تغییر سهمیه بندی بنزین از خودرو به خانوار روی کاغذ ماند / شارژ کارت سوخت ۷ هزار خودرو برای ۱۰۰ نفر/ جراحی اقتصادی به ۱۴۰۰ نرسید!

در سال ۱۳۹۷ بود که سازمان برنامه و بودجه طی گزارشی به بررسی وضعیت یارانه‌های پرداختی توسط دولت و نحوه توزیع آن به دهک‌های مختلف پرداخت.

به گزارش تابناک اقتصادی، در گزارش سازمان برنامه و بودجه یادآور شده بود: دولت حدود ۱۲۳ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان به بنزین اختصاص می‌دهد که از این میزان، حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان سهم سه دهک پایین (کم درآمد) و حدود ۶۷ هزار میلیارد تومان سهم سه دهک بالا (پردرآمد) است؛ یعنی سه دهک بالا حدود شش برابر بیشتر از سه دهک پایین از یارانه‌های بنزین نفع می‌بردند.

شاید به دلیل همین عدم توازن در توزیع یارانه‌های بنزین و جهت جلوگیری از مصرف بی رویه بنزین و قاچاق آن، دولت تصمیم گرفت تا در آبان ماه سال ۱۳۹۸ تجدیدنظری در قیمت بنزین کند و دوباره کارت‌های سوخت را به چرخه سوخت گیری بازگرداند.

در ساعت صفر ۲۴ آبان ماه بنزین سهمیه بندی شد و قیمت آن نیز افزایش یافت. از روز ۲۴ آبان ماه ۱۳۹۸، قیمت بنزین سهمیه‌ای با رشد ۵۰ درصدی به ۱۵۰۰ تومان و قیمت بنزین آزاد با رشد ۲۰۰ درصدی به ۳۰۰۰ تومان افزایش یافت. آخرین باری که دولت قیمت بنزین را افزایش داده بود به سال ۱۳۹۴ بازمی‌گشت که بنزین تک نرخی شد و به هزار تومان افزایش یافت.

تفاوت حاصل از افزایش قیمت بنزین را نیز دولت به حساب بیش از ۶۰ میلیون ایرانی با عنوان یارانه معیشتی هر ماه واریز کرد.

در زمان آغاز سهمیه بندی و افزایش قیمت بنزین، مجلسی‌ها ابتدا مخالفت کردند، اما مخالفت نمایندگان در دوره قبل مجلس بنا به دلایلی راه به جایی نبرد.

با روی کار آمدن مجلس یازدهم و نمایندگان انقلابی، طرح جدیدی برای سهمیه بندی بنزین در راستای نزدیک‌تر شدن به عدالت ارائه شد.

طرح مجلس برای تغییر سهمیه بندی بنزین چه بود؟

این طرح با نام "سهمیه بندی بنزین سرانه خانوار" شناخته می شد و طبق گفته نمایندگان مجلس، باقی مانده از مجلس قبل و قرار بود در صورت اجرا، برای رعایت بیشتر عدالت، مبنا را از هر خودرو به هر خانوار تغییر و سهمیه ای نیز متناسب با پیمایش به خودروهای حمل و نقل عمومی و تاکسی های اینترنتی اختصاص دهد.

همچنین مالک شریعتی نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس یازدهم درباره این طرح گفت: انتظار داریم با تصویب و اجرای طرح مبتنی بر تخصیص سهمیه بنزین به هر خانوار به ازای هر کدملی، کاهش آثار تورمی در دهکهای پایین تر و کاهش فاصله طبقاتی و ضریب جینی در اقتصاد ملی از نتایج مهم طرح "سهمیه بندی بنزین سرانه خانوار" باشد.

سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس اضافه کرد: اگر روزانه به هر فردی ۷ دهم لیتر بنزین تعلق بگیرد به طور مثال به  یک خانواده ۵ نفره ماهیانه ۱۰۰ لیتر بنزین تعلق می گیرد.

شریعتی با اعلام اینکه در این طرح برای هر فرد ماهیانه ۲۰ لیتر بنزین در نظر گرفته شده است، افزود: در این طرح پیش بینی شده تا سامانه ای برای فروش بنزین افرادی که خودرو ندارند پیش بینی شود.

قرار بود براساس این طرح، اگر صاحب خودرویی تمام سهمیه خانوار خود را استفاده نکند، سهمیه باقیمانده از طریق سامانه های بانکی، قابل واگذاری به دیگران باشد یا در پایان هر ماه به شرکت پالایش و پخش بازگردد و معادل قیمت متوسط ماهانه آزاد بنزین در کارت بانکی صاحب خودرو شارژ شود تا بتواند کالای ایرانی خریداری نماید که این خود کمک به جهش تولید داخلی خواهد بود.

قیمت دوم و آزاد بنزین در این طرح به صورت شناور و معادل ۹۰ درصد قیمت بنزین فوب خلیج فارس با نرخ تسعیر سامانه نیما بود. بیشتر منابع حاصل از این طرح به اصلاح و گسترش سیستم حمل و نقل عمومی اختصاص می یافت و بخشی نیز صرف دوگانه سوز کردن خودروهای عمومی و تاکسی های اینترنتی می شد.

همچنین در این طرح هرگونه افزایش نرخ خدمات حمل و نقل عمومی توسط دولت، شوراهای شهر و روستا و شهرداری ها ممنوع و وزارت صمت نیز مکلف شده بود، سهم خودروهای پایه گازسوز با موتور داخلی را به ۳۵درصد افزایش دهد.

طرح بنزین برای هر نفر برای لایحه بودجه ۱۴۰۰ پیشنهاد شد

به هر صورت بعد از اعلام وصول این طرح خبر خاصی در مورد آن منتشر نشد تا اینکه روز گذشته در جریان بررسی جزئیات لایحه بودجه ۱۴۰۰ دوباره مالک شریعتی این طرح را برای ورود به لایحه بودجه پیشنهاد داد.

مالک شریعتی نیاسر به عنوان پیشنهاد دهنده الحاق یک بند به تبصره (۱) توضیح داد: در حال حاضر سهمیه بنزین یارانه‌ای بین افرادی توزیع می‌شود که دارای خودرو هستند، اما نیمی از خانواده‌ها که فاقد خودرو هستند از این سهمیه بی‌بهره هستند.

نماینده مردم تهران، شمیرانات، ری، اسلامشهر و پردیس در مجلس شورای اسلامی گفت: در پیشنهاد مطرح که گام اول است گفته می‌شود ۵۰ درصد جامعه که از سهمیه یارانه‌ای بنزین ۳ هزار تومانی بی‌بهره هستند، به ازای هر عضو خانواده ۱۵ لیتر بنزین ۳ هزار تومانی دریافت کنند. این ایده باعث رعایت مساله جمعیت که مورد اهمیت است نیز می‌شود.

وی ادامه داد: حتی می‌توان بازاری ایجاد کرد تا مردم که خودرو ندارند، اما سهمیه بنزین یارانه‌ای دریافت می‌کنند، بنزین خود را خرید و فروش کنند. حتی تاکید شد که ممکن است دولت کنونی توان اجرا نداشته باشد از این رو اجرای آن را به ابتدای مهرماه موکول کرده‌ایم.

طرحی که رد شد؛ مخالفان و موافقان چه گفتند؟

نمایندگان مجلس با ۸۴ رأی موافق، ۱۴۵ رأی مخالف و ۲ رأی ممتنع از مجموع ۲۳۷ نماینده حاضر در جلسه مخالفت کردند.

جعفر قادری نماینده مردم شیراز و زرقان در مجلس شورای اسلامی در مخالفت با این طرح گفت: در واقع تغییر در نحوه سهمیه‌بندی بنزین سیاست‌گذاری است و آثار و پیامدی در بودجه دولت ندارد، حتی در زمان هدفمند کردن یارانه‌ها چندین سال روی آن بحث و گفتگو شد و تصمیم یک شبه نبود. وی افزود: در حال حاضر زمان مناسبی برای تصمیم‌گیری‌های سخت نیست، باید اجازه دهیم دولت جدید در این خصوص تصمیم‌گیری کند و کار کارشناسی در کمیسیون‌های تخصصی انجام شود.

همچنین محمدرضا پورابراهیمی دیگر نماینده مجلس نیز در موافقت با این موضوع گفت: در شرایط اقتصادی کنونی وضعیت مرتبط با سوخت و انرژی کشور بر محور عدالت نبوده از این رو اعتقاد داریم حوزه اقتصادی باید جراحی شود.

نماینده مردم کرمان و راور در مجلس شورای اسلامی گفت: دوستان می‌گویند که کار کارشناسی روی این موضوع نشده، ما هم اعتقاد داریم که بعد از تصویب این پیشنهاد پیوستی جامع و تخصصی که بتواند مبنای اجرایی و عملیاتی باشد، شکل گیرد.

وی با بیان اینکه در مجلس انقلابی باید جراحی اقتصادی صورت گیرد، عنوان کرد: از دو سال قبل در کمیسیون اقتصادی و انرژی مجلس مطالعاتی مربوط به سهمیه بندی بنزین صورت گرفته است، در ساختار‌های حاکمیتی نیز در این زمینه بحث و گفتگو‌هایی شکل گرفته بود.

روایت یک نماینده از پیشنهادی که تصویب نشد!

مهدی طغیانی سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در مطلبی با تیتر پیشنهادی که تصویب نشد، در فضای مجازی در این باره نوشت: «جنجالی ترین پیشنهاد امروز، واریز سهمیه بنزین به جای خودرو به حساب اشخاص بدون خودرو و حذف سهمیه بنزین یارانه ای برای خانوارهای دارای بیش از دو خودرو و شکل گیری بازار مبادله سهمیه بصورت اپلیکیشن با هدف رفع تبعیض بود، که رأی نیاورد.»

وی همچنین در ادامه جدولی را به نمایش گذاشت که نشان می‌دهد تعداد اشخاص حقیقی که تنها یک خودرو دارند و به اصطلاح تک خودرو هستند، ۱۴ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر هستند و تعداد اشخاصی که بالاتر از پنجاه خودرو دارند به ۱۰۰ نفر می‌رسد که این افراد ۷۰۰۰ خودرو دارند؛ رقمی که نشان از اهمیت بازنگری در سازوکار تخصیص بنزین یارانه به خودرو‌ها در شرایط کنونی دارد.

به هر صورت این طرح بنزینی نتوانست به بودجه سال آینده وارد شود و به نظر می رسد که داستان عادلانه تر کردن تخصیص بنزین، همچنان در مجلس ادامه خواهد یافت، چون برخی نمایندگان همچنان درصدد تغییر رویه تخصیص و توزیع بنزین و یارانه های حاصل از آن هستند.