غول‌های بانکی در صدر ثروتمندترین شرکت‌های برتر ایران/ چرا بانک‌ها، ساختمان‌های مازاد خود را نمی‌فروشند؟ / اموال چسبناک است یا خریداری در بازار نیست؟!

به تازگی همایش شرکت‌های برتر ایران برگزار شد و در آن ۵۰۰ شرکت برتر کشور بر اساس میزان فروش در سال ۱۳۹۷، انتخاب شدند. نکته مهم اینکه بانک‌ها توانسته اند به لحاظ شاخص‌های فروش و دارایی به جایگاه‌های نخست در این رتبه بندی دست یابند. بانک‌ها که هلدینگ در این رتبه بندی شرکت کرده بودند، باعث شدند تا بار دیگر موضوع اموال مازاد و بنگاه داری بانک‌ها مطرح شود.

به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ بیست و دومین همایش شرکت‌های برتر ایران در مرکز همایش‌های بین المللی صدا و سیما برگزار شد و در آن پانصد شرکت برتر کشور بر اساس میزان فروش از سوی سازمان مدیریت صنعتی رتبه بندی شدند. اشاره به این نکته ضروری است که شرکت‌ها به دلخواه خود در این رتبه بندی شرکت می‌کنند و بنابراین غیبت یک شرکت بزرگ در این رتبه بندی به معنای آن نیست که مثلاً در سال گذشته میزان فروش آن شرکت اُفت شدیدی داشته است.

همچنین باید گفت، در رتبه بندی پانصد شرکت برتر، ملاک گزارش‌های مالی سال ۹۷ و میزان فروش شرکت‌ها در سال گذشته بوده است. در رتبه‌بندی شرکت ها، علاوه بر شاخص «میزان فروش»، ۳۲ شاخص دیگر نیز مورد سنجش قرار گرفته و شرکت‌ها بر اساس آن رتبه بندی شده اند.

در رتبه بندی پانصد شرکت برتر آنچه بااهمیت بوده، جایگاه گروه بانکی در این رتبه بندی است به گونه‌ای که بانک‌ها توانسته اند به لحاظ شاخص‌های فروش و دارایی به جایگاه‌های نخست در این رتبه بندی دست یابند.

هشت بانک در بین ۲۵ شرکت پرفروش سال ۹۷

بر اساس جزئیات اعلام شده مجموع فروش صد شرکت برتر ایران در سال گذشته حدوداً ۸۹۷ هزار و ۶۲۵ میلیارد تومان بوده است که این میزان فروش رشد ۳۷ درصدی را نسبت به سال قبل نشان می‌دهد.

بر اساس این گزارش، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس توانسته در سال ۹۷ بیش از ۵۵.۵ هزار میلیارد تومان فروش داشته باشد و در صدر پانصد شرکت برتر ایرانی بدین لحاظ قرار گیرد. همچنین شرکت پالایش نفت اصفهان با میزان فروش ۴۹.۶ هزار میلیارد تومان در رتبه دوم، شرکت پالایش نفت بندرعباس با میزان فروش ۴۵.۴ هزار میلیارد تومان در رتبه سوم، بانک ملت (هلدینگ) با میزان فروش ۴۳.۵ هزار میلیارد تومان در رتبه چهارم و شرکت فولاد مبارکه اصفهان با میزان فروش ۳۲.۸ هزار میلیارد تومان در رتبه پنجم قرار گرفته اند.

اگر بخواهیم ۲۵ شرکت پرفروش سال ۹۷ را مورد بررسی قرار دهیم، در بین این ۲۵ شرکت پرفروش علاوه بر بانک ملت، بانک صادرات (هلدینگ) با ۲۴.۷ هزار میلیارد تومان فروش در رتبه دهم، بانک تجارت (هلدینگ) با ۲۱.۹ هزار میلیارد تومان فروش در رتبه دوازدهم، بانک پارسیان (هلدینگ) با ۲۱.۸ هزار میلیارد تومان فروش در رتبه سیزدهم، بانک پاسارگاد (هلدینگ) با ۲۱.۴ هزار میلیارد تومان فروش در رتبه چهاردهم، بانک رفاه کارگران (هلدینگ) با ۱۳.۵ هزار میلیارد تومان فروش در رتبه هجدهم، بانک کشاورزی (هلدینگ) با ۱۲.۵ هزار میلیارد تومان فروش در رتبه بیست و یکم و بانک سامان (هلدینگ) نیز با حدود ۱۲.۵ هزار میلیارد تومان فروش در رتبه بیست و دوم قرار داشته اند؛ بنابراین در بین ۲۵ شرکت پرفروش در سال گذشته، هشت بانک حضور دارند؛ هر چند از نظر فروش شرکت‌های نفت و پتروشیمی توانسته اند رتبه‌های برتر را از آن خود کنند، محاسبات نشان می‌دهد که گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری به لحاظ فروش اوضاع بهتری داشته اند و در مجموع ۱۷.۹ درصد از کل فروش شرکت‌های برتر کشور به این گروه تعلق داشته است.

رتبه‌های نخست بیشترین دارایی‌ها در تسخیر گروه بانکی

از نظر دارایی‌ها اگر شرکت‌های برتر را بسنجیم، اوضاع گروه بانک و موسسات اعتباری به مراتب بسیار بهتر از سایر گروه‌ها خواهد شد، به طوری که این گروه ۵۰.۶ درصد از کل دارایی‌های شرکت‌های برتر ایران را به خود اختصاص داده اند. بیشترین دارایی را در بین کل شرکت ها، بانک ملت (هلدینگ) با ۳۴۵ هزار و ۶۷۹ میلیارد تومان به خود اختصاص داده و پس از آن بانک صادرات (هلدینگ) با ۲۵۳ هزار و ۹۶۳ میلیارد تومان دارایی در رتبه دوم، بانک تجارت (هلدینگ) با ۱۸۹ هزار و ۷۱۵ میلیارد تومان دارایی در رتبه سوم، بانک کشاورزی (هلدینگ) در رتبه چهارم و گروه سرمایه گذاری پارس آریان که وابسته به بانک پاسارگاد است با بیش از ۱۵۰ هزار میلیارد تومان دارایی در رتبه پنجم قرار گرفته است. خود بانک پاسارگاد (هلدینگ) نیز با ۱۲۴ هزار میلیارد تومان دارایی در رتبه هشتم بدین لحاظ قرار گرفته است.

همان گونه که ملاحظه شد، بانک‌ها در شاخص‌های فروش و دارایی توانسته اند رتبه‌های برتر را به خود اختصاص دهند. نکته مهم این که بانک‌ها با کمک شرکت‌های زیرمجموعه خود موفق به اخذ رتبه‌های برتر شده اند. این نشان می‌دهد که اگر بانک‌ها از بنگاه داری دست بردارند و شرکت‌ها و بنگاه‌های زیرمجموعه خود را به فروش برسانند، شاید در سال‌های آینده نتوانند این رتبه‌های برتر را به دست آورند. بنگاه داری که بار‌ها توسط رهبر انقلاب و همچنین رئیس جمهور روحانی مورد نقد قرار گرفته است.

رهبر انقلاب در دیدار خود با اعضای هیات دولت در شهریور ماه سال گذشته با انتقاد از بنگاه داری بانک‌ها فرمودند: بانک غلط می‌کند که چنین کاری کند. جلوی بنگاه داری بانک‌ها را بگیرید. بانک برای بنگاه داری نیست.

همچنین رئیس جمهور روحانی در سخنان خود در پنجاه و نهمین مجمع عمومی بانک مرکزی گفت: اقدام اول این است که سرمایه‌های منجمد را فعال کنیم. در این راه بانک‌ها، دولت و خصولتی‌ها سرمایه بزرگی هستند. بانک‌ها علاوه بر کار سختی که انجام می‌دهند بنگاهداری هم می‌کنند که باید از آن خلاص شوند. البته در این چند سال که این موضوع را تأکید کردیم، این کار هنوز انجام نشده است. به بانک گفته‌ایم که اموال خود را بفروشد و از بنگاهداری دست بردارد. نمی‌دانیم که چرا انجام نمی‌شود و مشکل کجاست؟ این اموال چسبناک است و جدا نمی‌شود و یا از این کار می‌ترسند. در صورتی که اگر این کار انجام شود و واگذاری‌ها صورت گیرد، تحول بزرگی در اقتصاد روی خواهد داد و حرکت خوبی انجام می‌شود و با کمک به بخش تولید از طریق سرمایه در گردش کشور در مسیر رونق قرار خواهد گرفت.

حالا پرسش این است که چرا اموال مازاد بانک ها رشد کرده است و راه حل برون رفت از این وضعیت چیست؟

طهماسب مظاهری رئیس کل اسبق بانک مرکزی در پاسخ به این پرسش گفت: ماجرای اموال مازاد بانک ها از این قرار است که بر اساس ضوابط بانکی یکی از وظایف بانک ها این است که سپرده ها را از مردم دریافت و به کسان دیگری از جمله فعالان اقتصادی تسهیلات پرداخت کنند.

وی ادامه داد: در این کار، بانک آن بخشی که می‌تواند به عنوان دارایی‌های ثابت و غیرمنقول و تصدی و سرمایه گذاری‌های خود داشته باشد محدود است. مثلا یک بانک می‌تواند به اندازه ۳۰ درصد سرمایه ثبتی خود اموال غیرمنقول شامل ساختمان، شعبه، دفتر و ... داشته باشد. نکته این که این ۳۰ درصد هم باید واحد‌های عملیاتی بانک باشد و نباید بانک مثلا ساختمان مسکونی، هتل و ... بسازد.

مظاهری افزود: بانک‌ها در طول زمان دو کار انجام دادند که دارایی‌های ثابتشان افزایش یافت. یک اینکه بخشی از منابع بانک‌ها بجای اینکه به پرداخت تسهیلات اختصاص داده شود به سرمایه گذاری برای خود در ملک و ساختمان و ... اختصاص داده شد. دو اینکه بخشی از منابع بانک‌ها به افراد به عنوان تسهیلات پرداخت شد و افراد نتوانستند این تسهیلات را بازپرداخت کنند و در نتیجه بانک بابت بدهی افراد به خود، دارایی‌های آن‌ها را تملک کرد.

مظاهری گفت: در نتیجه با توجه به افزایش حجم دارایی‌های ثابت بانک ها، آن‌ها نتوانستند تسهیلات پرداخت کنند و یکی از عوامل دشواری تامین مالی از بانک‌ها همین ماجراست.

وی افزود: بانک‌ها باید به هر حال به نوعی پولی که به عنوان تسهیلات پرداخت کرده اند را زنده کنند، اما هنگامی که دارایی را به تملک خود در می‌آوردند باید بلافاصله بفروشند.

مظاهری ادامه داد: شنیده‌ها حکایت از آن دارد که بانک‌ها می‌خواهند این اموال را هم اکنون بفروشند، اما اولا با قیمت‌هایی که قرار است بفروشند، خریداری در بازار نیست. ثانیا اگر بخواهند ارزان‌تر از قیمت گذاشته شده بفروشند، باید پاسخگوی واحد‌های نظارتی باشند. یا مثلا اگر بانک بابت بدهی یک شرکت، سهام آن را به تملک درآورده باشد، حالا بخواهد سهام آن را ارزان‌تر بفروشد اولاً سایر سهامداران ضرر می‌کنند، ثانیا شاخص بورس اُفت می‌کند. مجموع این عوامل باعث شده است تا بانک‌ها نتوانند به سرعت اموال مازاد خود را بفروشند، ولی باید به عنوان یک کار مستمر به آن نگاه کرد و یک کار آهسته و پیوسته در این زمینه انجام شود و تملک بانک‌ها کمتر از فروش آن‌ها باشد و در یک زمان سه تا چهار ساله این اموال مازاد فروخته شود.