از دلار ۴۲۰۰ تا دلار ۴۱۰۰۰ تومانی در کف بازار / نقطه اشتراک مسئولان اقتصادی دولت ها: نرخ ارز واقعی نیست!

محمد امیر زاده کمند؛ حسن روحانی در سال ۱۳۹۹ گفته بود: «مردم ما بدانند قیمتی که امروز در بازار هست واقعی نیست؛ هفت میلیارد دلار ما در بانک یک کشوری حبس شده و اگر این منابع در اختیار بانک مرکزی قرار بگیرد و فردا صبح آزاد شود، قیمت دلار از ۲۵ هزار تومان به حدود ۱۶ هزار تومان کاهش خواهد یافت.»

به گزارش تابناک اقتصادی؛ این روزها، بازار ارز به گونه ای شده که هر لحظه و دقیقه نرخ ها با تغییر همراه است، تا جایی که بهای دلار در بازار توافقی به کانال ۳۷ هزار تومان نزدیک و دلار بازار آزاد نیز راهی کانال ۴۱ هزار تومان شده است؛ اما آنچه در این میان باعث شده تا فشار مضاعفی به معیشت و قدرت خرید مردم وارد شود، مبنای قیمت کالا‌های مصرفی مردم بر اساس دلار ۴۰ هزار تومانی است، در حالی که مسئولان اقتصادی دولت از جمله وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی مدام از غیرواقعی بودن و به رسمی نشناختن این نرخ صحبت می‌کنند؛ غافل از اینکه در کف بازار، اوضاع به گونه دیگری است، تا جایی که در بازاری همچون موبایل و خودرو، قیمت بر مبنای نرخ ارز در کف بازار شده و هر روز با تغییراتی روبه روست.

اشاره مقام مسئول ارزی و وزیر اقتصاد به غیرواقعی بودن نرخ ارز در بازار آزاد برای اولین بار نیست و در گذشته نیز از سوی مقامات مسئول در دولت‌های قبل به دفعات شنیده شده بود؛ برای نمونه، حسن روحانی، رئیس جمهور در سال ۱۳۹۹ در جلسه هیات دولت گفته بود: "مردم ما بدانند قیمتی که امروز در بازار هست واقعی نیست؛ هفت میلیارد دلار ما در بانک یک کشوری حبس شده و اگر این منابع در اختیار بانک مرکزی قرار بگیرد و فردا صبح آزاد شود، در نتیجه قیمت دلار از ۲۵ هزار تومان به حدود ۱۶ هزار تومان کاهش خواهد یافت. "

سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور نیز ۱۶ آذرماه سال گذشته در نشست با دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف با بیان اینکه عده‌ای شبانه‌روز در تلاشند، همزمان با مذاکرات، نرخ ارز را بالا ببرند، گفت: منابع ارزی موجود در وضعیت خوبی است و بر خلاف روز‌های اولی که دولت را تحویل گرفته‌ایم نگران وضع نیستیم.

همتی رئیس کل وقت بانک مرکزی نیز در اریبهشت ۱۴۰۰ گفته بود: نرخ ۲۲ هزار تومانی دلار، اصلا منطقی نیست؛ چه کسی می‌گوید این نرخ منطقی است؟!

سال ۱۳۹۰ نیز محمود بهمنی، رئیس‌کل وقت بانک مرکزی سیاست گفتاردرمانی را در پیش گرفت و حتی وعده داد که مردم منتظر دلار ۱۰۰۰ تومانی باشند. اما آن سال با دلار ۱۲۰۰ تومانی به پایان رسید و در نهایت نرخ دلار را ۱۲۲۶ تومان اعلام کرد.

این‌ها نمونه‌هایی از اظهارات مقامات مسئول گذشته در واکنش به افزایش قیمت دلار در بازار ارز بود؛ واکنش‌هایی که همگان بر یک محور تاکید داشت و آن واقعی نبودن نرخ دلار در بازار ارز بود! حال این نرخ در مقطعی در کانال بیش از هزار تومان بوده و در مقطعی همچون امروز به کانال ۴۱ هزار تومان رسیده است!

بیشتر بخوانید

این در شرایطی است که اقتصاد کشورمان در سال‌های اخیر مدام با دلار چند نرخی دست و پنجه نرم کرده است؛ از دلار ۴۲۰۰ تومانی یا همان دلار جهانگیری تا دلار سنایی، توافقی و نیمایی و نهایتا دلار آزاد. همه این نرخ‌ها در کنار پاسخ به نیاز ارزی متقاضیان اسکناس و حواله، باعث شده تا بستر دلالی و سودجویی از تفاوت این نرخ‌ها برای عده ای دلال و نوسان گیر فراهم شود؛ معضلی که با وجود تاکید روسای کل بانک مرکزی در این سال ها، همچنان پابرجاست و در نهایت دود این سیاست ارزی غلط در چشم مردم رفته است، به گونه‌ای که با توجه به تورم دو رقمی و ارز چند نرخی، قدرت خرید آن‌ها نیز با کاهش قابل توجهی مواجه شده است.

روز گذشته، رئیس مجلس یازدهم نیز به این موضوع اشاره و تاکید داشت: مجلس و دولت در کلان باید یک سیاست واحد را دنبال کنند و مشخص باشد که ارز قرار است تک نرخی نگه داشته شود یا شناور یا دستوری باشد. این موضوعات باید مشخص و به آن‌ها توجه شود.

محمدباقر قالیباف افزود: موضوع مهمتر بحث مربوط به کنترل در میدان است، ما در میدان نباید تعدد قیمت ارزی داشته باشیم و قانون نیز به ما این اجازه را نمی‌دهد. ما با ابزار‌های نظارتی و کنترلی در مجلس و دولت باید این را پیگیری کنیم. بر اساس برخی گزارش ها، کالا‌هایی توسط افراد خارجی در داخل کشور با نرخ ریال خریداری شده، سپس آن را صادر می‌کنند و ارز آن از داخل کشور تامین می‌شود، در حالی که ما با صادراتی که داریم، مشکل ارزی از جهت میزان ارز در کشور نداریم، اما این دلیل نمی‌شود که مدیریت بر ارز و کنترل میدان نداشته باشیم و ظرفیت ارزی بانک مرکزی و ذخایر ارزی را به میدان بیاوریم.

زنگنه نایب رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات کشور در مجلس شورای اسلامی نیز روز قبل با بیان اینکه هم اکنون چهار نوع نرخ ارز از جمله قیمت حواله (نیمایی)، قیمت بازار متشکل ارزی، قیمت بازار ارز در فضای فیزیکی سبزه میدان و چهارراه استانبول و قیمت ارز فردایی داریم، خاطرنشان کرد: فاصله قیمت میان نرخ نیمایی، بازار متشکل و قیمت ارز فیزیکی بسیار زیاد شده که به ضرر صادرکننده است و عملا به جای اینکه مشوقی به صادر کننده بدهیم، او را تنبیه کرده و مجبور می‌کنیم در بازاری که اختلاف قیمت آن زیاد است، ارز خود را ارائه کند که این نکته در گزارش کمیسیون اقتصادی مجلس نیز آمده بود.

ارز چند نرخی و چند نکته

همان طور که گفته شد، در اوضاع کنونی اقتصاد کشورمان، نرخ ارز با چند نرخ اعلام می‌شود؛ از یک سو شاهدیم با وجود پایان سیاست ارز ترجیحی در دولت رئیسی، همچنان سایت بانک مرکزی از دلار به نرخ ۴۲۰۰ خبر می‌دهد و در سامانه‌ای دیگر با نام سنا یا همان «ای تی اس» نیز دلار در محدوده ۳۰ هزار تومان قیمت گذاری شده است. همچنین نرخ دلار نیمایی نیز که مورد انتقاد رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس و بسیاری از فعالان اقتصادی است، این روز‌ها در محدوده ۲۸ تا ۲۹ هزار تومان ارزش گذاری می‌شود.

اما نرخ دیگری برای ارز نیز با نام نرخ بازار متشکل ارزی داریم که این نرخ نیز هم اکنون در محدوده ۳۶ هزار تومان قرار دارد و نرخ توافقی دلار نیز امروز به رقم ۳۶۷۰۰ تومان رسیده است. در این میان، نرخ بازار آزاد یا همان بازار غیررسمی نیز با وجود حجم معاملاتی اندک نسبت به معاملات سامانه نیما، این روز‌ها برای نخستین بار به کانال ۴۱ هزار تومان رسید؛ بنابراین همانطور که دیده می شود، اقتصاد کشورمان با ارز چند نرخی دست و پنجه نرم می‌کند و همچنان بستر مناسب برای تک نرخی شدن ارز از سوی سیاست گذار ارزی فراهم نشده؛ رویه‌ای که منجر به ایجاد رانت و تشکیل صف خرید دلار توافقی و مسافرتی شده است.