پس از ماه‌ها کشمکش و تهدید و هشدار متقابل، واشنگتن و آمریکا اخیراً اعلام کردند که بر تشکیل یک «منطقه امن» در شمال سوریه به توافق رسیده‌اند؛ منطقه‌ای که قرار است ضمن برطرف ساختن نگرانی‌های امنیتی ترکیه، به کردهای سوریه نیز در مقابل عملیات احتمالی آنکارا اطمینان خاطر ببخشد. با این حال، موضع‌گیری‌های اخیر مقامات ترکیه حاکی از آن است که گویا درباره میزان موفقیت این طرح، هنوز اطمینان وجود ندارد.
به گزارش «آزادی»، رسانه‌های ترکیه امروز خبر دادند که بعد از سفر یک هیأت آمریکایی به جنوب ترکیه و مذاکرات نهایی با مقامات این کشور، پایگاهی موسوم به «مرکز عملیات مشترک» دو کشور جهت کنترل منطقه امن در شمال سوریه تاسیس شده است.
در همین راستا، وزارت دفاع ترکیه با انتشار بیانیه‌ای درباره مذاکرات با طرف آمریکایی از تأسیس «مرکز عملیات مشترک» به‌عنوان پایگاهی برای هماهنگی و اداره منطقه امن در شمال سوریه خبر داد. این وزارتخانه همچنین با بیان اینکه توافق با هیأت شش نفره آمریکا شامل برداشتن گام‌هایی جهت رفع نگرانی‌های امنیتی ترکیه در خصوص مرزهای جنوبی این کشور است، افزود: «انتظار داریم مرکز عملیات مشترک طی روزهای آینده عملیاتی شود».
این گفت‌وگوها در ادامه مذاکرات هفته قبل بین مقامات آنکارا و واشنگتن است که در روز هفتم اوت توافق کردند ضمن ایجاد منطقه امن در شمال سوریه، مسیری موسوم به «گذرگاه صلح» جهت تسهیل بازگشت آوارگان سوریه به کشورشان در این منطقه ایجاد شود.
با این حال، اظهارات شب گذشته وزیر دفاع ترکیه نشانه‌هایی از عدم اطمینان کامل این کشور به پایبندی آمریکا به تعهدات خود را به همراه داشت. حلوسی آکار هشدار داد اگر توافقات با آمریکا بر سر طرح ایجاد منطقه امن در شمال سوریه عملی نشود، آنکارا طرح‌های جایگزین متعددی برای آن دارد که یکجانبه اعمال خواهد کرد. آکار شامگاه دوشنبه در مصاحبه با شبکه «تی.آر.تی خبر» گفت، طی روزهای آینده، باید انتظار اعلام گام‌های جدیدی را درخصوص ایجاد منطقه امن در شمال سوریه داشته باشید.
وزیر دفاع ترکیه با هشدار درباره عملی‌نشدن هر بخشی از توافق با آمریکا درباره منطقه امن، تاکید کرد: «نقشه ب، نقشه ج یا هر چیز دیگری که می‌خواهید اسمش را بگذارید؛ ما قادر هستیم اقدامات و فعالیت‌های یکجانبه در شمال سوریه را اعمال کنیم». این در حالی است که چند روز پیش، مارک اسپر، وزیر دفاع آمریکا ضمن مخالفت با هرگونه عملیات نظامی مجدد ترکیه در شمال سوریه، هشدار داده بود اقدامات یکجانبه در این کشور را هرگز نمی‌پذیرد.
مذاکرات درباره منطقه امن در شمال سوریه در حالی میان مقامات ترکیه و آمریکا جریان دارد که دولت سوریه مخالفت جدی خود را با هرگونه اقدام دو کشور مذکور در این زمینه اعلام کرده است. در این راستا، مشاور نخست وزیر سوریه تأکید کرده که رئیس جمهور ترکیه فکر می‌کند از طریق ایجاد منطقه امن می‌تواند شکست خود در سوریه را جبران کند، ولی این طرح نیز محکوم به شکست است.
عبدالقادر عزوز اظهار داشت: «همه مردم شمال سوریه – از کرد و عرب گرفته تا سریانی و آشوری – مخالف اشغالگری ترکیه هستند و هر گونه اشغالگری دیگر را رد می‌کنند؛ همه اینها عواملی است که باعث می‌شود طرح اردوغان در این منطقه ناکام بماند».
از سوی دیگر، کردهای سوری در دو طیف بزرگ وابسته به عبدالله اوجالان و مسعود بارزانی، عملاً در واکنش به طرح منطقه امن، به دو بخش تقسیم شده‌اند. نهادها و احزاب سیاسی کُرد سوریه وابسته به بارزانی در مجموعه بزرگ شورای میهنی کردهای سوریه عملاً تحت حمایت ترکیه نیز هستند و در این مورد واکنش خاصی نشان نداده‌اند. اما جبهه مقابل آنها در روزهای اخیر چندین تظاهرات مردمی در مناطق مرزی به راه انداخته و مقامات نهادهای اقماری گروهک «پ.ک.ک» در شرق فرات خواستار آن شده‌اند که جامعه جهانی به اقدامات ترکیه واکنش نشان دهد.
به جز این موضع‌گیری‌ها، برخی کارشناسان با اشاره به تجربه طرح مشترک ترکیه و آمریکا برای «منبج» و ناکامی آن از رسیدن به اهداف مورد نظر، پیش‌بینی می‌کنند که طرح جدید نیز به سرنوشت «نقشه راه منبج» دچار خواهد شد. خرداد ماه سال جاری، ترکیه اعلام کرد که با آمریکا درباره منبج به توافق رسیده‌اند که بر اساس آن، نیروهای یگان‌های مدافع خلق کرد ظرف 30 روز منبج را ترک کنند، اداره شهر توسط ترکیه و آمریکا به‌مدت 45 روز به‌صورت مشترک انجام گیرد و اداره محلی دو ماه پس از اجرایی شدن توافق تشکیل شود.
با این حال، با گذشت دو ماه از این توافق، تنها شاهد گشت‌زنی مشترک نیروهای نظامی ترکیه و آمریکا در اطراف منبج بوده‌ایم و اتفاق خاصی نیز در این منطقه رخ نداد؛ نه کردها از آنجا خارج شدند و نه تسلیحاتشان را تحویل دادند و نه اینکه دولت محلی شکل گرفت.
پایگاه اینترنتی «دیفنس پست» نیز در این زمینه می‌نویسد با اینکه جزئیاتی از وسعت یا جدول زمانی برای منطقه امن در شمال سوریه اعلام نشده، اما به‌نظر می‌رسد با تلاش‌های آمریکا، این توافق فشار چندانی به شبه‌نظامیان کُرد موسوم به یگان‌های مدافع خلق وارد نکرده و راه تنفسی برای آنها در شمال سوریه در نظر می‌گیرد.
از سوی دیگر، با اینکه دولت ترکیه بارها تأکید کرده بود وسعت منطقه امن باید 30 کیلومتر مربع باشد تا مرزهای جنوبی ترکیه از تهدیدهای تروریستی در امان بماند، اما در توافقی که با آمریکا حاصل شده، عمق منطقه پنج کیلومتر در نظر گرفته شده است.
به این ترتیب، در شرایط کنونی نه درباره جزئیات منطقه امن مدنظر آمریکا و ترکیه در شمال سوریه و نه درباره زمان‌بندی اجرای آن اطلاعات دقیقی وجود ندارد. به نظر می‌رسد در شرایط کنونی، هر دو طرف صرفاً به توافقی رضایت داده‌اند که ضمن حفظ وجهه، بتواند برای برداشتن گام‌های احتمالی بعدی برای آنها زمان بخرد تا شاید در آینده و در نتیجه تحولات پیش رو، وضعیتی مرضی‌الطرفین در شمال سوریه برای آنها حاصل شود.
