وقتی «زعفران ایران» هم چینی می‌شود!

ورود به بازار چین به دلیل جمعیت میلیاردی آن آرزوی هر کشوری است و دولت ها تلاش می کنند سهمی از این بازار داشته باشند.

به گزارش روزنامه اطلاعات، در این میان زعفران ایرانی محصولی که از آن با عنوان «طلای سرخ» یادمی شود،در بازارهای مختلف دنیا از جمله چین خواهان بسیاری دارد؛ اگرچه برنامه این کشور برای کشت زعفران و همچنین عرضه زعفران بی کیفیت و حتی تقلبی با نام زعفران ایرانی، آوازه این محصول را در معرض خطر قرار داده است.

اگرچه تا سه دهه قبل زعفران را در جهان با نام ایران می شناختند اما به لطف «قاچاق پیاز زعفران ایرانی» امروز متاسفانه کشورهای دیگری در این عرصه ورود کرده و انحصار را از ایران گرفته اند، افغانستان، امارات، اسپانیا و چین از جمله کشورهایی هستند که در چند سال گذشته وارد بازار زعفران شده و جایگاه ایران را به مخاطره انداخته اند.

اکثر تجار چینی در بازار چین دیگر علاقه ای به خرید زعفران ایرانی ندارند، چون استاندارد مشخص و نظارت و کنترلی در تولید و بسته بندی و واردات و توزیع آن وجود ندارد. از این رهگذر افغانستان بهترین عایدی را داشته است و اکنون بالاترین فروش زعفران در چین و حتی در اروپا و آمریکا به افغانستان اختصاص دارد. این در حالی است که چنین جایگاهی برای افغانستان در سایه بی نظارتی و قاچاق پیاز زعفران از ایران نصیب این کشور شده است.

اگرچه روزگاری، بیشتر نیاز زعفران چین از ایران تامین می شد اما اکنون این وابستگی کاهش یافته است به طوری که گمرک چین فقط به محموله هایی اجازه واردات می دهد که مجوز وزارت بهداشت دو کشور را داشته باشد. همچنین تنها شرکت هایی که مجوز واردات صنایع دارویی دارند می تواند اقدام به واردات زعفران از ایران به چین کنند.آمارها نشان می دهد تا حدود ۵ سال قبل سالانه ۳۰ تا ۴۰ تن زعفران اصل ایرانی به چین صادر می شد که با این ممنوعیت، این بازار از دست رفته است؛ هرچند افرادی هستند که به صورت غیرقانونی اقدام به این کار می کنند که باید ریسک و خطر صادرات غیر قانونی را هم درنظر بگیرند.

با این حال کارشناسان می گویند محدود شدن صادرات زعفران به چین به ‌علت حمایت دولت این کشور از کشاورزان است به طوری که واردات زعفران را با عوارض بسیار بالا( ۳۸ درصد) به مرزهای شانگهای امکان‌پذیر دانسته‌است.

نباید از یاد برد که چینی‌ها از جمله هوشمند ترین مردم در زمینه یافتن راه های اقتصادی هستند. آنها در هر عرصه ای دیدگاه ویژه تجاری دارند و از ذکاوت بالایی برای تجارت به خصوص استفاده از محصولات دیگر کشورها برای کسب درآمد برخوردار هستند.به هر حال اهمیت این محصول باعث شده است تا مساله صادرات زعفران به چین یا به گفته برخی «قاچاق پیاز زعفران ایرانی» به این کشور و کشت تدریجی آن در چین به موضوعی قابل تامل در سال های اخیر تبدیل شود.واردات زعفران به صورت رسمی به چین اگرچه از مدت ها قبل با محدودیت های زیادی از سوی دولت های ایران و چین مواجه شده است اما به صورت محدود و بعضا همراه مسافر از ایران به چین آورده می شود.در حال حاضر چین به دو صورت به بازار زعفران ایران لطمه زده است؛ یکی از طریق کشت زعفران به صورت «گلخانه ای» و دیگری از طریق فروش «زعفران تقلبی و بی کیفیت» با نام زعفران ایران.

استان ارومچی و شهر “شین جیان” یکی از شهرهایی است که اکنون زعفران در آن کشت می شود علاوه بر این منطقه در شهر “چونگ مینگ” هم این محصول مهم کشت می شود.“شی زنگبین” مدیر اداره کشاورزی شهر “چونگ مین” می گوید: کشت زعفران از دهه ۸۰ میلادی در روستای “وانگ یوخوا” این شهر در سطح ۴۰۰ تا ۵۰۰ هکتار آغاز شده است.آن طور که این مسئول به ایرنا می گوید: ۹۰ درصد محصول زعفران این منطقه توسط فروشندگان محلی و شرکت های داروسازی خریداری می شود.اما غیر از این دو شهر، زعفران در شهرهای “ژجیانگ” و “هنان” هم کشت می شود، در شهر “ژجیانگ” به علت ضعیف بودن خاک و پیازچه، زعفران تولید بسیار کمی دارد و در “هنان” هم به دلیل هوای سرد، رشد زعفران بسیار کم است و در هوای باز منجمد می شود.

مدیر یکی از فروشگاه های زنجیره ایشهر “چونگ مین” که ۹۰ درصد زعفران چین در آن کشت می شود هم به ایرنا می گوید: در سال های اخیر هر گرم زعفران بین ۲۵ تا ۳۰ یوان به فروشنده های محلی و شرکت های داروسازی فروخته شده است اما قیمت آن در فروشگاه های اینترنتی بین ۴۰ تا ۴۵ یوان و برای مردم عادی هم ۵۰ یوان است.“شان لیو” می افزاید: ایران تولید کننده اصلی زعفران است اما کشت گلخانه ای زعفران در شهر “چونگ مینگ” باعث کاهش واردات این محصول گران قیمت از ایران شده است.وی با اشاره به اینکه زعفران ایران قیمت بالاتری دارد، تاکید می کند: اگر یک فروشنده در فروشگاه های مجازی و فیزیکی بتواند ثابت کند که زعفران او وارداتی از ایران است می تواند آن را حدود هر گرم ۴۰ یوان بفروشد.

آنچه مسلم است اینکه فرهنگ استفاده از زعفران در چین با ایران تفاوت بسیاری دارد عمدتا از این فرآورده در چین به عنوان یک محصول خوراکی استفاده نمی شود بلکه بیشتر جنبه دارویی دارد.از سوی دیگر، ارایه زعفران در چین در هر فروشگاهی امکان پذیر نیست و بیشتر فروشگاه های مواد غذایی و بازارهای مختلف اجازه چنین کاری را ندارند. در واقع زعفران به صورت یک محصول به آسانی در بازار چین در دسترس نیست و به صورت یک ماده دارویی گران قیمت عرضه می شود و عمده فروشنده های آن هم داروخانه ها و بیمارستان ها هستند و بهای بسیار گزافی هم دارد.

هرچند بعضا شماری از فروشگاه های اینترنتی یا برخی از مغازه های کوچک در مناطق مختلف چین این محصول را که از طرق مختلف از جمله توسط برخی از بازرگانان ایرانی یا چینی، مسافران و دانشجویان به این کشور صادر شده است به صورت محدود و با برند شرکت های ایرانی می فروشند.“وانگ یونگ” صاحب یک داروخانه گیاهی در پکن می گوید که این محصول دارویی را با نسخه پزشکی به بیماران می فروشند و چون قیمت بسیار بالایی هم دارد، به راحتی قابل تهیه نیست.وی می افزاید: اگرچه این فرآورده در چین فروخته می شود و گفته می شود در برخی مناطق کشت آن شروع شده است اما قابلیت رقابت با زعفران ایرانی را ندارد و آب و هوای بیشتر مناطق چین هم برای پرورش آن مناسب نیست.

یکی از تجار ایرانی مقیم چین هم در مورد وضع زعفران ایرانی در بازار داخلی این کشور می گوید: در حال حاضر بازار زعفران ایرانی در چین شاهد مشکلات عدیده ای است که نیازمند نگاه کارشناسی و تجاری است.وی تصریح می کند: واردات زعفران از طریق مبادی قانونی و گمرکات چین نیازمند مجوزهای بهداشتی و قرنطینه ای است و فقط شرکت هایی که مجوز مواد اولیه دارویی را داشته باشند، می توانند زعفران وارد کنند.

در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد واردات زعفران ایران به چین از طریق قاچاق یا مسافری وارد چین می شود. از طریق مسافری در حدود ۵۰۰ گرم تا ۱۰ کیلو قاچاق می شود و بالاتر از ۱۰ کیلو هم از طریق هنگ کنک و توسط چینی ها قاچاق می شود.وی با اشاره به اینکه زعفران همچنین در منطقه ای به نام “شیجان” در غرب چین کشت می شود، می افزاید: زعفران کشت چین از لحاظ ظاهر درشت تر و بلندتر از زعفران ایرانی است، ولی مرغوبیت زعفران ایران را ندارد و نکته جالب اینکه زعفران چینی گرانتر از زعفران ایرانی خرید و فروش می شود و اکثر تجار چینی در غرب چین در منطقه “شینیگ” و “ارومچی” بیشتر در تجارت زعفران مشغول هستند.وی با اشاره به اینکه زعفران ایرانی دارای درجه های مختلفی است ، یادآور می شود: متاسفانه در سال های اخیر افراد سود جو ایرانی و چینی اقدام به تولید زعفران تقلبی و عرضه در بازار چین کرده اندو این امر باعث شده است مشتری های این کالای گرانبها، رغبتی به خرید زعفران ایرانی نداشته باشند.

این تاجر ایرانی ادامه می دهد: از طرفی دیگر فروش زعفران ایرانی توسط افراد غیرتاجر و غیر حرفه ای در اینترنت یا نمایشگاه های متعدد باعث شده است این کالا گرانبها به قیمت بسیار ارزان و در بسته بندی های غیر استاندارد، عرضه و توزیع شود.وی خاطرنشان کرد: فروش دانشجویی توسط دانشجویان ایرانی مقیم چین هم در حال حاضر باعث اختلال در فروش بازار چین شده است چرا که این دوستان برای امور هزینه های زندگی خود در چین به روش های غیرحرفه ای و غیر تجاری اقدام به فروش در حد ۱۰۰ گرم می کنند.به گفته وی، برخی اوقات این کالای گرانبها همانند کالای بی ارزش فروخته می شود و روز به روز این کالای ناب ایرانی ارزش و مقام خود را در بازار چین از دست می دهد. این امر نه فقط باعث تخریب بازار زعفران شده است، بلکه ضربات بزرگی به تجار ایرانی صاحب نام که سال ها تلاش و بازاری مناسب در چین ایجاد کردند، وارد کرده است.به گفته وی، به عنوان مثال زعفران سرگلی ایرانی درجه یک که در بازار عمده فروشی، هر گرم حدود ۲۰ تا ۲۵ یوان فروخته می شود حالا متاسفانه با ورود افراد غیر تاجر و فروش دانشجویان ایرانی به گرمی ۶ تا ۸ یوان رسیده است.

بازار زعفران تقلبی ایرانی هم داغ است از قاطی کردن زعفران نگین یا سرگل با پوشال و رنگ کردن زعفران تا کپی کردن برند ایرانی و ….

این تاجر ایرانی تصریح می کند: اخیرا هم تجار چینی، در فصل برداشت خود مستقیما به مزارع زعفران ورود می کنند و همان جا زعفران مرغوب که حاصل دسترنج کشاورز است را بسیار ارزان خریداری می کنند و خیلی راحت بدون پرداخت مالیات و عوارض و حتی بدون نظارت بر خرید، بسیار راحت و آسان به مقصد هنک کنگ و چین صادر می کنند.به گفته وی، همچنین نوع درجه یک زعفران به صورت فله به اسپانیا صادر می شود و با بسته بندی جدید و لوکس به نام زعفران اسپانیایی به اروپا و آمریکا صادر می شود.

وی خاطر نشان می کند: در سال های گذشته زعفران ایرانی از لحاظ کیفیت و مرغوبیت رتبه اول جهان و چین را به خود اختصاص داده بود ولی به دلایل فوق متاسفانه نه فقط باعث کاهش واردات به چین بودیم بلکه نام و رتبه زعفران ایرانی در بازار داخلی چین در سال های اخیر افت زیادی داشته است.به گفته وی، اکثر تجار چینی در بازار چین علاقه ای به خرید زعفران ایرانی ندارند چون استاندارد مشخص و نظارت و کنترلی در تولید و بسته بندی و واردات و توزیع آن وجود ندارد.این تاجر ایرانی می گوید: بازار زعفران چین که بازار بزرگی را شامل می شود در انحصار زعفران افغانی است و افغانستان در حال حاضر بالاترین فروش زعفران را در چین و حتی در اروپا و آمریکا دارد.