مراقبت از گوش هنگام استفاده از هدفون

همۀ ما از هدفون و حریم خصوصی آن، لذت می بریم؛ اما در عین حال باید از خطراتش نیز آگاه باشیم. بسیاری از افراد، ولوم را تا سطح ناسالمی زیاد می کنند و این موضوع می تواند در دراز مدت به دستگاه شنوایی آسیب وارد کند. بسیاری از افراد حرفه ای، به خاطر توانایی بهتر هدفون در ارائۀ جزئیات صدا، استفاده از آن را به اسپیکر ترجیح می دهند. افت شنوایی، می تواند تأثیر قابل توجهی روی شنیدن جزئیات صدا داشته باشد.

خرید هدفون مناسب و یادگیری طرز استفادۀ از هدفون برای مقابله با آسیب های شنوایی، چیزی است که همۀ افراد باید به آن توجه داشته باشند. در این مقاله، دستورالعمل های لازم، برای استفادۀ ایمن از هدفون بیان شده است. با این حال، توضیحاتی که در ادامه می خوانید، جایگزین پزشک متخصص نیست و برای مشورت دقیق تر، حتماً باید به متخصص مراجعه کنید.

آیا هدفون های بلوتوثی امن هستند؟

هر تکنولوژی جدیدی، در کنار مزایایش، ممکن است معایبی نیز به همراه داشته باشد. بلوتوث نیز از این قاعده مستثنی نیست. با وجود اینکه، سال ها از این فناوری استفاده می شود ولی همچنان بحث بر سر سلامتی آن وجود دارد. بر اساس آخرین تحقیقات علمی، هنوز شواهدی مبنی بر تأثیر منفی بلوتوث روی سلامتی انسان پیدا نشده است. برد کاری بلوتوث بسیار بسیار کمتر از آنتن های تلفن همراه است و به همین خاطر قدرت تخریب کنندگی آن صفر یا بسیار ناچیز است. بنابراین هنگام مکالمه با گوشی تلفن همراه، بیشتر در معرض آسیب هستید تا استفاده از هدفون های بلوتوثی!

سیگنال بلوتوث، مشابه وای فای است ولی قدرت آن بسیار کمتر است؛ این یعنی هدفون بلوتوثی، حتی از مودم وای فای شما نیز کم خطرتر است. طبق گزارش وزارت بهداشت، با بررسی آمار مبتلایان به سرطان، هنوز رابطۀ معناداری بین استفاده از تلفن همراه و افزایش میزان سرطان یافت نشده است. این تکنولوژی ها نسبتاً جدید هستند و برای بررسی اثرات آن روی سلامتی انسان، زمان بیشتری لازم است. قطعاً آیندگاه پاسخ دقیق تری برای این سوال خواهند داشت. اما طبق یافته های فعلی، هدفون های بیسیم و بلوتوثی تأثیری روی سلامتی انسان ندارند.

آیا هدفون های نویز کنسلینگ ایمن هستند؟

در برخی از هدفون ها، از تکنولوژی خاصی تحت عنوان «Noise Cancelling» استفاده می شود که مانع از ورود نویز می شوند و خوب طبیعتا قیمت هدفون نویز کنسلینگ به مراتب بالاتر از نمونه های عادی خواهد بود. اما آیا تکنولوژی نویز کنسلینگ امن است؟ پاسخ این سوال مثبت است. جالب است بدانید که این تکنولوژی اولین بار در سال 1950 استفاده شد ولی ثبت اختراع آن برای اولین بار در سال 1936 انجام شد.

اگر طرز کارکرد این تکنولوژی را بدانید، خواهید فهمید که هیچ ضرری برای سلامتی ندارد و حتی برای سلامت دستگاه شنوایی مفید هم است. در هدفون های نویز کنسلینگ، یک میکروفون کوچک، نویزهای محیط را دریافت و آن را برای پردازش به یک مدار الکترونیکی می فرستد. این مدار، با تولید صدایی مخالفِ صدای ورودی، آن را از بین برده یا اصطلاحاً کنسل می کند. خب کجای این ضرر داشت؟ در واقع چیزی که باعث آسیب گوش می شود، صدای بلند است که حتی در هدفون های نویز کنسلینگ هم اگر رعایت نکنید، مبتلا خواهید شد.

منبع تصویر: کافه پزشکی

مطابق تصویر، صدا ابتدا از طریق لالۀ گوش به داخل مجرای گوش هدایت شده و با رسیدن به پردۀ گوش، آن را به ارتعاش در می آورد. این ارتعاش با رسیدن به سه استخوان چکشی، سندانی و رکابی، تقویت شده و به حلزون گوش می رسد. حلزون گوش، ساختمان شگفت انگیزی دارد؛ حلزون پر شده از مایعی است که داخل آن، مژک های سلولی مویی شناور هستند. ارتعاشات دریافت شده، باعث به حرکت درآمدن این مایع و به تبع آن حرکت سلول های مویی می شود. تحرک این سلول ها نهایتاً به پالس های الکتریکی تبدیل شده و برای پردازش به مغز ارسال می شوند.

جدول پایین، حداکثر زمانی را که می توان در معرض سطوح مختلفی بلندی صدا قرار گرفت مشخص می کند. با تجاوز از مقادیر مشخص شده، دستگاه شنوایی در معرض آسیب قرار می گیرد. هرچقدر صدا بلندتر باشد، در زمان کمتری گوش آسیب می بیند. به عنوان مثال 110 دسی بل، نهایتاً برای نیم ساعت مجاز است و 115 دسی بل برای کمتر از 15 دقیقه!

آیین نامۀ 1910.95 سازمان ایمنی و بهداشت شغلی (OSHA)

مطابق جدول بالا، سازمان ایمنی و بهداشت شغلی، سطح سروصدای محل کار را در ۹۰ دسی بل حداکثر ۸ ساعت اعلام کرده است. هر چه از این مقدار فراتر رویم، مقدار در معرض قرار گیری، کمتر می شود.

بلندی صداهای مختلف

بسیاری از مردم، روزانه با صداهای زیادی سروکار دارند ولی به خاطر کوتاه بودن مقطع زمانی این صداها، اثرات مخرب آن، زود بروز نمی کند. به این نکته توجه کنید که آسیب وارده به دستگاه شنوایی، در طول سال ها، روی هم انباشته شده و به خاطر این روند افزایشی، بعید است تفاوت شنوایی را در طی سال های مختلف بتوان سنجید. به عنوان مثال، تکرار دفعات شنیدن صدهای بلند (هرچند مقطعی)، ممکن است در آینده خود را به صورت یک آسیب جدی نشان دهد و به خاطر مقطعی بودن این صداها، هشداری از سوی مغز صادر نشود. تنها روش اطمینان از سلامتی گوش و ارزیابی آسیب های وارده، مراجعه به یک پزشک متخصص است.

برای اینکه درکی از بلندی صدا داشته باشید، به جدول زیر نگاه کنید. این اطلاعات را مارشال کازین (دانشجوی کارشناسی ارشد)، طی مطالعه ای در مرکز عملکرد و سلامت انسانی در آنتاریوی کانادا به دست آورده است. 

بلندی صدا در سازهای موسیقی

برخی از سازهای موسیقی، توانایی تولید صداهای بلند و آسیب زا دارند ولی معمولاً در کارهای موسیقیایی، از این کار اجتناب می شود. در کنسرت های موسیقی (به خصوص در سبک راک و متال) ریسک آسیب دیدن گوش بالاست. برخی از تحقیقات نشان می دهد که سروصدای زیاد و ثابت در آهنگ هایی که شنونده علاقۀ ای به آن ندارد بیشتر است؛ البته این در حد یک نظریه است و هنوز نمی توان روی آن حساب کرد.

انواع آسیب های شنوایی

کلاً سه نوع آسیب شنوایی داریم:

• کم شنوایی انتقالی (Conductive hearing loss)؛
• کم شنوایی حسی-عصبی (Sensorineural hearing loss)؛
• کم شنوایی آمیخته (ترکیبی از دو مورد قبلی).

کم شنوایی انتقالی

این نوع کم شنوایی، زمانی اتفاق می افتد که مکانیسم انتقال ارتعاشات از گوش میانی به گوش داخلی درست عمل نکند یا کلاً کار نکند. کم شنوایی انتقالی ممکن است در اثر بیماری، بلندی صدا و شرایط متغیر دیگر پدید آید. این عارضه اغلب منجر به کاهش عمومی همۀ صداها می شود. در واقع صداها را می شنوید ولی با ولوم پایین تر. در واقع حالتی در انسان به وجود می آید که انگار گوشش سنگین کار می کند. در این حالت، گوش، نیازمند انرژی (بلندی صدای) بیشتری است تا بتواند سیگنال را به صورت یک ارتعاش به گوش داخلی و از آنجا به مغز بفرستد. در اغلب موارد، این نوع کم شنوایی را می توان با از میان برداشتن موانع فیزیکی (مثلاً تمیز کردن گوش)، به طور کامل یا به صورت جزئی از بین برد. در موارد حاد، احتمال تجویز سمعک وجود دارد. فرد مبتلا، به کمک سمعک، به خوبی می تواند با اطرافیان خود ارتباط برقرار کند.

کم شنوایی حسی-عصبی

کم شنوایی حسی-عصبی همانطور که از نامش پیداست، ترکیبی از کم شنوایی حسی و عصبی است. این نوع کم شنوایی که به افت شنوایی پس حلزونی نیز مشهور است، ممکن است فقط در یک گوش به وجود آید. تنها راه تمایز این دو، انجام آزمایش عمیق شنوایی سنجی است. شایع ترین دلیلِ این عارضه، آسیب به گوش داخلی یا عصب شنوایی است. آسیب به اندام کورتی و سلول های مویی باعث می شود، تحریک لازم برای اعصاب شنوایی به وجود نیاید و این موضوع به کم شنوایی حسی منجر شد. از طرفی، ناتوانی اعصاب شنوایی در ارسال اطلاعات عصبی-شیمیایی به مغز، مهم ترین عامل کم شنوایی عصبی است.

متاسفانه با وجود پیشرفت های نوین پزشکی، متخصصان هنوز هم قادر به درک عوامل به وجود آمدن کم شنوایی حسی-عصبی نیستند و درمان آن نیز بسیار سخت تر از کم شنوایی انتقالی است. در بیشتر موارد، این نوع آسیب دائمی است و تنها با سمعک می توان تا حدودی آن را برطرف کرد. به این نکته نیز توجه داشته باشید که در کم شنوایی حسی-عصبی، نه تنها شدت صداها مثل کم شنوایی انتقالی کاهش پیدا می کند، بلکه حتی برخی از فرکانس ها به کلی شنیده نمی شوند و فرقی هم نمی کند که آن فرکانس با چه ولومی پخش شود!

کم شنوایی آمیخته

کم شنوایی آمیخته، آمیخته ای از دو آسیب قبلی است که معمولاً با ترکیبی از سمعک و روش های درمانی دیگر تا حدی بهبود می یابد. این نوع کم شنوایی دائمی است و مبتلایانِ به آن، برای کاهش علائم بیماری، به مراقبت های پزشکی نیازمند هستند.

علائم کم شنوایی

به خاطر داشته باشید که گاهی آسیب های شنوایی موقتی است و تنها وقتی بروز می کنند که در معرض صداهای بلند قرار می گیرید. بنابراین معالجۀ به موقع پزشکی، در بسیاری از موارد می تواند مشکلات شنوایی را بهبود یا کلا از بین ببرد. بعلاوه، همۀ افراد در معرض کاهش شنوایی تدریجی هستند. اثرات تدریجی کم شنوایی، می تواند در طول سال ها جمع شود؛ و به همین خاطر شناسایی و درمان آن بسیار سخت است.

رایج ترین علائم افت شنوایی بعد از قرارگرفتن در معرض یک صدای بلند عبارتند از:

• نشنیدن صدای افراد؛
• سخت بودن درک برخی از کلمات (به دلیل عدم توانایی گوش در شنیدن برخی از فرکانس ها)؛
• دشوار بودن پیگیری گفتگوی افراد، معمولاً از آن ها می خواهید که با سرعت کمتر حرف بزنند؛
• وزوز یا زنگ زدن گوش.

هر یک از علائم فوق، تنها زمانی اتفاق می افتند که به مدت طولانی در معرض یک صدای بلند قرار بگیرید. به عنوان مثال در یک باشگاه ورزشی، پخش موسیقی با صدای بلند برای یک جلسۀ تمرینی یک ساعته ممکن است تمام علائم یاد شده را به وجود بیاورد. خوشبختانه بسیاری از این علائم، ساعاتی پس از ترک محیط پرسروصدا، از بین می روند؛ اما نباید از این موضوع سوء استفاده کنید؛ تکرار یک آسیب موقتی می تواند به یک آسیب دائمی تبدیل شود.

ناحیه امن بلندی صدای هدفون

منحنی صدای فلچر-مانسون، نشان می دهد که درک موسیقیایی ما در سطوح مختلف بلندی صدا تغییر می کند. بلندی صدا به ولوم و فرکانس صدا وابسته است. به همین خاطر ولوم های پایین لذت بخش نیستند. در تصویر بالا به وضوح می توان غیرخطی بودن این منحنی را دید. این منحنی توضیح می دهد که چرا مردم دوست دارند ولوم صدا را برای آهنگ هایی که دوست دارند افزایش دهند. متأسفانه فیلترهای داینامیک فقط در اختیار موزیک پرودیوسرها قرار دارد و افراد معمولی فقط با تغییر ولوم می توانند قسمت های مورد علاقۀ آهنگ را با بلندی مورد نظر خود بشنوند. البته با کمک اکولایزرها تا حدودی می توان این مشکل را حل کرد. اکولایزر برخی از فرکانس ها را تنظیم مجدد می کند تا با صدای طبیعی تر و جذاب تری به گوش شنونده برسد. تنظیم تربل و باس در فرکانس های بالا و پایین بهترین نتیجه را به دنبال خواهد داشت.

تنظیم بلندی صدا، به نوع هدفون و محیطی که در آن استفاده می شود وابسته است. از آنجایی که بسیاری از افراد فاقد دستگاه های اندازه گیری SPL (حداکثر شدت صوت) هستند، باید از روش های دیگری برای یافتن ولوم امن استفاده کرد. برای این کار، یک آزمایش ساده وجود دارد؛ در یک محیط آرام حجم صدای هدفون را به میزان رضایت بخشی بلند کنید، حالا هدفون را از گوشتان بردارید و کف دستتان بگیرید، اگر هنوز هم صدا را به وضوح می شنوید یعنی ولوم انتخاب شده بلند است. از انجام این آزمایش در محیط های شلوغ خودداری کنید؛ چون اطلاعات دریافتی به خاطر سروصدای محیط ممکن است غلط انداز باشد؛ مثلاً ممکن است صدای هدفون را به خاطر شلوغی نشونید و فکر کنید که صدای هدفون زیاد نیست!

در هدفون های پشت باز، اگر هنگام گوش کردن آهنگ بتوانید به راحتی با افراد دیگر صحبت کنید یعنی بلندی صدا در محدودۀ ایمن قرار دارد. استفاده از هدفون در محیطهای پرازدحام و خیابان های شلوغ  کمی فرق می کند. مطالعه ای بر روی سطح بلندی صدا در هنگام استفاده از هدفون روی تعدادی از افراد انجام شد و مشخص شد که بیشتر مردم به خاطر شلوغی و سروصدا، بلندی صدای هدفون را بیشتر از 80 دسی بل تنظیم می کنند (تا 80 دسی بل بی خطر است). در واقع بسیاری از مردم که از هدفون در خیابان و محیطهای عمومی استفاده می کنند، ولوم صدا را در محدودۀ ناسالمی تنظیم می کنند؛ تکرار این کار به گوش آسیب می زند.

برای مراقبت از گوش در برابر آسیب های تدریجی ناشی از سروصدا، از ایربادهای ایزوله یا هدفون های نویز کنسلینگ استفاده کنید. این هدفون ها، با حذف نویزهای محیطی، به شما کمک می کنند تا با ولوم امنی به موسیقی گوش کنید. اگر از هدفون برای مصارف حرفه ای استفاده می کنید (مثلاً تولید موسیقی، میکس و مستر و ...)، استفاده از لیمیتر ایدۀ خوبی برای مراقبت از گوش در دراز مدت است؛ البته این را افرادی که به صورت تخصصی در حرفۀ موسیقی مشغول به کار هستند می دانند.

چه زمانی به دکتر مراجعه کنم؟

در صورت مشاهدۀ هر یک از علائم زیر، سریعاً به پزشک مراجعه کنید:

• سرگیجه حاد یا مزمن؛
• احساس درد و ناراحتی در گوش؛
• ترشح هر گونه مادۀ مشکوک از گوش؛
• کاهش شنوایی شدید در یک یا هر دو گوش.

پزشک در بسیاری از موارد، داروهایی برای بهبود کم شنوایی و مشکلات یاد شده تجویز می کند.

نتیجه گیری

استفادۀ نادرست از هدفون برای سلامتی گوش مضر است. هر زمان، هر یک از علائم کم شنوایی را تجربه کردید، به ولوم صدا فکر کنید؛ هر چیزی هست زیر سر آن است. میزان در معرض گیری موسیقی با صدای بلند را کاهش دهید. وقتی از هدفون در محیط های شلوغ استفاده می کنید و برای غلبه بر شلوغی بیرون، صدای هدفون را بلند می کنید خود را در معرض کم شنوایی قرار می دهید. در صورتی که این کار عادت روزمرۀ شماست، بهتر است تجدید نظر کنید یا لااقل از یک هدفون نویز کنسلینگ و خوب برای خنثی کردن نویزهای محیط و کاهش ولوم هدفون استفاده کنید. دانستن این موضوع که استفادۀ نادرست از هدفون ممکن است به شنوایی شما آسیب بزند، باعث می شود در مراقبت از گوش خود حساسیت بیشتری به خرج دهید. البته تمام آسیب هایی که از آن حرف زدیم در صورتی بروز می کنند که یک عادت غلط را بارها تکرار کنید؛ و الا با گوش کردن یک آهنگ با صدای بلند اتفاق خاصی نمی افتد. (هر چند بهتر است در همین حد هم رعایت کنید).