زندگی هرگز به دوران قبل از کرونا برنمی‌گردد

به گزارش آزادی، کرونا همچنان در دنیا می‌تازد و قربانی می‌گیرد. قربانیان آن اما فقط مبتلایان و فوت شدگان نیستند. هر یک از مردم جهان به نحوی تحت تاثیر این پدیده شوم قرار گرفته و تبعات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آن را شاهد هستند. در ایران نیز وضع بر همین منوال است. گذشته از پیامدهای اقتصادی که خود می‌تواند موجب افزایش نارضایتی‌های اجتماعی و ایجاد مسائل سیاسی و اجتماعی تازه شود با آسیب‌های اجتماعی دیگری دست به گریبانیم. یکی از این آسیب‌ها «گسست اجتماعی» است. سعید حجاریان تئوریسین اصلاح طلب در یادداشتی به این نکته اشاره کرده و نوشته بود « هم‌اکنون عده زیادی از مردم در قرنطینه به سر می‌برند؛ گویی کرونا اعلام حکومت ‏نظامی کرده و اجتماع بیش از چند نفر را ممنوع خوانده است. این رویه به اتمیزه شدن جامعه منجر شده و نهاد‌های اجتماعی را ‏بالمره منهدم کرده است. در این وضعیت علاوه بر تعطیلی سینما و تئاتر، دانشگاه و مدرسه و دیگر اماکن عمومی، احزاب و ‏نهاد‌های مدنی هم به‌سختی گردهم می‌آیند. اساساً در وضعیتی به‌سر می‌بریم که به قول اخوان: اگر دست محبت سوی کس یازی/به ‏اکراه آورد دست از بغل بیرون؛ لذا می‌توان گفت: کرونای دموکرات، جامعه مدنی را هدف گرفته است! ‏»

امان‌الله قرایی مقدم، جامعه شناس نیز با سعید حجاریان هم‌نظر است. او در گفت‌وگو با «آزادی» گفت: «اصولا عوامل متعددی در گسست اجتماعی و یا وابستگی‌ها و پیوستگی‌های اجتماعی اثرگذار است. یکی از عوامل می‌تواند همین کرونا باشد که اکنون افراد را به درون خانه برده و آنان را از روابط همیشگی دور کرده است. افراد دیگر دیگران را در خیابان ندیده و خود را فعال احساس نمی‌کنند. توجه داشته باشید جمع موجب افزایش وابستگی است و فرد را از حالت درون به حالت بیرون می‌آورد. وقتی الان حدود چهل روز است که مردم در خانه‌های خود هستند و این سبب می‌شود که جمع را احساس نمی‌کنند. این حتی می‌تواند یکی از عوامل موثر در خودکشی باشد زیرا خودکشی وقتی دست می‌دهد که فرد از جامعه بریده شود.»

وی در توضیح این مطلب گفت: «تحقیق روی ادیان نشان داده که بی‌دین‌ها بیش از سایر مردم خودکشی می‌کنند و دلیلش نیز آن است که وابستگی اعتقادی و پیوستگی به جامعه ندارند. بعد از آن‌ها پروتستان‌ها بیشترین آمار خودکشی را دارند و بررسی‌ها نشان داده کاتولیک‌ها که یکشنبه‌ها در کلیسا جمع شده و نیایش می‌کنند کمتر خود را بی‌کس و تنها حس کرده و کمتر خودکشی می‌کنند. بنابراین طبق تئوری کلاسیک این انزوای اجباری که سبب شده افراد در خانه منزوی شوند، پیوستگی با جامعه را کاهش داده و تهدید می‌کند لذا یکی از اثرات آن همانطور که آقای حجاریان گفته‌اند می‌تواند گسست اجتماعی باشد».

این استاد جامعه شناس با اشاره به اینکه وضعیت مورد بحث بعدا ترمیم خواهد شد، به توضیح راه‌های کاهش آسیب‌های اجتماعی ناشی از کرونا پرداخت و گفت: «یکی از راه‌هایی که اکنون جوامع مورد توجه قرار داده‌اند همین است که حال خاله و عمه و ... را با تلفن و شبکه‌های اجتماعی می‌پرسید. برنامه‌های تلویزیونی نیز باید در این فضا برای پرکردن اوقات فراغت و غنی کردن اوقات خانواده کوشش کند. عبادت نیز از دیگر عوامل موثر است».

وی در پاسخ به اینکه مهم‌ترین آسیب‎های اجتماعی حاصل از روزهای کرونایی چیست؟ گفت: «خشونت‌های درون خانواده مثل کودک آزاری و همسرآزاری بیشتر خواهد شد. ضمن اینکه گسست اجتماعی نیز محتمل است. البته این نکته را نیز باید در نظر داشت در جامعه صنعتی و مدرن که تکنولوژی و فن‌آوری در آن گسترش پیدا کرده است، اصولا افراد از هم دور شده و به انسان‌های رباتیک تبدیل شده‌اند. حتما دیده‌اید که در ایستگاه 15 خرداد مترو یکباره 2هزار نفر از قطار پیاده می‌شوند اما نمی‎بینیم که به هم نگاه کنند و لبخند بزنند بلکه مثل ربات‌های بی‌جان از کنار هم رد می‌شوند. در حالی که در یک جامعه روستایی یا معنوی گرا وابستگی به دلجویی و باخبر بودن از اوضاع و احوال یکدیگر بسیار زیاد است. به این ترتیب ویروس کرونا می‌تواند در شهرهایی مثل تهران که از قبل از فضای ارتباطات رو در رو درو شده است، گسستگی اجتماعی را تعمیق کند.

قرایی مقدم در پاسخ به پرسش دیگری مبنی براینکه آیا جامعه ما در پساکرونا با جامعه قبل از آن یکی خواهد بود؟ گفت: «اصلا. شیوه زندگی، دین، طرز تفکر، امیال و خواسته‌ها، باورها و اعتقادات و .. همه تحت تاثیر کرونا قرار خواهد گرفت. من بعد از این واقعه دیگر به زندگی آنطور که قبلا نگاه می‌کردند، نگاه نخواهند کرد. طاعون سیاه در اروپا این را ثابت کرد. ما دیگر به زندگی گذشته بازنخواهیم گشت. منظورم این نیست که به کلی از زندگی ببریم اما یک مادر جوان یا دختر جوان یا ... دیگر همان بینش قبلی را نخواهند داشت. این یک تجربه تاریخی در جامعه است و اثر تغییر دیدگاه ناشی از آن تا سال‌های سال باقی خواهد ماند به خصوص در شهرهای بزرگ. زندگی دیگر به دوران قبل از این پدیده شوم بر نمی‌گردد.»

وی تاکید کرد: « افکار، بینش، آرزوها، امیال، آینده نگری و حتی نحوه زندگی و پس انداز و ... همه فرق خواهد کرد و زندگی هرگز به قبل از کرونا برنمی‌گردد. همین الان جوانان فرق کرده‌اند. دیگر از آن پیرایش و آرایش خبری نیست. الان می‌بینند که ارزش آب، مواد غذایی، محبت هایی که قبلا داشتیم و ... چقدر است و بر همین اساس همان آدم‌های قبلی نخواهند شد».

بر این اساس تنها باید منتظر بود که روزهای کرونایی هرچه سریعتر ختم به خیر شود. امید است که راهکارهای ارائه شده از تبعات منفی شیوع این بیماری در جامعه بکاهد و از باب درک ارزش داشته‌ها هم که شده همانطور که قرایی مقدم می‌گوید، ما همان آدم‌های قبلی نشویم.