همیشه وقتی حرف از کمپین‌های مقابله با حیوانآزاری به میان می‌آید، یادمان به کارزارهای محافظت از جان یوزپلنگ ایرانی، حمایت از فوک خزر، مخالفت با آزار دلفین‌های نمایشی و انواع موج‌های اجتماعی در حمایت از گونه‌های در حال انقراض یا حیوانات بانمک می‌افتد! اما هیچ‌کس تا به حال برای جان سارها، کبوترها، مارها، طوطی‌ها و... کمپینی به راه نینداخته است؛ این حیوانات نه آن‌قدر کمیاب هستند که به خاطر خطر انقراض جلب توجه کنند و نه در صنعت نمایش و سیرک کاربرد دارند که روی احساسات مردم اثر بگذارند. با این حال همچنان بعضی از کارهایی که انسان با آنها انجام می‌دهد حیوانآزاری محسوب می‌شود. پیش از این که خرید و فروش دسته بزرگی از حیوانات در سایت دیوار ممنوع شود، شکارچیان برای فروش‌شان روی آگهی‌های قرمز و سفید این پلتفرم خیلی حساب می‌کردند؛ حالا اما با اتفاق‌های جدیدی که در این سایت افتاده، تعداد این آگهی‌ها به شدت کاهش یافته است. دیوار در ماه‌های گذشته اطلاعات کمی و کیفی مهمی درباره حیوانآزاری افراد، شهرهای محل سکونت‌شان و حیوانات مورد علاقه آنها و همچنین اقدامات این سایت برای مقابله با متخلفین تهیه کرده که در فایل زیر می‌توانید گزارش آن را بخوانید؛ اما ما مهمترین و جالب‌ترین نکات این گزارش را استخراج کرده‌ایم که در ادامه می‌توانید مطالعه کنید.
چه افرادی؟ چه شهرهایی؟
با اطلاعاتی که دیوار به دست آورده، می‌توانیم با تقریب خوبی ادعا کنیم شهرهایی که محرومیت بیشتری دارند علاقه بیشتری هم به فروش و آزار حیوانات دارند. تیم دیوار هشت ماه فعالیت کاربران خودش در آگهی‌های حیوانات را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده که سهم آگهی‌های این دسته در شهرهای زابل، زاهدان، تبریز، شهرکرد، ایرانشهر، تربت جام، بندرعباس، اراک و مرند به طور معناداری از همه شهرها بیشتر بوده است. سهم فعالیت کاربران این شهرها در دسته گونه‌های ممنوعه و آزار حیوانات، بیش از دو برابر کل آگهی‌های مشابه در شهرهای دیگر بوده است. سه مورد از پنج شهر اول این فهرست، در استان سیستان و بلوچستان قرار دارند که از استان‌های محروم کشور محسوب می‌شود. آنها بیشتر چه آگهی‌هایی ثبت می‌کردند؟ تیم دیوار می‌گوید که ۸۷ درصد حیوان‌های ممنوعه دیوار در این این سه شهر را فروش یاکریم تشکیل داده است.
جالب این که میزان فروش آگهی‌های ممنوعه در شهرهای مختلف، ماه به ماه با یکدیگر فرق دارد. مثلا تعداد این آگهی‌ها در سه شهر استان سیستان و بلوچستان به مرور از خرداد بیشتر شده و تا دو ماه بعد، کم‌کم تعداد آگهی‌های آن کاهش یافته است. در تربت جام، ماه فروردین، ماه پر آگهی برای علاقه‌مندان به دسته آگهی‌های حیوانات ممنوع بوده است. از طرف دیگر در همه شهرهایی که این کسب و کار رواج زیادی در آنها دارد، تعداد این آگهی‌ها در ماه خرداد افزایش یافته در حالی است که در شهرکرد، به مرور با گرم‌تر شدن هوا آگهی‌های ممنوعه هم کم‌تر شده است. یک محیط‌بان می‌گوید دلیل این اتفاق به فصل جوجه آوری حیوانات برمی‌گردد. بهار معمولا زاد و ولد حیوانات بیشتر می‌شود و اغلب متخلفین و صیادان غیرقانونی جوجه و بره‌ها حیوان‌ها را از طبیعت سرقت می‌کنند و به فروش می‌رسانند.
متخلفین به مرور از دیوار ناامید می‌شوند
قبل از این که دیوار برای آزار حیوانات کاری انجام دهد، بیش از ۴ هزار نفر در این سایت، فقط مشغول ثبت آگهی‌های ممنوعه حیوانات بودند و هیچ فعالیت دیگری در این سایت نداشته‌اند. این یعنی احتمالا خرید و فروش حیوان کسب و کار اصلی آنها بوده است. بعد از تلاش‌های دیوار برای کاهش آگهی‌های این دسته، تعداد درخواست ثبت آگهی مرتبط با گونه‌های ممنوعه حیات وحش ۱۶ درصد کاهش یافته است.
همچنین تعداد افرادی که در دیوار فقط به ثبت آگهی گونه‌های ممنوعه حیوانات می‌پرداختند از ۴۲۰۰ نفر در تیرماه به ۳۵۷۰ نفر در ماه شهریور رسیده است. یعنی روش دیوار باعث تغییر مسیر این کاربران شده است و به نظر می‌رسد به مرور از دیوار ناامید شده‌اند چون یا آگهی‌های‌شان تایید نمی‌شود یا دنبال راهی برای دور زدن فیلترینگ دیوار بوده‌اند که اغلب هم با شکست روبرو شده است.
چه حیوان‌هایی بیشتر خرید و فروش می‌شوند؟
شما اگر به جمعه‌بازار حیوانات تهران مراجعه کنید، می‌بینید که آنجا کسی حیوان اهلی نمی‌فروشد یا حداقل تعدادشان بسیار کم‌تر است. این اتفاق در آگهی‌های دیوار هم خودش را نشان داده است. تیم دیوار دو ماه آگهی‌های حیوانات را بررسی کردند و متوجه شدند ۴۷ درصد آگهی‌های این دسته، شامل حیوانات وحشی (چه خرید و فروش و چه نزاع بین آنها) است. بعد از آن، یاکریم با سهم ۱۰ درصدی از گونه‌های ممنوعه بیشترین تعداد ثبت آگهی را به خود اختصاص داده است. خسک و قمری هم در دسته‌های بعدی قرار داشتند.
به طور کلی پرنده‌ها در دسته حیوانات (ممنوع و مجاز) بیشتری سهم را نسبت به سایر حیوان‌ها دارند. بخش زیادی از آنها را احتمالا کفتربازها، یا آن‌طور که بین خودشان رایج است، عشق‌بازان تشکیل می‌دهند! ۵۰ درصد از آگهی‌های حیوانات دیوار مربوط به پرنده‌ها است. بعد از پرنده، حیوانات مزرعه، سگ و ماهی جزء دسته پرطرفدار آگهی‌های دسته حیوانات بوده‌اند. تنها یک درصد از آگهی‌های این حوزه را هم خزنده‌ها تشکیل می‌دهند و حدود ۱۴ درصد از این آگهی‌ها شامل سگ و گربه می‌شود. بسیاری از پرندگانی که در دیوار خرید و فروش می‌شوند گونه‌های مجاز هستند اما بسیاری دیگر نیز گونه‌های ممنوعه‌ای هستند که دستاویز سوداگری متخلفین می‌شوند.
دیوار چطور توانست جلوی متخلفان بایستد؟
گزارش دیوار نشان می‌دهد که آنها راه‌های ترکیبی متنوعی را برای کاهش آگهی‌های حیوان آزاری به کار برده‌اند.
۱. آنها یک فیلتر به اسم فیلتر «محتوای بد» تهیه کردند. به ربات نظارت دیوار، کلیدواژه‌هایی داده شد که لیست سیاه حیوانآزاری بود. این محتوای بد که در همکاری بین دیوار و فعالان سرشناس حوزه محیط زیست تهیه شده، شبیه یک صافی عمل می‌کند و نمی‌گذارد آگهی‌های شامل کلیدواژه‌های ممنوعه به مرحله تایید برسند؛ این دسته‌ها شامل پرنده‌های شکاری، گوشت حیوانات ممنوعه، حیواناتی که برای زیبایی در الکل انداخته می‌شوند، حیوانات تاکسی‌درمی شده، جنگ و شرطبندی بر سر حیوان‌ها، اعضای بدن حیوان‌ها و حتی وسایل حیوانآزاری می‌شود که در مجموع بیش از ۹ هزار کلیدواژه ممنوعه را شامل می‌شود.
۲. در مرحله دوم مواردی از آگهی‌ها که به نظر مشکوک می‌رسیدند به ناظران عمومی این سایت ارجاع داده می‌شد تا آنها درباره انتشار آن تصمیم بگیرند. تنوع این آگهی‌ها بسیار بالا است و گاهی با اصطلاحات جدیدی یک حیوان را آگهی می‌کنند و گاه به شکلی حیوان را مورد سوء استفاده و آزار قرار می‌دهند که قبلا سابقه نداشته است. اگر این ناظرها هم نمی‌دانستند که باید چه تصمیمی درباره آگهی مشکوک بگیرند، آن را به مرحله بعد می‌سپارند.
۳. ناظران متخصص آگهی دیوار، افراد آموزش‌دیده در حوزه حیوانات و محیط زیست هستند. دیوار در همکاری که با متخصصین حوزه محیط زیست داشته جزوه‌های جامعی را تهیه کرده و به ناظران متخصص ارائه کرده است و آنها حالا می توانند سره را از ناسره تشخیص دهند. این ناظران زبده آگهی‌های مشکوک را مورد بررسی قرار می‌دهند.
نتیجه این سه مرحله این شده که دیوار توانسته با این تمهیدات آگهی‌های گونه‌های ممنوعه حیات وحش را ۸۰ درصد کاهش دهد. همچنین تعداد گزارش‌های کاربران مبنی بر آگهی‌های مشکوک دسته خرید و فروش حیوانات در ماه شهریور ۴۰ درصد کاهش یافته است.
آیا مشکل حل شده است؟
متاسفانه خیر! دیوار این چراغ را روشن کرده و انتظار می‌رود به مرور با تکمیل فهرست محتوای بد و بروزرسانی دانش تیم نظارت، در این حوزه به طور مستمر پیشرفت کند، اما خرید و فروش گونه‌های ممنوعه هنوز پابرجا است. بسیاری از متخلفین در پلتفرم‌های دیگر که نظارت در آنها ضعیف‌تر است یا در شبکه های اجتماعی مثل اینستاگرام و تلگرام مشغول سوداگری هستند و آثار مخرب این نوع اقدامات بر محیط زیست در آینده بیشتر نمود خواهد یافت. واقعیت این است که تا در بازاری تقاضا نباشد، عرضه‌ای هم نخواهد بود. سازمان محیط زیست، محیط‌بان‌های فداکار و سایت دیوار تمام تلاش خود را به کار بسته‌اند تا با متخلفین را محدود کنند، اما ما شهروندان نیز نسبت به محیط زیست و حیات وحش مسئولیت‌هایی داریم. شاید زمان آن رسیده که اگر به هر شکلی و با هر انگیزه‌ای مشتری این بازار سیاه هستیم، در تصمیم‌گیری کمی بیشتر تامل کنیم!
