چرا تهران، صدرنشین تولید ناخالص داخلی کشور است؟

مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار، تولید ناخالص را به تفکیک استان‌ها از سال 90 تا 98 را منتشر کرده است. این مرکز در گزارش خود نوشت: هم از دیدگاه توسعه اقتصادی و هم از دیدگاه رفاه و فقرزدایی، توسعه منطقه‌ای از اهمیت خاصی برخوردار است تا جایی که اکثر صاحب‌نظران، توسعه نامتوازن را یکی از عوامل نابرابر اجتماعی می‌دانند. در سال‌های اخیر برنامه‌ریزان کشور به مباحث آمایش سرزمین و برنامه‌ریزی منطقه‌ای توجه بیشتری نشان داده‌اند، فعالیت‌های زیادی را در سطح ملی و استانی به اجرا گذاشته‌شده‌اند و نظریه‌های مختلفی برای توسعه متوازن مطرح‌شده است که ارزیابی موفقیت فعالیت‌ها و کارایی این نظریه‌ها نیاز به محاسبه و تحلیل شاخص‌های آماری خاص خود دارد. حساب‌های منطقه‌ای یکی از ابزارهای قابل‌استفاده برای تحلیل‌های فوق است. در این گزارش سعی شده است با مروری مختصر بر تولید ناخالص داخلی به تفکیک استان و زیر بخش‌های اصلی، تحلیلی مقدماتی در خصوص سهم استان‌ها از اقتصاد کشور ارائه شود.

یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد که استان‌های تهران، خوزستان و بوشهر بیشترین سهم از تولید ناخالص داخلی را دارند. باید توجه داشت این سهم تحت تأثیربخش نفت و گاز قرار دارد و بهتر است برای تحلیل درست‌تر بیشتر بر سهم از تولید ناخالص داخلی بدون نفت تمرکز کرد.

طبق این گزارش افزایش 1.62 درصدی سهم استان تهران از تولید ناخالص داخلی به ادامه روند مهاجرت به این استان منجر می‌شود. کاهش 6.2 درصدی سهم استان خوزستان از تولید ناخالص داخلی نشان می‌دهد اقتصاد این استان تا حد زیادی به بخش نفت وابسته است.

طبق گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار، سهم تهران از تولید ناخالص داخلی در سال 90، 20.49 درصد بوده و سال 98 به 22.12 درصد رشد یافته است؛ اما درعین‌حال سهم خوزستان در حالی سال 90، 20.99 درصد بوده که سال 98 به 14.79 درصد رسیده که رشد منفی 6.20 درصدی را نشان می‌دهد.

در مقابل، استان‌های خراسان جنوبی، خراسان شمالی و چهارمحال و بختیاری کمترین سهم را از تولید ناخالص داخلی کشور داشته‌اند.

*بدون نفت اوضاع چطور است؟

رتبه‌بندی تولید ناخالص داخلی استان‌ها بدون نفت متفاوت از رشد تولید ناخالص داخلی با نفت است. البته تهران همچنان در صدر قرار دارد، اما جای خوزستان را اصفهان گرفته است.

طبق این گزارش، سهم استان تهران از تولید ناخالص داخلی بدون نفت از سال 1395 به بعد روند کاهشی داشته است ولی سهم تولید ناخالص داخلی با نفت این استان 1.62 درصد نسبت به سال 1390 افزایش داشته است که این فرضیه را تقویت می‌کند که بخش قابل‌توجهی از سرمایه شرکت‌های بخش استخراج نفت و گاز، در استان تهران سرمایه‌گذاری می‌شود.

اکثر استان‌هایی که سهم آنها از تولید ناخالص داخلی روند نزولی داشته است جزو استان‌های مهاجرپذیر نیز هستند. این امر پدیده مهاجرت داخلی خصوصاً به سمت کلان‌شهرها را تداوم خواهد بخشید.

استان‌های پهناوری مانند خوزستان و فارس که از امکانات طبیعی خوبی برخوردار هستند با کاهش سهم از تولید ناخالص داخلی مواجه بوده‌اند و به استان‌های مهاجر فرست تبدیل‌شده‌اند. همچنین افزایش سهم استان بوشهر بسیار امیدبخش است.

استان‌هایی مانند البرز و یزد از منابع طبیعی خصوصاً آب کافی برخوردار نیستند ولی برخلاف انتظار، افزایش سهم آنها از تولید ناخالص داخلی، آنها را به استان‌های مهاجرپذیر تبدیل کرده است.

افزایش سهم استان‌های گیلان و هرمزگان از بخش کشاورزی امیدبخش است و افزایش این سهم در استان‌هایی که با کمبود منابع آبی مواجه هستند، مطلوب به نظر نمی‌رسد. کاهش سهم استان مازندران از بخش کشاورزی نگران‌کننده است.

افزایش سهم استان بوشهر از بخش صنعت (بدون نفت و گاز) بسیار امیدبخش است. طبق این گزارش، کاهش 3.72 درصدی سهم استان خوزستان از بخش ساختمان نگران‌کننده است. افزایش سهم استان‌های کرمان، آذربایجان شرقی و خراسان جنوبی از بخش معدن شایان توجه است.

منبع: اتاق تهران