دانوب و آلپ

۱.رومانی را بهتر بشناسیم

رومانی، سرزمین قلعه‌های افسانه‌ای قدیمی، کوهستان کارپات و رود دانوب، سرزمینی که مدت‌ها پیش از میلاد مسیح سپاه داریوش هم از آن گذر کرده بود، کشوری در جنوب شرقی اروپا و در همسایگی مجارستان، صربستان، بلغارستان، اوکراین و مولداوی است.

حدود دو هزار سال پیش، سرزمین داچیا یا همان رومانی امروزی محل سکونت اقوامی بود که ریشه‌شان به یونانی‌ها می‌رسید. در آن زمان، سرزمین داچیا به خاطر طلا و نقره‌اش مشهور شد و مورد توجه رومی‌ها قرار گرفت که چشمشان دنبال این ثروت‌ها بود. امپراتوری روم این سرزمین را مستعمره خودش کرد و ظرف دویست سال بعدی، درگیری بین اقوام داچیا و رومیان ادامه داشت. همچنین رومی‌سازی شدیدی در این سرزمین صورت گرفت که حتی نام رومانی نیز متأثر از همان است. در این دوران، زبان لاتین به سرزمین رومانی تحمیل شد و فرهنگ جدیدی در این سرزمین شکل گرفت.

رومانی طی قرون بعدی نیز محل حملات و مهاجرت‌های فراوانی بود که هریک تأثیر خود را بر جا گذاشتند. در قرون وسطی و پس از جنگ‌های پیاپی، سرزمین رومانی متشکل از سه شهریارنشین والاچیا، مولداویا و ترانسیلوانیا شد که دینشان هم مسیحی ارتدوکس بود. ترانسیلوانیا در قرن شانزدهم به بخشی از مجارستان بدل شد و همزمان، ترک‌های عثمانی به سرزمین رومانی حمله کردند. در چندصد سال بعدی، عثمانی‌ها حکمران این سرزمین بودند و رومانیایی‌ها در سرزمین خودشان شهروند درجه‌دو به حساب می‌آمدند؛ تا اینکه در سال ۱۸۸۱ و پس از مبارزات فراوان، توانستند استقلال خود را به دست بیاورند و پادشاه جدیدی به نام شاه کارول اول در این سرزمین بر تخت نشست. در این فاصله، ترانسیلوانیا نیز به بخشی از امپراتوری اتریش-مجار بدل شده بود.

در جریان جنگ جهانی اول، رومانی سعی کرد بی‌طرف باقی بماند، اما بالاخره تحت فشارها تسلیم شد و طرف بریتانیا و متفقین را گرفت. وقتی متفقین پیروز شدند، رومانی سرزمین‌های ازدست‌رفته‌اش از جمله ترانسیلوانیا را پس گرفت و دوره کوتاه‌مدتی از حکومت رومانی بزرگ تحت پادشاهی کارول دوم شکل گرفت.

در فاصله پایان جنگ اول جهانی و آغاز جنگ دوم جهانی، اقتصاد و جامعه رومانی تحولات زیادی را تجربه کرد. اصلاحات ارضی در فاصله سال‌های ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۱ صورت گرفت که باعث انتقال شش میلیون هکتار زمین از زمین‌داران بزرگ به زمین‌داران خرده‌پا شد. با این حال، معضلات در راه کشاورزی در رومانی زیاد بود و تکنولوژی و برنامه‌ریزی لازم برای پیشبرد آن وجود نداشت. البته در همان زمان پیشرفت‌هایی در بخش صنعت و در تولید فولاد و زغال سنگ صورت گرفت؛ هرچند که باز هم ماشین‌آلات و فناوری لازم برای پیشرفت در داخل وجود نداشت.

در جریان جنگ جهانی دوم، رومانی شرایط سختی را تجربه کرد. درگیری‌های سیاسی در کشور زیاد بود و صدها هزار نفر از اتباع رومانی نیز در جریان جنگ از بین رفتند. برخی به دلیل شرایط نامساعد زندگی جانشان را از دست دادند و عده‌ای هم به دست نازی‌ها کشته شدند. پس از جنگ جهانی دوم، کمونیست‌ها با حمایت مستقیم اتحاد جماهیر شوروی در رومانی به قدرت رسیدند و شرایط کاملاً جدیدی بر این کشور حکم‌فرما شد.

در فاصله سال‌های ۱۹۴۸ تا ۱۹۶۰ میلادی، رهبران کمونیست به تقلید از اتحاد جماهیر شوروی، دست به کار تغییر ساختار سیاسی رومانی شدند و قانون اساسی جدیدی را تدوین کردند که قدرت زیادی در اختیار حزب کمونیست قرار می‌داد و یک شبکه امنیتی بزرگ هم در چارچوبش تشکیل می‌شد. در عرصه اقتصادی، برنامه‌ریزی مرکزی برای اقتصاد به شیوه استالینی مورد توجه قرار گرفت و تمرکز روی صنایع سنگین بود؛ نه روی کالاهای مصرفی مورد نیاز مردم.

در سال ۱۹۶۵ میلادی، نیکلای چائوشسکو دبیرکل حزب کمونیست شد و تصمیم به استقلال این حزب از شوروی گرفت. او در سال‌های اولیه حضورش در قدرت، هم مورد توجه مردم رومانی و هم مورد توجه غرب بود. علتش هم این بود که او می‌خواست سیاست خارجی مجزا از شوروی را پیش ببرد. به عنوان مثال او تنها رهبری در پیمان ورشو بود که حمله اتحاد شوروی به جمهوری چک در سال ۱۹۶۸ را محکوم کرد. او همچنین یک وام بسیار بزرگ از صندوق بین‌المللی پول برای رومانی گرفت که در سال‌های بعد باعث پشیمانی شدیدی شد.

در سال ۱۹۷۱ میلادی چائوشسکو از آسیای شرقی دیدن کرد و تحت تأثیر شیوه رهبری مائو در چین و کیم ایل سونگ در کره شمالی قرار گرفت. به تدریج یک کیش شخصیت حول او شکل گرفت و چائوشسکو به خودش لقب نابغه کوه‌های کارپات داد و شیوه‌های برخورد پادشاهی را نیز در کشور در پیش گرفت. او به تدریج به این نتیجه رسید که گرفتن وام صندوق بین‌المللی پول اشتباه بوده و ظاهراً اکثر مردم رومانی نیز با او موافق بودند. اما چائوشسکو روند بازپرداخت این وام را به شیوه‌ای نامتناسب و سریع کلید زد که باعث کاهش شدید سطح زندگی مردم این کشور شد و تبعات اقتصادی وخیمی به همراه آورد.

اقتصاد رومانی در دهه ۱۹۸۰ به سرعت رو به افول گذاشت اما ظاهراً چائوشسکو از این اوضاع خبری نداشت و اطرافیان برایش ظاهرسازی می‌کردند. او به تبلیغ وضعیت خوب اقتصاد کشور مشغول بود تا اینکه در سال ۱۹۸۹ میلادی مجموعه‌ای از ژنرال‌های ارتش، کمونیست‌های توبه‌کرده و مردم انقلاب کردند و او را از قدرت پایین کشیدند و خودش و همسرش محاکمه و تیرباران شدند.

پس از او دولت‌هایی در رومانی روی کار آمدند که آزادی‌های سیاسی و اجتماعی را گسترش دادند اما سطح زندگی و وضع اقتصادی خانوارها در رومانی همچنان ضعیف باقی ماند. با این حال، رومانی وارد بازار اروپا شده بود و از این بابت، امتیازاتی را دریافت می‌کرد که برای احیای اقتصادی‌اش مؤثر بود. رومانی در سال ۲۰۰۴ به ناتو و در سال ۲۰۰۷ به اتحادیه اروپا پیوست. در جریان بحران مالی سال ۲۰۰۸ میلادی رومانی از کشورهایی بود که ضربه سنگینی متحمل شد و مجبور شد وام‌های زیادی برای نجات خودش از جامعه بین‌المللی بگیرد. رومانی امروزه بیش از هر کشور دیگری در جهان به صندوق بین‌المللی پول مقروض است.

بخش‌های اقتصاد رومانی

کشاورزی، دامداری و شیلات: کشاورزی به صورت سنتی ستون اصلی اقتصاد رومانی بوده و یک سوم از مساحت این کشور به کشاورزی اختصاص دارد. همچنین دامپروری سابقه‌ای طولانی در رومانی دارد و در دامنه‌های کوه‌های آلپ و دشت و دره‌های اطراف رود دانوب گسترش یافته است. یکی از مهم‌ترین صادرات رومانی گوشت گاو، تخم مرغ، پشم و عسل است. در رومانی بخش شیلات نیز فعال است و به خصوص محصولات زیادی از دلتای رود دانوب به دست می‌آید و برخی ماهی‌ها نیز که از دریای سیاه به سمت این رودخانه مهاجرت می‌کنند، محصول ارزشمندی در شیلات این کشور به شمار می‌آیند. البته خاویار مهم‌ترین محصول رومانی در عرصه شیلات است.

منابع و نیرو: رومانی منابع طبیعی مختلف و زیادی دارد. هیدروکربن‌ها در دو سوم از مساحت کشور یافت می‌شوند و صنعت نفت هم در این کشور در بخش‌هایی از دریای سیاه و نیز محدوده کوه‌های کارپات فعال است. ذخایر گاز در منطقه ترانسیلوانیا یافت شده و منابع گاز و نمک دهه‌هاست که در صنعت شیمیایی رومانی به کار می‌روند. تولید نیرو به شکل گرمایشی و برق‌آبی در رومانی انجام می‌شود. همچنین دو نیروگاه هسته‌ای با کمک کانادا در مناطق جنوبی رود دانوب ساخته شده است. رومانی ذخایر زغال سنگ، طلا و نقره، کروم، نیکل، مس، روی و زینک، سولفور، گرافیت و میکا نیز دارد و در مناطق جنوب غربی کشور معادن زیادی فعال‌اند.

تولید: این بخش پس از سقوط حکومت چائوشسکو به شدت افول کرد و همین وضع در دهه ۱۹۹۰ میلادی نیز ادامه داشت. صنایع سنگینی که در دوران حکومت کمونیستی ایجاد شده بود اما بعدها به مشکل کمبود منابع برخورده بود، دیگر کارایی نداشتند. رومانی عملاً از بازار جهانی و رقابت در آن بیرون افتاده بود. در سال‌های بعد هم صاحبان صنایع سنگین همچنان با گذار رومانی به سمت اقتصاد بازار مخالفت می‌کردند؛ اما کارگران نظرشان را عوض کرده بودند و به دنبال توسعه بخش تولید بودند. با آغاز قرن بیست و یکم میلادی، بخش اعظم صنایع سنگین رومانی همچنان خارج از ظرفیت بود اما صنایع سبک توانستند سرمایه خارجی جذب کنند. اکنون ساخت ماشین‌آلات و پردازش فلزات از جمله اصلی‌ترین بخش‌های تولید صنعتی در رومانی به شمار می‌روند.

بخش مالیه: تب انقلاب ۱۹۸۹ که فرو نشست، وضعیت وخیم جذب سرمایه خارجی در رومانی خودش را نشان داد. در دهه ۱۹۹۰ میلادی ثبات مالی رومانی هر لحظه به دلیل تورم شدید در معرض تهدید قرار داشت. برای کاهش نرخ تورم، واحد پول رومانی یعنی لئو در سال ۲۰۰۵ ارزش‌گذاری مجدد شد. بازار بورس بخارست نیز در سال ۱۹۹۵ بازگشایی شد و از سال ۱۹۹۹ به بعد، صدها شرکت در آن معامله شدند. همچنین از اواخر دهه ۱۹۹۰ فعالیت بانک‌های مختلف داخلی و خارجی در رومانی به شکل گسترده آغاز شد.

۲.آیا تجارت با رومانی دشوار است؟

بانک جهانی در رتبه‌بندی سال ۲۰۲۰ خود رومانی را به لحاظ آسانی بازرگانی و راه‌اندازی کسب و کار در رده ۵۵ قرار داده است این یعنی تجارت با رومانی در مقایسه با دیگر کشورهای اروپایی آن‌چنان آسان نیست.

۳.فرصت‌های سرمایه‌گذاری در رومانی

وزارت بازرگانی آمریکا در گزارشی در مورد سرمایه‌گذاری در رومانی نوشته است: رومانی فقط بازار بزرگی برای شرکت‌های خارجی به حساب می‌آید که به عنوان عضو اتحادیه اروپا کشور نسبتاً ارزانی برای ورود یا امتحان این بازار عظیم محسوب می‌شود.

بر اساس این گزارش بخش‌های کشاورزی و صنایع مرتبط با آن، نفت و گاز و انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری اطلاعات بهترین حوزه‌ها برای سرمایه‌گذاران و تجار خارجی به حساب می‌آیند.   

 ۴.چالش‌های سرمایه‌گذاری در رومانی

با اینکه دوران حکمرانی کمونیسم بر رومانی سه دهه پیش به پایان رسیده، هنوز دولت نقش زیادی در اقتصاد این کشور ایفا می‌کند و به خصوص در حوزه استخدام، مالکیت زمین و کارخانه‌ها و شکل‌دهی فضای تجاری نقش زیادی را ایفا می‌کند. مؤسسات دولتی، آینده تعداد زیادی از صنایع را شکل می‌دهند و به عنوان مشتری، تأمین‌کننده مواد اولیه و حتی رقیب اصلی شرکت‌های خصوصی عمل می‌کنند.

بوروکراسی در رومانی یکی از موانع سرمایه‌گذاران و تجار خارجی به حساب می‌آید و اوضاع زیرساخت‌ها در این کشور -به خصوص در بخش حمل و نقل- آرمانی نیست. طی سال‌های اخیر قوانین مربوط به بخش خصوصی بارها بدون هیچ‌گونه هشداری تغییر کرده‌اند و این باعث شده ریسک حضور در رومانی بالا رود.

۵.استراتژی ورود به بازار رومانی

برای موفقیت در بازار رومانی، شرکت شما باید حتماً در این کشور حضور فیزیکی داشته باشد: این حضور می‌تواند از طریق شرکت توزیع‌کننده رومانیایی باشد، یا شراکت با شرکتی رومانیایی یا حتی خرید یک شرکت در این کشور. رومانی با بازارهای معمول اروپایی تفاوت‌هایی دارد و بهتر است قبل از ورود به این کشور مشاوره حقوقی و مالی بگیرید.

۶.آداب مذاکره با تجار رومانیی

زبان مذاکره: زبان رسمی مردم «رومانیایی» است که از زبان‌های رومی به حساب می‌آید و به ایتالیایی شباهت‌هایی دارد. با این حال بیش از ۳۰ درصد مردم -به خصوص جوانان و تجار- به انگلیسی حرف می‌زنند و اگر انگلیسی می‌دانید عموماً به مشکل برنخواهید خورد.

احترام به سلسله مراتب: رومانی جامعه‌ای سلسله مراتبی است و به سن و سال و مقام افراد احترام می‌گذارد. رومانیایی‌ها ملتی رسمی و خوددارند. آن‌ها به‌جز افراد خانواده و دوستان نزدیک، کسی را به اسم کوچک صدا نمی‌زنند.

آقا و خانم: در رومانی باید قبل از نام افراد، از عناوین آقا و خانم استفاده کنید. حتی دوستان هم موقع صدا کردن یکدیگر از ترکیب آقا/خانم + اسم کوچک استفاده می‌کنند و فقط دوستان نزدیک آقا/خانم را برمی‌دارند.

روند مذاکرات: اصولاً در مذاکرات مقام تصمیم‌گیرنده در شرکت حضور دارد و تصمیم او عموماً از سوی افراد رده پایین‌تر مورد چالش قرار نمی‌گیرد.

گپ و گفت تقریباً ممنوع: حواستان باشد که حین مذاکره زیاد غیررسمی صحبت نکنید و بحث را -به خصوص در دیدارهای اول- به موضوعات غیرتجاری نکشانید. از رومانیایی‌ها در مورد زندگی خصوصی‌شان چیزی نپرسید چون حریم خصوصی برای آن‌ها ارزش زیادی دارد.

وقت‌شناسی: حتماً سر وقت یا حتی کمی زودتر سر قرارها برسید و طرف مقابل هم سر وقت خواهد آمد. البته اگر با روسای شرکت‌های دولتی قرار دارید احتمال دارد کمی دیرتر سر قرار حاضر شوند.

آداب نشستن: وارد اتاق مذاکره که شدید هرجا که خواستید ننشینید چرا که در رومانی جای طرفین مذاکره به سیستم خاصی انتخاب می‌شود. بگذارید طرف رومانیایی جای شما را انتخاب کنید.

7.تراز تجاری رومانی

طی سال‌های اخیر تراز تجاری رومانی همیشه منفی بوده است. در چهار سال گذشته صادرات این کشور همیشه کاملاً پایین‌تر از وارداتش بوده و در سال ۲۰۲۰ و در اوج کرونا صادرات رومانی به حداقل خود رسیده است.

8.به رومانی چه صادر کنیم؟ چه از آن وارد کنیم؟

رومانی در سال ۲۰۲۰ حدود ۷۰.۷ میلیارد دلار کالا به سراسر جهان صادر کرد. این رقم به نسبت سال ۲۰۱۶ افزایشی ۱۱.۲ درصدی و در مقایسه با سال ۲۰۱۹ کاهشی ۸.۵ درصدی داشته است.

مهم‌ترین صادرات رومانی در سال ۲۰۲۰

(به ترتیب ارزش به دلار)

۱-  تجهیزات الکتریکی: ۱۳.۲ میلیارد دلار (۱۸.۷ درصد کل صادرات)

۲- خودرو: ۱۲.۲ میلیارد دلار (۱۷.۲ درصد)

۳- ماشین‌آلات از جمله کامپیوتر: ۷.۸ میلیارد دلار (۱۱ درصد)

۴- تجهیزات پزشکی: ۲.۶ میلیارد دلار (۳.۷ درصد)

۵- مبلمان، لوازم خانه، خانه‌های پیش‌ساخته: ۲.۶ میلیارد دلار (۳.۶ درصد)

۶- غلات: ۲.۵ میلیارد دلار (۳.۵ درصد)

۷- لاستیک : ۲.۳ میلیارد دلار (۳.۳ درصد)

۸- محصولات آهنی یا فولادی: ۲ میلیارد دلار (۲.۸ درصد)

۹- آهن، فولاد : ۱.۹ میلیارد دلار (۲.۸ درصد)

۱۰- پلاستیک: ۱.۸ میلیارد دلار (۲.۶ درصد)

مهم‌ترین واردات رومانی در سال ۲۰۲۰

در سال ۲۰۲۰ رومانی حدود ۲۱.۴ میلیارد دلار کسری تراز تجاری داشت که نسبت به سال گذشته ۱۰.۹ درصد افزایش نشان می‌دهد. این محصولات بیشترین کسری تراز تجاری را به رومانی وارد کرده‌اند، یعنی واردات آن‌ها به کشور بسیار بیشتر از صادرات آن‌ها بوده است.

۱- ماشین‌آلات از جمله کامپیوتر: ۳.۶ میلیارد دلار کسری تراز تجاری

۲- دارو: ۳.۲ میلیارد دلار

۳- سوخت‌های معدنی از جمله نفت: ۳ میلیارد دلار

۴- پلاستیک و محصولات پلاستیکی: ۲.۹ میلیارد دلار

۵- مواد شیمیایی: ۱.۵ میلیارد دلار

۶- تجهیزات و ماشین‌آلات الکتریکی :۱.۲ میلیارد دلار

۷- آهن و فولاد: ۹۲۳ میلیون دلار

۸- مواد شیمیایی آلی: ۸۳۹ میلیون دلار

۹- محصولات آهنی یا فولادی: ۸۳۲ میلیون دلار

۱۰- گوشت: ۸۱۸ میلیون دلار

۱۰.شرکای تجاری ‪رومانی

(به ترتیب ارزش صادرات/واردات به دلار)

واردکننده‌ها

در سال ۲۰۲۰ کشورهای آلمان، ایتالیا، فرانسه و مجارستان مقصد بخش عمده صادرات رومانی بودند: 

۱- آلمان: ۲۲.۸ درصد کل صادرات رومانی (۱۶.۱ میلیارد دلار)

۲- ایتالیا: ۱۰.۷ درصد (۷.۶ میلیارد دلار)

۳- فرانسه: ۶.۸ درصد (۴.۸ میلیارد دلار)

۴- مجارستان: ۵ درصد (۳.۵ میلیارد دلار)

۵- لهستان: ۳.۸ درصد (۲.۷ میلیارد دلار)

۶- بلغارستان: ۳.۶ درصد (۲.۶ میلیارد دلار)

۷- هلند: ۳.۶ درصد (۲.۵ میلیارد دلار)

۸- انگلیس: ۳.۴ درصد (۲.۴ میلیارد دلار)

۹- ترکیه: ۳.۳ درصد (۲.۳ میلیارد دلار)

۱۰- جمهوری چک: ۳.۱ درصد (۲.۲ میلیارد دلار)

صادرکننده‌ها

در سال ۲۰۲۰ کشورهای چین، مجارستان، لهستان و آلمان بیشترین کسری تراز تجاری را به رومانی وارد کردند یعنی صادراتشان به این کشور بیشتر از وارداتشان به آن بود:

۱- چین: ۵ میلیارد دلار کسری تراز تجاری برای رومانی

۲- مجارستان: ۳.۲ میلیارد دلار کسری

۳- لهستان: ۳ میلیارد دلار کسری

۴- آلمان: ۲.۹ میلیارد دلار کسری

۵- ترکیه: ۱.۶ میلیارد دلار کسری

۶- اتریش: ۱.۲ میلیارد دلار کسری

۷- قزاقستان: ۱.۲ میلیارد دلار کسری

۸- روسیه: ۱.۱ میلیارد دلار کسری

۹- هلند: ۱ میلیارد دلار کسری

۱۰- بلژیک: ۸۸۸ میلیون دلار کسری

منبع: اتاق تهران