سازمان امور مالیاتی: مالیات بر ارزش افزوده در بیش از ۱۴۰ کشور اجرا شده است/ تابناک: اثر تنازلی مالیات بر ارزش افزوده یک گزاره علمی است

در پی درج خبری با تیتر «مالیات بر ارزش افزوده و اثر تنازلی آن چگونه تاثیر مخرب‌تری بر دهک‌های پایین داشته است؟»، سازمان امور مالیاتی کشورمان جوابیه‌ای صادر کرد که وفق قانون عینا درج می‌گردد.

به گزارش «تابناک اقتصادی»، این جوابیه که به امضای بهنام سرخیل، مدیرکل دفتر روابط عمومی و فرهنگ سازی مالیاتی رسیده، به شرح زیر است؛

"نظر به انتشار مطلبی با عنوان «مالیات بر ارزش افزوده و اثر تنازلی آن چگونه تاثیر مخرب‌تری بر دهک‌های پایین داشته است؟»، در پایگاه اطلاع رسانی متبوع مورخ ۱۴/۰۵/۱۴۰۱، خواهشمند است دستور فرمایید، مطابق قانون مطبوعات و به منظور تنویر افکار عمومی، توضیحات سازمان امور مالیاتی کشور به نحو شایسته ‏ای منعکس گردد.

نظام مالیاتی و اجرای آن در کشور، طبق تعاریف مورد قبول بین المللی و با اهداف مختلف درآمدی، توزیعی، کاهش وابستگی به درآمد‌های نفتی و گسترش عدالت مالیاتی تدوین شده است. نیل به اهداف فوق الذکر جهت داشتن درآمدی پایدار و با ثبات که لازمه سیاست گذاری و برنامه ریزی‌های باثبات در کشور است، از طریق برقراری قوانین و مقررات مالیاتی تنظیمی متنوع و گسترده در سرفصل‌ها و منابع مختلف امکان پذیر خواهد بود.

برنامه ریزی قوانین و مقررات مالیاتی بدین صورت است که اهداف تعریف شده فوق توسط سرفصل‏ها و منابع مختلف به وقوع بپیوندد و انتظار نمی‌رود این منابع تمامی موارد را یکجا برآورده سازند؛ بلکه برآیند نتایج حاصله مدنظر قانون‏گذار و دولت می‌باشد. در این میان هر یک از بخش‏ های مختلف وظیفه تعریف شده خود را دارند. مالیات بر ارزش افزوده در بیش از ۱۴۰ کشور اجرا شده و به دلیل داشتن ویژگی‏ های مثبتی چون خنثی بودن از نظر اقتصادی و تاثیر آن بر عوامل سرمایه گذاری، تشویق سرمایه گذاری، گستردگی پایه مصرف، سهولت محاسبه و وصول، جهت دهی به مصرف و تامین درآمد‌های مالیاتی و ... همواره مورد توجه دولت‌هاست. از اهداف اصلی برقراری مالیات بر ارزش افزوده، هدایت بخشی از بار مالیاتی از تولید به سمت مصرف کننده نهایی و عدم احتساب مالیات مضاعف در مراحل مختلف زنجیره تولید با هدف حمایت از بخش تولید و افزایش انگیزه‌های سرمایه گذاری به شمار می‌رود. در این نوع از مالیات مواردی نظیر افزایش درآمد، کاهش وابستگی به درآمد‌های نفتی و تعدیل بار مالیاتی از سمت تولید به سمت مصرف مدنظر بوده که نتایج سال‏های گذشته حاکی از روند صحیح اجرای این مالیات است. در این بخش، جهت برقراری عدالت مالیاتی و کاهش فشار بر اقشار کم درآمد، اقداماتی نظیر اعطای معافیت به کالا‌هایی که سهم زیادی در سبد بودجه خانوار‌های کم درآمد داشته و جزو کالا‌های اساسی می‌باشند انجام گرفته است.

از طرف دیگر، در بخش مالیات ‏های مستقیم همچون مالیات بر اشخاص حقیقی، حقوقی و مالیات بر ثروت علاوه بر هدف درآمدی، تمرکز بر بازتوزیع ثروت و حرکت به سمت اجرای بیش از پیش عدالت مالیاتی می‌باشد؛ اعمال معافیت‏ ها، نرخ ‏های تصاعدی و ... از مصادیق بازتوزیع ثروت و حمایت از افراد کم درآمد و آسیب پذیر است؛ بنابراین هر بخش از نظام مالیاتی با توجه به اهداف تعریف شده طراحی و پیاده سازی شده و همان گونه که در بالا ذکر شد، برآیند نتایج حاصله مدنظر می‌باشد.

طی سال‏ های اخیر، تلاش ‏های بسیاری در راستای بهبود کارایی نظام مالیات بر ارزش افزوده و رفع چالش ‏هایی نظیر مسئله فرار مالیاتی و عدم صدور صورتحساب ‏های رسمی برخی اشخاص انجام گرفته است. از جمله این اقدامات می‌توان به برقراری سامانه مودیان، پایانه‌های فروشگاهی و الزام به صدور صورتحساب‏های الکترونیکی اشاره نمود که بستری مناسب را فراهم آورده تا مالیات به حلقه آخر یعنی مصرف‌کننده منتقل گردد.

 

لازم به ذکر است اجرای دقیق نظام مالیات بر ارزش افزوده، خود عاملی است جهت مقابله با فرار مالیاتی، ایجاد شفافیت در مبادلات صورت گرفته در اقتصاد، جلوگیری از ایجاد وقفه در وصول مالیات و کاهش هزینه‌های وصول، که می‌توان آن را از مصادیق برقراری عدالت مالیاتی قلمداد نمود. سازمان در تلاش است با اجرای تمامی مباحث ذکر شده، در نهایت چتر حمایتی خود را در  بخش تولید، سرمایه گذاری و در نتیجه تمامی افراد جامعه به ویژه افراد کم درآمد و آسیب پذیر گسترده‌تر نماید. 

 

در رابطه با اثرات مخرب نظام مالیاتی فعلی و جوابیه سازمان امور مالیاتی به مصاحبه با محمدعلی طاهری‌مهر، کارشناس مسائل مالیاتی دوباره به گفت‌وگو با کارشناس مذکور پرداخته‌ایم که به شرح زیر است:

"در خصوص اثر تنازلی مالیات بر ارزش افزوده ـ که یکی از آثار مخرب مالیات بر ارزش افزوده هست ـ چندی پیش صحبتی داشتیم. در آن مصاحبه ضمن تعریف این اثر مخرب، گفتیم که این مالیات به چه ترتیبی سبب دوری از عدالت می‌شود. سازمان مالیاتی جوابیه داد که تقریبا به همه چیز اشاره کرده بود، به جز اثر تنازلی مالیات بر ارزش افزوده و فقط در یک خط بیان شده بود که با اعطای معافیت به دنبال کاهش این اثر هستیم.

این هم مغالطه‌ای است که نیاز است بار دیگر به توضیح اثر تنازلی بپردازیم و مغالطه را توضیخ دهیم.

اثر تنازلی مالیات بر ارزش افزوده بدین معناست که چون مالیات بر ارزش افزوده، عملاً یک مالیات بر مصرف است و معمولاً با نرخ ثابت (غیر تصاعدی) بر کالا‌های مشمول اعمال می‌گردد، در نتیجه، قشرهای کم درآمد به طور نسبی فشار مالیاتی بیشتری را تحمل می‌کنند.

 

فرض کنید یک سبد کالای مصرفی داریم که شامل کالا‌های اساسی است و قیمت این سبد شش میلیون تومان است. حال دو شخص را در نظر بگیرید با حقوق ۶ میلیون و مثلا ۵۰ میلیون تومان. اگر نرخ مالیات ارزش افزوده ۱۰ درصد باشد، کالا‌های این سبد مشمول ۶۰۰ هزار تومان مالیات بر ارزش افزوده می‌شوند. یعنی خریدار در واقع ۶۰۰ هزار تومان مالیات بر ارزش افزوده می‌دهد. این ۶۰۰ هزار تومان برای فرد با حقوق ۶ میلیون تومان برابر با ۱۰ درصد حقوق و درآمدش است، ولی همین ۶۰۰ هزار تومان برای شخص با درآمد ۵۰ میلیون تومان برابر با ۱.۲ درصد از درآمدش است. این گونه است که فرد با درآمد کم‌تر درصد بیشتری از حقوقش صرف مالیات بر ارزش افزوده می‌شود و اصطلاحا طبق قاعده اثر تنازلی مالیات بر ارزش افزوده، زیر فشار مالیاتی بیشتری قرار خواهد گرفت.

حال فرض کنید در این سبد به برخی کالا‌ها معافیت مالیات بر ارزش افزوده اعمال شود. چون این سبد کالاهی اساسی است و هر دو شخص آن را تهیه می‌کنند، پس این نسبت و فشار مالیاتی بر فرد فرودست همچنان حفظ می‌شود.

این است که می‌گویم جوابیه سازمان به همه چیز پرداخت به جز موضوع اصلی یعنی اثر تنازلی و آن یک خط هم که در مورد اثر تنازلی گفته در شرایط واقعی خیلی اثر کمی دارد.

قسمتی دیگری هم هست که جای تاسف دارد که سازمان مالیاتی اینگونه فکر می‌کند. سازمان مالیاتی گفته است که در بیش از ۱۴۰ کشور دنیا مالیات بر ارزش افزوده اجرا می‌شود؟ باید گفت که پیروی و تقلید از اکثریت نباید ملاک حرکت یک کشور باشد بلکه در نظام مالیاتی اهداف و ساختار اقتصادی کشور مهم است. همانطور که در همین ۱۴۰ کشور نیز در اجرای مالیات بر ارزش افزوده تفاوت‌های اساسی وجود دارد. سازمان مالیاتی بگوید اگر مالیات بر ارزش افزوده خوب است و می‌شود برای همه تجویز کرد، چرا آمریکا آن را اجرا نکرده است؟