این ها یا قیمت آن ها را بدهد و چنانچه این ها برایش ممکن نباشد هر چند مد که می تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند طعام بدهد باید استغفار کند و چنانچه دادن کفّاره برای او ممکن شود واجب نیست کفّاره بدهد.

مسأله 1661- كسي كه مي خواهد دو ماه كفّاره روزه رمضان1 را بگيرد، بايد سي و يك روز آن را2 پي در پي بگيرد3 و اگربقيه آن پي در پي نباشد اشكال ندارد.

1- خوئي، سيستاني: كفّاره ماه رمضان...

تبريزي: كفّاره افطار روزه ماه رمضان...

2- خوئي، سيستاني، زنجاني، وحید: بايد يك ماه تمام و يك روز آن را از ماه ديگر...

3- زنجاني: و نبايد موقعي شروع كند كه در بين يك ماه و يك روز، روزي مانند عيد قربان باشد که روزه آن حرام است یا روزی باشد که روزه آن به جهت دیگری واجب است و با روزه کفّاره قابل تداخل نیست؛ ...

مكارم: احتياط واجب آن است كه 31 روز آن پي در پي بجا آورد، ولي در 18 روز – كه در بالا گفته شد- پي در پي بجا آوردن لازم نيست.

بهجت: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1662.

مسأله 1662- كسي كه مي خواهد دو ماه كفّاره روزه رمضان را بگيرد، نبايد موقعي شروع كه در بين سي و يك روز1 روزي باشد كه مانند عيدقربان، روزه آن حرام است2.

اين مسأله در رساله آيت الله مكارم نيست

1- خوئي، وحید: در بين يك ماه و يك روز...

2- تبريزي: روزه آن صحيح نيست.

سيستاني: نبايد موقعي شروع كند كه مي داند در بين يك ماه و يك روز، روزي باشد كه مانند عيد قربان، روزه آن حرام است يا روزه آن واجب است.

زنجاني: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1661.

*****

بهجت: مسأله- كسي كه مي خواهد دو ماه روزه كفّاره رمضان را بگيرد بايد سي و يك روز آن را پي در پي بگيرد و اگر بقيه آن پي در پي نباشد اشكال ندارد، بنابراين كسي كه مي خواهد سي و يك روز پي در پي روزه بگيرد بايد زماني را انتخاب كند كه در بين اين سي و يك روز، روزي كه روزه داشتن در آن حرام است ، مثل عيد قربان، وجود نداشته باشد و همچنين روزي نباشد كه روزه آن بر او واجب باشد، مثل اينكه نذر كرده باشد يا ماه مبارك رمضان پيش آيد.

مسأله 1663- كسي كه بايد پي در پي روزه بگيرد، اگر بين آن بدون عذر يك روز روزه نگيرد1 يا وقتي شروع كند كه در بين آن به روزي برسد 2كه روزه آن واجب است. مثلاً به روزي برسد كه نذر كرده آن روز را روزه بگيرد بايد روزه ها را از سر بگيرد.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- خوئي، سيستاني، زنجاني، نوري: بايد روزه ها را از سر بگيرد (نوري: و همچنين اگر وقتي شروع كند كه در بين آن به روزي برسد كه روزه آن واجب است، مثلاً به روزي برسد كه نذر كرده آن روز را روزه بگيرد بايد روزه ها را از سر بگيرد، در صورتي كه از اول متوجّه اين موضوع بوده و يا شك داشته باشد).

2- وحید: وقتی شروع کند که بداند در بین آن به روزی می رسد ...

بهجت: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1662.

*****

مكارم: مسأله- در جايي كه بايد پي در پي روزه بگيرد اگر در وسط، يك روز را عمداً روزه نگيرد بايد همه را از نو بجا آورد.

مسأله 1664- اگر در بين روزهايي كه بايد پي در پي روزه بگيرد عذري مثل حيض يا نفاس، يا سفري كه در رفتن آن مجبور است1، براي او پيش آيد، بعد از برطرف شدن عذر واجب نيست روزه ها را از سر بگيرد بلكه بقيه را بعد از برطرف شدن عذر بجا مي آورد.

اين مسأله در رساله آيت الله بهجت نيست

1- مكارم: مي تواند بعد از رفع مانع ادامه دهد و لازم نيست از سر بگيرد.

مسأله 1665- اگر به چيز حرامي روزه خود را باطل كند1، چه آن چيز اصلاً حرام باشد مثل شراب و زنا، يا به جهتي حرام شده باشد، مثل2 نزديكي كردن با عيال خود در حال حيض3، بنابر احتياط4 كفّاره جمع بر او واجب مي شود يعني بايد يك بنده آزاد كند5 و دو ماه روزه بگيرد و شصت فقير را سير كند6يا به هر كدام يك مد كه تقريباً ده سير است گندم يا جو يا نان و مانند اينها بدهد7. و چنانچه هر سه برايش ممكن نباشد، هر كدام آنها كه ممكن است بايد انجام دهد8.

1- زنجاني: چنانچه آن مفطر، جماع حرام يا خوردن و آشاميدن حرام باشد....

2- گلپايگاني، تبريزي، صافي: مثل خوردن غذای حلالی كه براي انسان ضرر دارد (صافی: ضرر معتنابهی دارد) و...

خوئي، سيستاني: مثل خوردن غذاي حلالي كه براي انسان ضرركلي دارد و ...

زنجاني:مثل خوردن غذاي حلالي كه براي انسان ضرري داردكه موجب فساد بدن مي شود و ...

3- سبحانی: بنابراحتیاط باید کفّاره جمع بدهد یعنی یک بنده آزاد کند ، شصت روز روزه بگیرد و به شصت فقیر هر یک 750 گرم آرد گندم بدهد.

4- فاضل، مكارم: بنابراحتياط واجب...

[عبارت «بنابراحتياط» در رساله آيات عظام: اراكي، گلپايگاني، صافي، و زنجاني نيست]

5- سيستاني: يك كفّاره كافي است ولي احتياط مستحب آن است كه كفّاره جمع بدهد يعني يك بنده آزاد كند...

6- وحید: یا به هر کدام آنها یک مد طعام بدهد و چنانچه هر سه برایش ممکن نباشد هر کدام آنها که ممکن باشد واجب است انجام دهد و بنابراحتیاط واجب استغفار هم بنماید.

7- سيستاني، بهجت: يك مد گندم يا جو يا نان و مانند اينها بدهد...

زنجاني، فاضل: يك مد طعام بدهد...

8- زنجاني: و اگر آن چيز حرام غير از جماع و خوردن و آشاميدن باشد كفّاره تخييري، به تفصيلي كه در مسأله [1660] گذشت بر او واجب مي شود و احتياط مستحب آن است كه كفّاره جمع بدهد.

*****

مظاهری: مسأله- اگر به چیز حرامی روزه خود را باطل کند اگر آن چیز ذاتا حرام باشد مثل شراب و زنا، کفّاره جمع (گرفتن دو ماه روزه که سی و یک روز آن پی در پی باشد و اطعام شصت فقیر) بر او واجب می شود و چنانچه کفّاره جمع برایش ممکن نباشد هر کدام را که ممکن است باید انجام دهد و اگر ذاتا حرام نباشد بلکه به جهتی حرام شده باشد مثل نزدیکی کردن با عیال خود در حال حیض ، کفّاره جمع ندارد.

مسأله 1666- اگر روزه دار دروغي را به خدا و پيغمبر نسبت دهد1، كفّاره جمع كه تفصيل آن در مسأله پيش گفته شد بنابراحتياط بر او واجب مي شود2.

اين مسأله دررساله آيت الله بهجت نيست

1- خوئي، تبريزي: عمداً نسبت دهد...

وحید:به خدا وپیغمبر صلی الله وعلیه وآله و ائمّه معصومین علیم السلام عمدا نسبت دهد...

2- اراكي: كفّاره جمع- كه تفصيل آن در مسأله پيش گفته شد- بر او واجب مي شود.

گلپايگاني: اگر چه روزه خود را به چيز حرامي باطل كرده، ولي كفّاره جمع -كه تفصيل آن در مسأله پيش گفته شد -بر او واجب نمي شود.

فاضل: بنابراحتياط واجب يك كفّاره بر او لازم است نه كفّاره جمع.

مكارم: يك كفّاره كافي است و كفّاره جمع لازم نيست.

سبحانی: یک کفّاره بر او واجب است.

صافي: بنابراحتياط كفّاره جمع -كه تفصيل آن در مسأله پيش گفته شد- بر او لازم مي شود.

مظاهری:رجوع کنید به ذیل مساله 1665.

*****

سيستاني: مسأله- اگر روزه دار، دروغي را به خدا و پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم عمداً نسبت دهد، كفّاره ندارد ولي احتياط مستحب آن است كه كفّاره بدهد.

زنجاني: مسأله- اگر روزه دار عمداً دروغي را به خدا يا پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم يا امام عليهم السلام نسبت دهد بنابراحتياط ، كفّاره تخييري بر او واجب مي شود.

مسأله 1667- اگر روزه دار در يك روز ماه رمضان چند مرتبه جماع كند، يك كفّاره بر او واجب است1، ولي اگر جماع او حرام باشد يك كفّاره جمع واجب مي شود2.

اين مسأله در رساله آيات عظام: فاضل و بهجت نيست

1- اراكي: براي هر كدام يك كفّاره بر او واجب است و اگر جماع او حرام باشد براي هر مرتبه يك كفّاره جمع واجب مي شود.

گلپايگاني، صافي: بنابراحتياط براي هر دفعه يك كفّاره بر او واجب است، ولي اگر جماع او حرام باشد براي هر دفعه يك كفّاره جمع واجب مي شود.

خوئي،: براي هر دفعه يك كفّاره بر او واجب است و ظاهر اين است كه استمناء نيز حكم جماع را دارد.

زنجاني: برای هر دفعه یک کفّاره بر او واجب است و اگر جماع او حرام باشد براي هر دفعه يك كفّاره جمع واجب مي شود و ظاهر این است که استمناء نیز در تکرر کفّاره حکم جماع را دارد.

نوري: بنابراحتياط واجب براي هر دفعه يك كفّاره بر او واجب است و اگر جماع حرام باشد مثل نزديكي با زن خود در حال حيض يا زنا و تعدد پيدا كند براي هر دفعه يك كفّاره جمع واجب مي شود.

تبريزي: بنابراظهر یک كفّاره بر او واجب است و استمناء نيز حكم جماع را دارد.

2- مكارم: و همچنين اگر در يك روز چند مرتبه كارهاي ديگري كه روزه را باطل مي كند ، انجام دهد.

مظاهری :رجوع کنید به ذیل مساله 1668.

*****

سيستاني: مسأله- اگر در يك روز ماه رمضان، چند مرتبه بخورد يا بياشامد يا جماع يا استمناء كند، براي همه آنها يك كفّاره كافي است.

وحید: مسأله- اگر روزه دار در یک روز ماه رمضان چند مرتبه جماع یا استمناء کند بنابراحتیاط برای هر دفعه یک کفّاره بر او واجب است و اگر جماع یا استمناء او حرام باشد بنابراحتیاط برای هر دفعه یک کفّاره جمع بر او واجب می شود.

مسأله 1668- اگر روزه دار دريك ماه رمضان چند مرتبه غير جماع1 كار ديگري كه روزه را باطل مي كند انجام دهد، براي همه آنها يك كفّاره كافي است2.

اين مسأله در رساله آيت الله بهجت نيست

1- خوئي، تبريزي، زنجاني، وحید: و استمناء...

2- فاضل: بنابراحتياط مستحب بايد به همان اندازه كه افطار كرده كفّاره بدهد هر چند يك كفّاره كافي است.

سیستانی، مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1667.

*****

مظاهری: مسأله- اگر روزه دار در یک روزه ماه رمضان چند مرتبه کاری که روزه را باطل می کند انجام دهد گرچه آن کار جماع باشد برای همه آن ها یک کفّاره کافی است.

مسأله 1669- اگر روزه دار جماع حرام كند1 و بعد با حلال خود جماع نمايد يك كفّاره جمع كافي است2.

اين مسأله در رساله آيات عظام: مكارم و بهجت نيست

1- مظاهری: اگر روزه دار زنا کند...

2- اراكي: هم كفّاره جمع واجب مي شود و هم بايد يك بنده آزاد كند و يا دو ماه روزه بگيرد و يا شصت فقير را سير كند.

نوري: يك كفّاره جمع و يك كفّاره غير جمع – كه يكي از سه چيز است – را بايد بجا بياورد.

سبحانی: یک کفّاره جمع بر او واجب است.

فاضل: بنابراحتياط واجب براي هر كدام كفّاره مستقل واجب است.

*****

گلپايگاني، صافي: مسأله- اگر روزه دار غير از جماع. كار ديگري كه روزه را باطل مي كند انجام دهد* و بعد با حلال خود جماع نمايد.بنابراحتياط واجب براي هر كدام يك كفّاره واجب مي شود.

. خوئي، تبريزي، زنجاني، سيستاني، وحید: و استمناء...

* زنجاني: و بعد جماع يا استمناء نمايد براي هر كدام كفّاره واجب مي شود.

* وحید: و بعد با حلال خود جماع یا استمناء نماید، برای آن کار یک کفاره ، و برای جماع یا استمناء بنابراحتیاط کفاره دیگری واجب می شود.

. خوئي: براي هر كدام يك كفّاره واجب مي شود.

. سيستاني: براي هر دو يك كفّاره كافي است.

. تبريزي: براي هر دو يك كفّاره واجب مي شود.

مسأله 1670- اگر روزه دار كاري كه حلال است و روزه را باطل مي كند انجام دهد مثلاً آب بياشامد و بعد كار ديگري كه حرام است و روزه را باطل مي كند 1 انجام دهد2 مثلاً غذاي حرامي بخورد، يك كفّاره كافي است3

اين مسأله در رساله آيت الله بهجت نيست

1 - فاضل: به جز جماع كه حكم آن گذشت...

2- مكارم: احتياط واجب آن است براي هر كدام يك كفّاره بدهد.

3- نوري: دو ماه روزه بگيرد يا شصت فقير را سير كند كافي است.

*****

گلپايگاني، صافي: مسأله- اگر روزه دار غير از جماع. كار ديگري كه حلال است و روزه را باطل مي كند * انجام دهد مثلاً آب بياشامد، و بعد كار ديگري كه حرام است و روزه را باطل مي كند غير از جماع * انجام دهد، مثلاً غذاي حرامي بخورد يك كفّاره كافي است..

. خوئي، زنجاني، تبريزي، وحید: و استمناء....

* تبريزي: كار ديگري كه روزه را باطل مي كند...

* خوئي، زنجاني، وحید: و استمناء...

* [عبارت «غير از جماع» در رساله آيت الله تبريزي نيست]

.زنجاني: كفّاره افطار به حلال كافي است.

مسأله 1671- اگر روزه دار آروغ بزند و چيزي در دهانش بيايد1، چنانچه عمداً آن را فرو ببرد2، روزه اش باطل است. و بايد قضاي آن را بگيرد و كفّاره هم بر او واجب مي شود3 و اگر خوردن آن چيز حرام باشد، مثلاً موقع آروغ زدن، خون يا غذايي كه از صورت غذا بودن خارج شده، به دهان او بيايد4 و عمداً آن را فرو برد5، بايد قضاي آن روزه را بگيرد و بنابراحتياط، كفّاره جمع هم بر او واجب مي شود6.

اين مسأله در رساله آيات عظام: بهجت و مظاهری نيست

1- مكارم: نبايد آن را فرو ببرد، و الا روزه او باطل مي شود و قضا و كفّاره دارد؛ ولي كفّاره جمع لازم نيست.

2- گلپايگاني، صافي: چنانچه آن را فرو ببرد...

3- سبحانی: [پایان مسأله]

سيستاني: بنابراحتياط واجب، روزه اش باطل است و بايد قضاي آن را بگيرد و كفّاره هم بدهد...

4- تبريزي، زنجاني: موقع آروغ زدن، خون به دهان او بيايد...

5- سيستاني: بهتر است كفّاره جمع بدهد.

فاضل: روزه او باطل مي شود و بنابراحتياط، كفّاره جمع هم بر او واجب مي شود.

6- اراكي، گلپايگاني، زنجاني، صافي: بايد قضاي آن روزه را بگيرد و كفّاره جمع هم بر او واجب مي شود.

*****

وحید: مسأله- اگر روزه دار آروغ بزند و چیزی از غذا در دهانش بیاید چنانچه عمدا آن را فرو ببرد روزه اش باطل و بنابراحتیاط واجب کفّاره هم بدهد و همچنین است اگر آنچه در دهانش بیاید از صورت غذا بودن خارج شود اگر چه در این صورت احتیاط مستحب این است که کفّاره جمع بدهد و اگر به آروغ زدن چیزی که خوردنش حرام است مثل خون به دهان او بیاید و عمدا فرو ببرد روزه اش باطل و باید قضای آن روز را بگیرد و بنابراحتیاط واجب کفّاره جمع بدهد.

مسأله 1672- اگر نذر كند كه روز معيّني را روزه بگيرد، چنانچه در آن روز عمداً روزه خود را باطل كند1، بايد يك بنده آزاد نمايد يا دو ماه پي در پي روزه بگيرد يا به شصت فقير طعام دهد2.

1- سبحانی: کفّاره آن مانند کفّاره ماه رمضان است یعنی...

2- فاضل: يعني كفّاره نذر را بدهد و قضاي آن را هم بگيرد.

بهجت: ولي اگر نذر او مطلق باشد و روزي را براي آن روزه بگيرد مانند روزه مستحبّي مي تواند در آن روز چه پيش از ظهر و چه بعد از ظهر افطار كند و در روز ديگري براي اداي نذرش روزه بگيرد.

خوئي: بايد كفّاره بدهد و كفّاره آن به نحوي است كه در كفّاره حنث نذر بيايد.

وحید: باید کفّاره بدهد و کفّاره مخالفت نذر کفّاره مخالفت قسم است که در مسأله [2670] خواهد آمد.

تبريزي: بايد كفّاره بدهد و كفّاره آن به نحوي است كه در مسأله [1660] ذكر شد.

سيستاني: بايد كفّاره بدهد و كفّاره آن در احكام نذر خواهد آمد.

صافي: در كفّاره آن دو قول است، يكي اين است كه يك بنده آزاد نمايد و يا دو ماه پي در پي روزه بگيرد يا به شصت فقير طعام دهد و اين قول در صورت اختيار آزاد كردن بنده يا اطعام شصت فقير مطابق با احتياط است و قول ديگر تخيير بين آزاد كردن يك بنده و طعام دادن به ده فقير يا پوشاندن آنها و اگر هيچيك را نتواند، سه روز پي در پی روزه بگيرد.

زنجاني: كفّاره اي مانند كفّاره افطار روزه ماه رمضان، بر وي لازم مي گردد، يعني بايد يك بنده آزاد نمايد يا دو ماه پي در پي روزه بگيرد، يا به شصت فقير به اندازه يك مد طعام دهد يا آنها را سير كند.

مظاهری: باید کفّاره نذر بدهد و کفّاره آن این است که ده فقیر را سیر نماید یا سه روز روزه بگیرد.

*****

مکارم: مسأله- اگر نذر کند روز معینی را برای خدا روزه بگیرد چنانچه عمدا روزه نگیرد یا روزه خود را باطل کند باید کفاره بدهد (و کفاره ان مانند کفاره ماه رمضان است)

مسأله 1673- اگر به گفته كسي كه مي گويد مغرب شده افطار كند و بعد بفهمد مغرب نبوده است، قضا و كفّاره بر او واجب مي شود، ولي اگر خبر دهنده عادل بوده فقط قضاي آن روز واجب است.

*****

خوئي، تبريزي، مكارم: مسأله- اگر روزه دار به گفته كسي كه مي گويند مغرب شده و اعتماد به گفته او نيست افطار كند. و بعد بفهمد مغرب نبوده است (خوئي، تبريزي: يا شك كند كه مغرب بوده است يا نه) قضا و كفّاره بر او واجب مي شود.

. وحید: اگر روزه دار به گفته کسی که می گوید مغرب شده و قول او شرعا معتبر نیست افطار کند...

گلپايگاني، بهجت، صافي، نوري: مسأله- كسي كه مي تواند وقت را تشخيص دهد، اگر به گفته كسي كه مي گويد مغرب شده افطار كند و بعد بفهمد مغرب نبوده است قضا و كفّاره بر او واجب مي شود.

سيستاني: مسأله- اگر روزه را به گفته كسي كه مي گويد مغرب شده ولي اطمينان براي او حاصل نشده است افطار كند و بعد بفهمد مغرب نبوده است يا شك كند كه مغرب بوده است يا نه، قضا و كفّاره بر او واجب مي شود و اگر معتقد بوده كه قول او حجت است فقط قضا لازم است.

فاضل: مسأله- اگر انسان صرفاً به گفته كسي كه مي گويد مغرب شده افطار كند و بعد بفهمد مغرب نبوده است قضا و كفّاره بر او واجب است.

زنجاني: مسأله- كسي كه مي تواند وقت را تشخيص دهد اگر به گفته كسي كه مي گويد مغرب شده و او گفته او را مورد اعتماد نمي داند، افطار كند و بعد بفهمد مغرب نبوده است يا شك كند كه مغرب بوده است يا نه، قضا و كفّاره بر او واجب مي شود.

سبحانی: مسأله- کسی که می تواند وقت را تشخیص دهد اگر به گفته کسی که گفتارش قابل اعتماد و اطمنان نباشد و می گوید مغرب شده افطار کند و بعد بفهمد مغرب نبوده است قضا و کفّاره بر او واجب می شود.

مظاهری: مسأله- کسی که می تواند وقت را تشخیص دهد اگر به گفته کسی که می گوید مغرب شده افطار کند و بعد بفهمد که مغرب نبوده است اگر گفته او حجت بوده است نظیر ثقه و اذان وقت شناس ، قضا و کفّاره ندارد و اگر حجت نبوده باید قضای آن را بگیرد.ولی کفّاره ندارد.

مسأله 1674- كسي كه عمداً روزه خود را باطل كرده1 اگر بعد از ظهر مسافرت كند، ياپيش از ظهر براي فرار از كفّاره سفر نمايد2، كفّاره از او ساقط نمي شود3 بلكه اگر قبل از ظهر مسافرتي براي او پيش آمد كند4، بنابراحتياط کفاره بر او واجب است.

1- بهجت: اگر براي فرار از كفّاره به سفربرود اگر چه پيش از ظهر باشد كفّاره از او ساقط نمي شود.

مكارم: بعد به مسافرت برود، كفّاره از او ساقط نمي شود.

سبحانی: اگر بعد از ظهر یا پیش از ظهر برای فرار از کفّاره سفر نماید کفّاره او ساقط نمی شود.

2- اراكي: بلكه اگر قبل از ظهر مسافرتي براي او پيش آمد كند، كفّاره از او ساقط نمي شود.

3- وحید: وهمچنین است –بنابراقوی- اگر مسافرت برای او قبل از ظهر پیشامد کند.

4- خوئي، سيستاني، تبريزي، مظاهری: نيز كفّاره بر او واجب است.

*****

زنجاني: مسأله- كسي كه عمداً و بدون عذر روزه خود را باطل كرده، اگر بعد ازظهر مسافرت كند كفّاره از او ساقط نمي شود و همچنين است اگر پيش از ظهر مسافرت كند و از شب در فكر سفر – حتي به نحو ترديد- نباشد، ولي اگر از شب در فكر سفر باشد و پيش از ظهر مسافرت كند، كفّاره بر او واجب نيست، هر چند به جهت فرار از كفّاره سفر نمايد و احتياط مستحب اين است كه در مسافرت پيش از ظهر هم كفّاره بدهد.

مسأله 1675- اگر عمداً روزه خود را باطل كند و بعد عذري مانند حيض يا نفاس يا مرض براي او پيدا شود، كفّاره بر او واجب نيست1.

اين مسأله در رساله آيت الله بهجت نيست

1- خوئي: احتياط واجب اين است كه كفّاره را بدهد.

اراكي، صافي، وحید: بنابراحتياط كفّاره بر او واجب مي شود.

سبحانی، مظاهری: کفّاره بر او واجب است.

تبريزي: احتياط اين است كه كفّاره را بدهد، و بعيد نيست كه در اين صورت كفّاره واجب نباشد.

سيستاني: احتياط مستحب اين است كه كفّاره را بدهد مخصوصاً اگر به وسيله اي مانند دارو، حيض يا مرضي را بوجود بياورد.

مسأله 1676- اگر يقين كند1 كه روز اول ماه رمضان است و عمداً روزه خود را باطل كند و بعد معلوم شود كه آخر شعبان بوده، كفّاره بر او واجب نيست2.

1- وحید: اگر یقین یا اطمینان کند و یا بینه قائم شود...

2- صافي: بنابراحتياط...

مسأله 1677- اگر انسان شك كند كه آخر رمضان است يا اول شوال1 و عمداً روزه خود را باطل كند بعد معلوم شود اول شوال بوده كفّاره بر او واجب نيست.

1- زنجاني: يا يقين كند كه آخر ماه رمضان است....

مسأله 1678- اگر روزه دار در ماه رمضان با زن خود كه روزه دار است جماع كند، چنانچه زن را مجبور كرده باشد1، كفّاره روزه خودش و روزه زن را بايد بدهد2 و اگر زن به جماع راضي بوده، بر هر كدام يك كفّاره واجب مي شود3.

1- تبريزي، وحید: چنانچه زن را بر جماع اكراه كرده باشد...

2- بهجت: ولي اگر در اثناء، زن راضي شود، بنابراحتياط واجب مرد دو كفّاره بدهد و زن يك كفّاره...

سيستاني، وحید: كفّاره روزه خودش و بنابراحتياط، كفّاره روزه زن را بايد بدهد...

زنجاني: باید علاوه بر كفّاره روزه خودش، كفّاره روزه زن را نيز بدهد.

سبحانی: اگر زن بر عمل راضی باشد هر کدام باید کفّاره بدهند و اگر مجبور کرده باشد کفّاره روزه خودش و روزه زن را باید بدهد.

3- فاضل: و هر يك بايد كفّاره خودش را بدهد.

مكارم: ولي اگر اکراه به مفطرات ديگر كند گناه كرده، اما كفّاره بر هيچ كدام واجب نيست اما آن كسي كه روزه اش را خورده بايد قضا كند.

*****

مظاهری: مسأله- اگر روزه دار در ماه رمضان زن خود را مجبور به جماع کند مرد باید دو کفّاره بدهد و بر زن کفّاره واجب نیست حتی اگر زن در بین جماع راضی شود ولی روزه او باطل می شود مگر اینکه به طوری مجبور شده باشد که از خود اختیاری نداشته باشد .

مسأله 1679- اگر زني شوهر روزه دار خود را مجبور كند1 كه جماع نمايد2، يا كار ديگري كه روزه را باطل مي كند انجام دهد3، واجب نيست كفّاره روزه شوهر را بدهد.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست

1- تبريزي: اكراه كند...

2- خوئي، تبريزي، سيستاني: واجب نيست كفّاره روز شوهر را بدهد.

مكارم: فقط يك كفّاره بر او واجب است و لازم نيست كفّاره شوهر را بدهد.

زنجاني: واجب نيست به خاطر باطل كردن روزه شوهر كفّاره بدهد و بر شوهر او نيز كفّاره، واجب نيست.

3- وحید: اگر زنی شوهر روزه دار خود را بر جماع اکراه نماید ...

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1682.

مسأله 1680- اگر روزه دار در ماه رمضان، با زن خود كه روزه دار است جماع كند1، چنانچه به طوري زن را مجبور كرده باشد كه از خود اختياري نداشته باشد و در بين جماع ، زن راضي شود، بايد مرد دو كفّاره و زن يك كفّاره بدهد2 و اگر با اراده و اختيار عمل را انجام دهد اگر چه مجبورش كرده باشد مرد بايد كفّاره خودش و زن را بدهد.

1- سبحانی: و در بین جماع زن راضی شود باید مرد دو کفّاره و زن یک کفّاره بدهد[پایان مسأله]

2- اراكي: احتياط واجب است كه مرد دو كفّاره و زن يك كفّاره بدهد. [پايان مسأله]

فاضل: چنانچه در ابتدا زن را مجبور كرده باشد ولي در بين جماع زن راضي شود بنابراحتياط واجب بايد مرد دو كفّاره و زن يك كفّاره بدهد.

بهجت، مظاهری: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1678.

*****

خوئي، گلپايگاني، صافي، وحید: مسأله- اگر روزه دار در ماه رمضان زن خود را مجبور به جماع كند. و در بين جماع ، زن راضي شود، بنابراحتياط واجب بايد* مرد دو كفّاره و زن يك كفّاره بدهد..

. تبريزي: اكراه به جماع كند...

* زنجاني: بنابراحتياط...

. سيستاني: بر هر كدام يك كفّاره واجب مي شود، و احتياط مستحب آن است كه مرد دو كفّاره بدهد.

مكارم: مسأله- هرگاه زن در آغاز، مجبور بوده و در اثناء راضي شده احتياط واجب آن است كه مرد دو كفّاره بدهد و بر زن چيزي جز قضا لازم نيست.

مسأله 1681- اگر روزه دار در ماه رمضان با زن روزه دار خود كه خواب است جماع نمايد، يك كفّاره بر او واجب مي شود و روزه زن صحيح است و كفّاره هم بر او واجب نيست.

اين مسأله در رساله آیت الله بهجت نيست.

مسأله 1682- اگر مرد زن خود را مجبور كند كه غير جماع كار ديگري كه روزه را باطل مي كند بجا آورد1، كفّاره زن را نبايد بدهد و بر خود زن هم كفّاره واجب نيست.

اين مسأله در رساله آیت الله بهجت نيست.

1- سبحانی: مثلا آب یا غذا بخورد کفّاره بر هیچکدام واجب نیست.

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1678.

*****

خوئي، تبريزي، سيستاني، وحید، زنجانی: مسأله- اگر مرد زن خود را يا زن، شوهر خود را مجبور كند .كه غير از جماع كار ديگري كه روزه را باطل مي كند بجا آورد، بر هيچ كدام از آنها كفّاره واجب نيست*.

. تبريزي: اكراه كند...

*زنجانی: بر هیچ یک از آنها واجب نیست کفّاره دیگری را بپردازد.

مظاهری: مسأله- هر کسی که دیگری را مجبور کند به انجام دادن کاری که روزه را بطل می کند باید کفّاره او را بدهد .

مسأله 1683- كسي كه بواسطه مسافرت يا مرض روزه نمي گيرد، نمي تواند زن روزه دار خود را مجبور به جماع كند1، ولي اگر او را مجبور نمايد بنابراحتياط بايد كفّاره اش را بدهد2.

1- بهجت: [پايان مسأله]

تبريزي: اكراه به جماع كند...

2- اراكي، گلپايگاني، فاضل، زنجاني، سيستاني، صافي، نوري: اگر او را مجبور نمايد كفّاره بر مرد نيز واجب نيست.

تبريزي،وحید: اگر او را اكراه نمايد كفّاره بر مرد نيز واجب نيست.

زنجانی: اگر او را مجبور نماید بر مرد هیچ گونه کفّاره ای –نه برای خود نه از جانب زن- واجب نیست.

مكارم: گناه كرده، ولي لازم نيست كفّاره او را هم بدهد.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1682.

مسأله 1684- انسان نبايد1 در بجا آوردن كفّاره كوتاهي كند، ولي لازم نيست فوراً آن را انجام دهد.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- بهجت: اگر كفّاره واجب شود نبايد...

*****

زنجاني: مسأله- انسان لازم نيست كفّاره را فورا ادا کند، ولي نبايد آن را به قدري تأخير بيندازد كه بگويند در انجام دستور الهي ، كوتاهي و مسامحه كرده است.

مکارم: مسأله- بجا آوردن کفّاره واجب فوری نیست ولی نباید طوری باشد که بگویند کوتاهی می کند.

مسأله 1685- اگر كفّاره برانسان واجب شود و چند سال آن را بجا نياورد، چيزي بر آن اضافه نمي شود.

مسأله 1686- كسي كه بايد براي كفّاره يك روز شصت فقير را طعام بدهد اگر به شصت فقير دسترسي ندارد نبايد1 به هر كدام از آنها بيشتر از يك مد كه تقريباً ده سير است طعام بدهد2، يا يك فقير را بيشتر از يك مرتبه سير نمايد3، ولي (چنانچه انسان اطمينان داشته باشد كه فقير طعام را به عيالات خود مي دهد يا به آنها مي خوراند4) مي تواند براي هر يك از عيالات فقير اگر چه صغير باشند يك مد به آن فقير بدهد.

اين مسأله در رساله آيت الله بهجت نيست

1- خوئي، تبريزي: نمي تواند...

2- سبحانی: یک مد که تقریبا 750 گرم است طعام بدهد...

3- خوئي، تبريزي: و زيادي را از كفّاره حساب نمايد...

مكارم: كسي كه براي كفّاره روزه ، اطعام شصت فقير را انتخاب كرده بايد به هر كدام، يك مد طعام (تقريباً 750 گرم) بدهد و نمي تواند چند مد را به يك نفر بدهد، مگر اين كه دسترسي به شصت فقير پيدا نكند...

فاضل: ولي چنانچه فقير داراي عائله باشد انسان مي تواند براي هر يك از عيالات فقير او اگر چه صغير باشند يك مد به آن فقير بدهد، بلي اگر فرزندان او صغير باشند سهم او و بچه ها را يك جا تحويل دهد.

4- [قسمت داخل پرانتز دررساله آيات عظام: گلپايگاني، خوئي، تبريزي وصافي نيست]

*****

زنجاني: مسأله- كسي كه براي كفّاره يك روز، شصت فقير را طعام مي دهد نمي تواند همان مقدار را بين كمتر از شصت نفر تقسيم كند، ولي مي تواند براي هر يك از عيالات فقير، اگر چه صغير باشند، يك مد ديگر به آن فقير بدهد.

سيستاني: مسأله- كسي كه بايد براي كفّاره يك روز شصت فقير را طعام بدهد، اگر به تمام شصت نفر دسترسي دارد نمي تواند عدد را كم كند ولي همان مقدار كفّاره بدهد مثلاً به سي نفر هر كدام دو مد طعام بدهد و به آن اكتفا كند، ولي مي تواند براي هر فرد از عيال فقير اگر چه صغير باشند يك مد به آن فقير بدهد و به فقير به وكالت از عائله يا ولايت بر آنها اگر صغير باشند قبول نمايد و اگر نتواند شصت نفر فقير را پيدا كند و مثلاً سي نفر را پيدا كند مي تواند به هر كدام دو مد طعام بدهد ولي بنابراحتياط واجب هرگاه تمكن پيدا كرد به سي نفر فقیر ديگر نيز يك مد بدهد.

وحید: مسأله- کسی که باید برای کفّاره یک روز شصت فقیر را طعام بدهد نمی تواند یک نفر از آنها را دو مرتبه یا بیشتر سیر کند یا به هر کدام از آنها بیشتر از یک مد طعام بدهد و زیادی را از کفّاره حساب کند ولی می تواند فقیر را با عیا ل او –اگر چه صغیر باشند و در صورتی که از جهت سن به حدی باشند که در مورد آنها اطعام عرفا صدق کند- سیر نماید یا به ولی فقیر برای آن فقیر یک مد بدهد.

مظاهری: مسأله- کسی که می خواهد برای کفّاره یک روز شصت فقیر را سیر نماید نمی تواند یک فقیر را بیشتر از یک مرتبه سیر نماید ولی می تواند هر یک از عیالات فقیر را اگر چه صغیر باشند سیر نماید.

مسأله 1687- كسي كه قضاي روزه رمضان را گرفته، اگر بعد از ظهر عمداً كاري كه روزه را باطل مي كند انجام دهد، بايد به ده فقير هر كدام يك مد كه تقريباً ده سير است طعام بدهد1 و اگر نمي تواند بنابراحتياط واجب بايد سه روز پي در پي روزه بگيرد2.

1- سيستاني، وحید: بايد به ده فقير هر كدام يك مد طعام بدهد...

مظاهری: باید به ده فقیر هر کدام 750 گرم طعام بدهد و اگر نمی تواند باید سه روز روزه بگیرد و پی در پی بودن لازم نیست و اگر نمی تواند باید استغفار کند.

2- خوئي، گلپايگاني، تبريزي، سيستاني، صافي، فاضل: اگر نمي تواند سه روز روزه بگيرد . (فاضل: و بنابراحتياط، مستحب شصت فقير را طعام بدهد)

وحید: اگر نمی تواند باید سه روز روزه بگیرد و احوط آن است که پی در پی باشد.

اراكي، مكارم: اگر نمي تواند بايد سه روز (مكارم: پي در پي ) روزه بگيرد.

سبحانی: باید به ده فقیر هر کدام یک مد طعام دهد و اگر نمی تواند باید سه روز پی در پی روزه بگیرد.

*****

زنجاني: مسأله- كسي كه قضاي روزه ماه رمضان را گرفته، اگر از شب نيّت روزه كرده و پيش از ظهر عمداً كاري كه روزه را باطل مي كند انجام دهد، و يا اين كار را بعد از ظهر انجام دهد – چه از شب نيّت روزه كرده باشد يا نه – بايد به ده فقير هر كدام يك مد طعام بدهد يا آنها را سير كند، و اگر نمي تواند سه روز روزه بگيرد.

بهجت: مسأله- كسي كه قضاي روزه ماه رمضان گرفته است، در صورت وسعت وقت پيش از ظهر مي تواند افطار كند و آن قضا را در وقت ديگري انجام دهد ولي افطار بعد از ظهر حرام است، و اگر بعد از ظهر افطار كند بايد كفّاره بدهد و كفّاره او اطعام ده فقير و در صورت عدم توانايي سه روزروزه گرفتن است.