امروزه به رغم ممنوعیت دوپینگ، سوء استفاده از مواد غیرمجاز به اقدامی شایع در میان ورزشکاران تبدیل شده است، به طوری که بار‌ها در بیشتر رشته‌های مختلف ورزشی شنیده ایم ورزشکاری به دلیل مصرف مواد نیروزای ممنوعه، از شرکت در مسابقات رسمی محروم شد و گاهی مشاهده شده که مصرف کنندگان مواد نیروزای ممنوعه دچار عوارضی همچون سکته مغزی، سکته قلبی و حتی مرگ ناگهانی شده‌اند.
حال این سؤال مطرح است، ورزشکاری که به عمد و با علم به ممنوع بودن مواد، آن را مصرف کرده است با ورزشکاری که اتفاقی و با ناآگاهی از ممنوع بودن مواد آن را مصرف می‌کند، یکسان برخورد می‌شود؟ چه کسی یا کسانی مسئول مرگ و نقص عضو ورزشکار مصرف کننده مواد غیرمجازند؟
به گزارش «تابناک» اصلی‌ترین علت ممنوعیت دوپینگ معارض بودن آن با ارزش‌های ورزش، مضر بودن برای جامعه ورزش و اجتماع است. از علل دیگر آن می توان به محافظت از سلامت ورزشکاران و فراهم کردن محیطی برابر، برای رقابتی سالم اشاره نمود.
آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ هر ساله لیستی از مواد غیرمجاز در ورزش ارائه می‌کند که دائم به دلیل مصرف مواد جدید توسط ورزشکاران در حال تغییر است و ورزشکاران باید نسبت به لیست مواد معرفی شده آگاهی داشته باشند، زیرا جهل به این موارد نمی‌تواند رافع مسئولیت ورزشکار شود. بر مبنای دستورالعمل آژانس جهانی ضد دوپینگ، ورزشکاران وظیفه دارند از مواد غیرمجاز و آن چه مصرف می‌کنند آگاه باشند؛ هرچند شاید مجازات ورزشکاران بی‌گناه موجبات ناراحتی آن‌ها را فراهم آورد، ولی پیام‌های آموزشی در این مورد کاملاً واضح است که ورزشکاران نسبت به اعمال خود مسئولند.
تشخیص هر میزان از ماده غیرمجاز در نمونه ورزشکار به عنوان اقدام علیه قوانین ضد دوپینگ قلمداد و مجازات مقتضی برای فرد خاطی در نظر گرفته می‌شود.
تعریف دوپینگ
کلمه دوپینگ از واژه بین المللی Dope گرفته شده است که هم به عنوان فعل و هم به عنوان اسم به کار می‌رود. فرهنگ آکسفورد این کلمه را به واژه هلندی Doop نسبت می‌دهد که به معنی «آیین غسل تهیدستی» است. شباهت این دو واژه به علت آن است؛ کسانی دوپینگ می‌کنند که با این کار می‌خواهند کاستی‌ها و عیوب خود را بپوشانند.
به نوشته «حامی عدالت» بعضی معتقدند که مصرف مواد ویژه برای کسب برتری در یک مسابقه ورزشی به ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد؛ یعنی زمانی که ورزشکار‌های یونانی دسته‌ای از قارچ‌ها را به عنوان منبعی غنی از پروتئین مصرف می‌کرده اند. عده‌ای دیگر بر آنند که این واژه از آفریقای جنوب شرقی منشأ گرفته است؛ جایی که فرقه‌ای در آنجا نوعی نوشیدنی محلی را که به اصطلاح دوپ نامیده می‌شد، در رقص‌های مذهبی خود به عنوان محرک استفاده می‌کردند.
در نوشته‌های دانشمندان یونانی نظیر جالینوس و فیلوستراتوس نظریه‌هایی در خصوص رعایت اصول اخلاقی توسط رقابت کننده‌های بازی‌های المپیک باستانی به چشم می‌خورد. در همان زمان گلادیاتور‌های رومی را مجبور به خوردن دارو‌های خاصی می کرده اند، تا اینکه نبرد بین آنان سنگین‌تر و خونین‌تر ادامه یابد و تماشاگر‌ها را بیشتر ارضا نماید. در قرن ۱۹، ورزشکار‌های فرانسوی مخلوطی از برگ‌های کوکا و شراب را به نام وین ماریام می‌خوردند که معتقد بودند احساس خستگی و گرسنگی حاصل از تمرین‌های درازمدت را کاهش می‌دهد.
لغت دوپینگ کمتر از ۱۰۰ سال است در بین ورزشکاران مرسوم شده است. دوپینگ برای اولین بار در سال ۱۹۱۰ به طور رسمی جنبه آزمایشی و قانونی پیدا کرد. در آن زمان، طی آزمایش‌هایی، وجود دسته‌ای از مواد شیمیایی با ساختمان آلکالوئیدی در بزاق یک اسب مسابقه‌ای ثابت شد.
اولین استفاده مدرن دوپینگ را می‌توان به سال ۱۸۶۵ نسبت داد. جایی که شناگران هلندی برای شرکت در رقابت‌های جهانی دوپینگ کردند. در رقابت‌های المپیک ۱۹۰۴ نیز توماس هیکز دوپینگ کرد و توانست برنده مدال طلای دوی ماراتون شود.
به یکی از مشهورترین مصارف دوپینگ می‌توان به بن جانسون کانادایی در المپیک ۱۹۸۸ اشاره کرد. او که موفق شده بود در دوی ۱۰۰ متر رکورد باورنکردنی از خود بجای بگذارد و مدال المپیک را از آن خود کند، بعد از رقابت‌های المپیک در آزمایش دوپینگ رد و معلوم شد که او دوپینگ کرده بود.
انواع دوپینگ
رایج‌ترین مصرف مواد و دارو‌های دوپینگی از طریق خوردن، نوشیدن یا تزریق این نوع دارو‌هاست که به این نوع مصرف، نوع خوراکی، مصرفی یا تزریقی گفته می‌شود.
اما نوع دیگر آن، دوپینگ خونی است. در این نوع دوپینگ، خون شخصی به شخصی دیگر (با گروه خونی یکسان) و یا خون همان شخص به خودش (بعد از یک دوره ذخیره) از طریق رگ تزریق می‌گردد. این کار باعث می‌شود تا توانایی انتقال اکسیژن در خون شخص تزریقی بالا رود و استقامت آن شخص نیز افزایش یابد. دوپینگ خونی معمولا برای ورزش‌های استقامتی مثل دو میدانی/ماراتون، دوچرخه سواری و اسکی کارایی دارد.
تعدادی از دارو‌های ممنوعه در درمان برخی از بیماری‌ها دخالت دارند. برای مصرف این دارو‌ها ورزشکاران نیاز به اخذ معافیت درمانی خواهند داشت. ورزشکارانی که بیمارند و با تشخیص پزشک متخصص ورزشی نیاز به مصرف دارو‌های ممنوعه دارند پس از طی مراحلی با تأیید ستاد ملی مبارزه با دوپینگ و کمیته ضد دوپینگ فدراسیون جهانی آن رشته می‌توانند مبادرت به مصرف داروی ممنوعه کنند. سه شرط مهم برای مصرف دارو‌های ممنوعه توسط ورزشکاران عبارتند از؛
الف) در صورتی که ورزشکار داروی ممنوعه را مصرف نکند سلامت وی به مخاطره می‌افتد،
ب) داروی جایگزین دیگری وجود نداشته باشد،
پ) و مقداری از داروی ممنوعه مصرف شود که باعث افزایش عملکرد ورزشکار نشود. با وجود سه شرط فوق، مدارک و مستندات بیماری ورزشکار به ستاد ملی مبارزه با دوپینگ ارسال و سپس با تشکیل کمیته معافیت درمانی، رأی به مصرف آن دارو (با دوز و زمان مشخص) یا عدم مصرف آن می‌دهند. البته لازم به ذکر است در صورت وجود موارد اورژانس روند متفاوت بوده و ابتدا دارو برای بیمار به شکل اورژانس مصرف شده و سپس مستندات و مدارک به ستاد ملی مبارزه با دوپینگ جهت اخذ معافیت درمانی ارسال خواهد شد.
امروزه هیچ روش آنالیز شده‌ای قادر به افتراق میان نمونه فرد اقدام کننده به دوپینگ و نمونه ورزشکاری که غیرمستقیم در معرض عامل دوپینگ قرار گرفته نیست؛ بنابراین ورزشکاران باید نسبت به احتمال دوپینگ ناخواسته آگاه باشند، زیرا که براساس قوانین بین المللی صرف نظر از منشأ آن ماده، ورزشکار مسئول وجود هرگونه ماده غیرمجاز در نمونه خود است.
مجازات دوپینـگ آگاهـانه
در صورت مصرف استروئید‌های آنابولیک، دارو‌های ادرارآور، هورمون‌های پپتیدی و گلیکو پروتیینی و آنالوگ‌های آن ها:
در اولین ارتکاب به جرم ۲ تا ۴ سال محرومیت از شرکت در مسابقات رسمی،
در دومین ارتکاب به جرم محرومیت مادام العمر از شرکت در مسابقات رسمی.
مجازات دوپینگ غیرآگاهانـه
در رابطه با مصرف مواد غیرمجاز دیگر به جز موارد مذکور در دوپینگ آگاهانه:
در اولین مورد تخلف سه تا شش ماه محرومیت از شرکت در مسابقات رسمی،
در دومین مورد تخلف، دو سال محرومیت از شرکت در مسابقات رسمی،
در سومین مورد تخلف، محرومیت مادام العمر از شرکت در مسابقات رسمی.
مجــازات مشترک دوپینـــگ آگاهانه و دوپینگ غیرآگاهانه
عدم شرکت در مسابقات بین المللی و یا مسابقات تحت نظارت فدراسیون ملی،
محرومیت از شرکت در سمینار و یا همایش بین المللی و رسمی،
محرومیت از موقعیت شغلی (داوری، مربیگری، مسئولیت، ریاست، مشاوره) ورزشی.
مجازات یا محدودیت مناسب در یک توالی چهار مرحله‌ای تعیین و مشخص می‌شود، گام اول، هیات دادرسی مشخص می‌کند که کاربرد کدام یک از محرومیت‌های اولیه جهت هر تخلف خاص از قوانین مبارزه با دوپینگ مصداق دارد. گام دوم، اگر مجازات اصلی طیفی از مجازات‌ها را در برگیرد هیات دادرسی باید مجازات لازم الاجرا را در آن طیف براساس درجه خطای ورزشکار یا شخص دیگر تعیین نماید. در گام سوم، هیات دادرسی اثبات می‌کند، آیا اصلی برای حذف تعلیق یا کاهش مجازات وجود دارد. سرانجام هیات دادرسی جهت تعیین دوره محرومیت تصمیم نهایی را می‌گیرد و در آخر، سلب هرگونه ترفیع، مدال، عناوین و مقام‌هایی که در هنگام یا پس از تاریخ دوپینگ کسب شده است. همچنین در مورد ارتکاب به جرم دوپینگ ورزشکاران، گاهی مجازاتی برای شخصیت‌های حقوقی از قبیل فدراسیون‌های مربوطه و باشگاه‌های ورزشی در نظر گرفته می‌شود که اکثراً مجازات مالی می‌باشند.
وظیفه شخصی هر ورزشکار این است که مطمئن شود هیچ ماده غیر مجاز وارد بدنش نشود؛ بنابراین، لازم نیست که استفاده عمدی، سهوی، غفلت یا آگاهانه به منظور تایید نقض قوانین ضد دوپینگ به خاطر استفاده از ماده یا روش غیر مجاز در شرح نامه ورزشکار قید شود.
ارتکاب به تخلف از قوانین مبارزه با دوپینگ بدون توجه به قصور ورزشکار در نظر گرفته می‌شود. این قانون به یکسری تصمیمات دادگاه حکمیت ورزش (CAS) تحت عنوان مسئولیت اکید وابسته است.
و در خاتمه، از نظر حقوقی و در کشور ما و با توجه به فقدان قانون در جرم شناختن دوپینگ مصادیق زیرقابل بررسی است؛
۱. اگر مرتکب دوپینگ شخص ورزشکار باشد، هیچکس در مقابل نتیجه زیان باری که به تمامیت جسمانی و روانی او وارد شود، مسئول نخواهد بود.
۲. اگر ورزشکاری بر اثر اجبار یا اکراه مربی و غیر آن‌ها مبادرت به استعمال نماید و نتیجه خلاف قانونی مانند جرح یا صدمه‌ای به بار آید، ممکن است مربی یا مدیر مربوطه را به عنوان سبب اقوی از مباشر مسئول شناخت.
مگه قراره کسی مسئول باشه خواستن مصرف نکنن