بنا بر آنچه که سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه دو روز پس از انعقاد برجام اظهار داشت که «ما و چین می‌خواستیم تحریم‌های تسلیحاتی لغو شود، اما با وجود حمایت ما، خود تیم ایرانی موافقت کردند که تحریم‌ها تا ۵ سال ادامه یابد»، می‌توانستیم بسیار زودتر از زمان فعلی شاهد لغو تحریم تسلیحاتی ایران باشیم و مسئولان مذاکره کننده ایران آن را تعویق انداختند اما به هر حال این موضوع در روزها و ماه‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین موضوعات و مسائل سیاسی در سطح جهان تبدیل شده بود و باید توجه داشت در این میان رژیم صهیونیستی، ایالات متحده آمریکا و همپیمانان منطقه‌ای آنها، تلاش‌های بسیار گسترده‌ای برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران داشتند و در این مسیر از تمام توان و پتانسیل خود استفاده و همه ابزار دیپلماسی و قدرت و نفوذ خود در میان کشورهای جهان و سازمان‌های بین المللی را به کار گرفتند و در این مسیر از هیچ اقدامی دریغ نکردند. از جمله آخرین اقدامات آنها می‌توان به تهیه پیش نویس قطعنامه‌ای و ارائه آن به شورای امنیت و خواستار تمدید نامحدود برای تحریم‌های تسلیحاتی ایران و همچنین تلاش برای فعال کردن مکانیسم ماشه اشاره کرد تا مانع ورود ایران به بازار خرید و فروش تسلیحات متعارف شوند.
البته ۲۷ مهرماه ۱۳۹۹ تنها پایان تحریم تسلیحاتی ایران نیست و بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل در سال پنجم توافق هسته‌ای ایران (برجام) در کنار لغو محدودیت‌های تسلیحاتی ایران، محدودیت سفر ۲۳ نفر از مقامات سیاسی و نظامی کشور هم رفع می‌شود و از این پس امکان رفت و آمد این افراد فراهم خواهد شد.
طبق این چهارچوب، این ۲۳ نفر همچنان با محدودیت‌ها در رابطه با اموال‌شان در آمریکا و هر گونه معامله مواجه هستند و در سال هشتم این محدودیت به طور کامل برداشته خواهد شد. البته لازم به ذکر است که مسئولان سیاسی و نظامی ایران هیچ گونه تعامل مالی و تجاری در آمریکا یا سپرده مالی در بانک‌ها و مؤسسات مالی آمریکایی ندارند.
تحریم‌های تسلیحاتی ایران
اگر چه گفته می‌شود تحریم تسلیحاتی ایران پس از ۱۰ سال به پایان رسید اما مردم و رزمندگان ما در اوج جنگ تحمیلی و با اینکه هنوز زمان زیادی از پیروزی انقلاب اسلامی نگذشته بود تحریم تسلیحاتی و محدودیت برای تهیه سلاح و تجهیزات دفاعی را به عینه مشاهده کردند و بنا بر اعلام فرماندهان و مسئولان کشور در دوران دفاع مقدس حتی سیم خاردار نیز به ایران نمی‌فروختند، چه برسد به سلاح و ادوات نظامی.
آمریکا با آغاز جنگ تحمیلی در حالی که ایرانی‌ها درگیر دفاع از سرزمین و جان خود در برابر تهاجم همه جانبه ارتش بعث عراق بودند، با هدف کاهش توان نظامی ایران عملیاتی را که بعدها به عنوان عملیات انسداد معروف شد، آغاز کرد. این عملیات، برنامه دیپلماتیک آمریکا برای جلوگیری از رسیدن تجهیزات نظامی به ایران بود که اجرای آن به عهده معاون وزیر خارجه وقت آمریکا گذاشته شد.
شولتز، وزیر امور خارجه اسبق آمریکا در این باره می‌گوید: «بایستی برای به زانو در آوردن ایران به نقطه بسیار حساس آنکه فعالیت‌های جنگ علیه عراق است فشار آورد. این کوشش می‌تواند غیر مستقیم و از طریق تحریم اقتصادی مثلاً بایکوت صادرات نفت ایران و یا مستقیم از طریق تحریم تسلیحاتی علیه ایران باشد.» اینگونه بود که ایران در تنگنای شدیدی برای تأمین تجهیزات نظامی قرار گرفت.
برنامه هسته‌ای؛ بهانه‌ای برای تشدید تحریم‌های تسلیحاتی
اگر چه تحریم و محدودیت در تهیه تسلیحات و تجهیزات نظامی از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی و در دوران جنگ تحمیلی و بعد از آن وجود داشت اما با اوج گیری پرونده هسته‌ای، تشدید محدودیت و تحریم‌های تسلیحاتی کشورمان مجدد در دستور کار قرار دشمنان قرار گرفت و از اوایل سال ۱۳۸۶ در قطعنامه ۱۷۴۷ به بهانه فعالیت‌های هسته‌ای ایران آغاز و بعد از آن در قطعنامه‌های بعدی این تحریم‌ها تأیید و با قطعنامه ۱۹۲۹ در سال ۱۳۸۹ گسترش یافت.
این محدودیت‌ها و فشارهای بین المللی در عرصه تسلیحات همچنان ادامه داشت تا اینکه ایران و طرف‌های مقابل به توافق هسته‌ای دست یافتند. توافق هسته ایران و کشورهای ۱+۵ محدودیت‌های را در همه ابعاد برای ایران در پی داشت که یکی از این محدودیت‌ها در حوزه خرید و فروش تسلیحات نظامی بود. اگرچه در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ نیز تحریم تسلیحاتی برای ایران پیش بینی نشده ولی در این قطعنامه آمده است که ایران برای هرگونه خرید یا فروش سلاح باید از شورای امنیت مجوز بگیرد.
بر اساس یکی از بندهای ضمیمه ای توافق هسته‌ای، کلیه دولت‌ها می‌توانستند در فعالیت‌های فروش تسلیحات یا تجهیزات مورد نیاز و ارائه آموزش با ایران مشارکت داشته و اجازه آنها را صادر کنند، مشروط به اینکه شورای امنیت از قبل به صورت مورد به مورد تصمیم به تأیید آنها گرفته باشد. این بند تا تاریخ ۵ سال پس از روز توافق برجام یا زمانی که آژانس گزارشی مبنی بر تأیید نتیجه گیری گسترده‌تر ارائه کند- هر کدام زودتر حادث شود- اعمال خواهد شد.
نظام مجوز خواهی صادرات و واردات اقلام تسلیحاتی به و از ایران که از جمله موضوعات ضمیمه ای قطعنامه ۲۲۳۱ بود محدودیت و موانعی را برای کشورمان به همراه داشت به اندازه‌ای که از این نظام مجوز خواهی با عنوان تحریم تسلیحاتی یاد می‌شد.
تلاش آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران
با نزدیک شدن به پایان زمان قید شده در برجام مبنی بر لغو تحریم‌های تسلیحاتی، مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا از اواخر سال گذشته که برای خروج کشورش از برجام و فشار حداکثری علیه ایران تلاش زیادی کرده، با اشاره به بندی از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که برجام هم پیوستی از آن است، بدون اشاره به فروش میلیاردی تسلیحاتی ایالات متحده به کشورهای عربی، پایان یافتن تحریم‌های تسلیحاتی ایران را عاملی بر ناامنی غرب آسیا دانست.
پمپئو و برایان هوک بارها با اشاره به پایان یافتن تحریم‌های تسلیحاتی که طبق قطعنامه ۲۲۳۱ در ماه اکتبر (۲۷ مهرماه) به پایان می‌رسد، خواستار اقدامی فوری برای توقف این فرآیند شوند.
سران کاخ سفید در ابتدا تلاش کرند با اجماع در شورای امنیت قطعنامه‌ای را به رأی بگذارند که بر اساس آن تحریم‌های تسلیحاتی ایران برای مدت نامحدودی تمدید شود.
ترامپ بر همین اساس سعی کرد از مسیر شورای امنیت و با ارائه یک پیش‌نویس قطعنامه جدید، قطعنامه ۲۲۳۱ را بی اثر کند اما اعضای شورای امنیت از این اقدامات پیروی نکردند. در همین راستا آمریکا تلاش کرد با ارائه پیش‌نویس قطعنامه‌ای، محدودیت‌های تسلیحاتی ایران را مجدد تمدید کند اما این پیش نویس نیز با وجود تلاش گسترده سران آمریکا و هزینه‌های گسترده تصویب نشد.
آن زمان بود که دولت آمریکا اعلام کرد اگر این پیش نویس تصویب نشود با توسل به قطعنامه ۲۲۳۱ خود را عضو مشارکت‌کننده در برجام اعلام کرده و بر اساس آن مکانیسم ماشه را عملیاتی می‌کند و با این اقدام، تمامی تحریم‌های سازمان ملل متحد که ذیل فصل هفتم وضع شده و تحریم تسلیحاتی نیز بخشی از آن است، بازخواهد گشت.
ایران در مقابل با یادآوری خروج یک‌جانبه و غیرقانونی آمریکا از برجام و با تاکید بر این موضوع که دیگر واشنگتن در قبال برجام هیچ حقی ندارد، اعلام کرده است که در صورتی که آمریکا موفق به بازگرداندن تحریم‌های تسلیحاتی شود، اقدام متقابل خواهد کرد.
۱۳ کشور عضو شورای امنیت اعم از اعضای دائم و غیردائم این شورا در نامه‌های جداگانه به رئیس شورا بر غیرقانونی بودن اقدام آمریکا تاکید و خواست آنها را رد کردند.
شکست‌های پی دی پی موجب شد آمریکا که دیگر از همراهی بین المللی علیه ایران ناامید شده است دست به اقدامات یک جانبه ای بزند تا فشار را بیش از پیش بر ایران تحمیل کند، در همین راستا اقدام به تحریم علیه تعدادی از افراد و مقامات هسته‌ای و نظامی و در مرحله بعد تحریم ۱۸ بانک و نهاد مالی ایران کرد. این اقدامات بار دیگر ثابت کرد که با مقاومت فعال می‌توان مانع دست یابی آمریکا به اهدافش شد. مسئله‌ای که بیش از چهل سال است ملت شریف ایران با مقاومت و ایستادگی به آن دست یافته و به عنوان الگویی موفق برای ملت‌های آزادی خواه جهان هستند.
ورود رسمی ایران به بازارهای جهانی ادوات نظامی
پایان تحریم تسلیحاتی ایران شاید برای برخی به این معنا باشد که بعد از سال‌ها محدودیت و تحریم ایران بتواند با ورود به بازار ادوات نظامی، تجهیزات و تسلیحات بسیار پیشرفته و روز جهان را تهیه کند اما موضوع بسیار مهم و قابل توجه که به هیچ عنوان نباید از آن غافل شد این است که فرزندان ایران اسلامی به دلیل نیاز کشور و برای دفاع از خود در زیر سایه همه محدودیت‌ها و تحریم‌ها که حتی در جنگ تحمیلی هشت ساله و بعد از آن وجود داشته به این باور رسیده‌اند که هیچکس به ما در این مسیر کمک نخواهد کرد پس با اعتماد و خودباوری و استفاده از ظرفیت‌های موجود به دستاوردهای بسیار قابل توجهی دست یافته‌اند که نه تنها نیاز موجود کشور را در این چهل سال تأمین کرده و یک بازدارندگی فعال و امنیتی مثال زدنی در بحرانی‌ترین منطقه جهان برای کشور ما به ارمغان آورده است بلکه می‌تواند در بازار جهانی با پیشرفته‌ترین نمونه‌های خارجی رقابت کند.
