بمب ساعتی ۴۵۰۰ هزار میلیارد تومانی در ۱۴۰۰ با انتشار پول پر قدرت

۱۷ اسفند ۹۹ بود که رئیس کل بانک مرکزی طی یک یادداشت اینستاگرامی درباره بودجه ۱۴۰۰، به شدت در مورد رشد نقدینگی در سال آینده هشدار داد.

به گزارش «تابناک اقتصادی» همتی در این یادداشت اینستاگرامی خود نوشت: از این که بودجه سال ۱۴۰۰ کشور، با تفاهم نسبی دولت و مجلس تعیین تکلیف و به تصویب نهایی رسید جای شکر دارد. فارغ از محاسن و ایراداتی که می توان به محتوای بودجه گرفت، یک نکته مشخص شد: همه دولتها و مجالس، علیرغم انتقاد از رشد نقدینگی وتورم، حتی با پرچم اصلاح ساختاری بودجه، نهایتا به بودجه ای با توان رشد بالای نقدینگی رضایت می دهند. در حالی که مجلس محترم همزمان درصدد تصویب طرحی، برای اصلاح ساختار اداره بانک مرکزی، با هدف تقویت استقلال و نیز پاسخگویی بیشتر بانک مرکزی است، اعداد و ارقام بودجه مصوب وتبصره های متعدد آن دربرگیرنده احکامی برای تکلیف به بانک مرکزی و سیستم بانکی است که نتیجه آن می تواند انتشار پول پر قدرت و رشد نقدینگی باشد.

کنترل نقدینگی و تورم مهمترین هدف بانک مرکزی است. با توجه به امکان تشدید رشد نقدینگی از ناحیه بودجه کشور، یکی از راه های کنترل رشد نقدینگی نیز تشدید کنترل ترازنامه بانک هاست و این شاید در تناقض با تکالیف بودجه و همچنین برنامه خروج از رکود قرار گیرد. بانک مرکزی این انتظار را هم دارد که دولت و مجلس در مسیر کنترل نقدینگی و تورم پشتیبان بانک مرکزی باشند.

رشد نقدینگی در سال جاری به چقدر رسیده است؟

گزارش‌های اخیر بانک مرکزی نشان می‌دهد، رشد نقدینگی در دوازده ماه منتهی به بهمن ماه سال جاری ۳۹.۱ درصد بوده است که رقم بی سابقه‌ای در شش سال اخیر می‌باشد. با این رشد، نقدینگی در بهمن ماه سال جاری از ۳ هزار و ۳۰۰ هزار میلیارد تومان عبور کرده است.

در یازده ماهه سال جاری تنها ۸۳۸ هزار میلیارد تومان به نقدینگی افزوده و به عبارت بهتر روزانه رقمی حدود ۲ هزار و ۳۲۸ میلیارد تومان نقدینگی تولید شده است.

نقدینگی خود از دو بخش پول و شبه پول تشکیل شده است؛ پول شامل سپرده‌های دیداری بخش غیردولتی نزد بانک‌ها و اسکناس و مسکوک در دست اشخاص و شبه پول شامل سپرده‌های سرمایه گذاری مدت دار، قرض الحسنه پس انداز و سپرده‌های متفرقه می‌باشد.

شبه پول در یازده ماه ابتدای سال ۳۰ درصد رشد کرده و در پایان بهمن ماه به رقم ۲ هزار و ۶۵۶ هزار میلیارد تومان رسیده است. مقدار رشد ماهانه آن در بهمن‌ماه هم ۶۷ هزار میلیارد تومان است. در واقع حدود ۷۳ درصد از افزایش نقدینگی در بهمن ماه متأثر از افزایش حساب‌های مدت دار بانکی بوده است.

حجم پول نیز از اول سال ۵۲٫۶ رشد داشته و در پایان بهمن به رقم ۶۵۲ هزار میلیارد تومان رسیده است. این متغیر در بهمن‌ماه نسبت به ماه قبلی خود حدود ۳٫۹ درصد رشد داشته است.

رشد پول نشان دهنده افزایش سیالیت پول و بیانگر آن است که انتظارات تورمی مردم افزایش یافته است.

وضعیت روند تورم در سال جاری چگونه بوده است؟

همان گونه که عنوان شد، یکی از دلایل اصلی تورم رشد نقدینگی است. با این وضعیت رشد نقدینگی، حالا پرسش این است که در سال جاری روند نرخ تورم چگونه بوده است؟

در فروردین ماه سال جاری، نرخ تورم ۳۳.۹ درصد بود. این نرخ در ماه‌های اردیبهشت تا شهریور کاهش یافت و به ۲۵.۴ درصد رسید. از مهر ماه سال جاری دوباره روند رو به رشد نرخ تورم آغاز شد و در نهایت در بهمن ماه سال جاری به ۳۵ درصد رسید.

دلیل رشد نقدینگی چه بوده است؟

کامران ندری، کارشناس مسائل اقتصادی و پولی و بانکی در برنامه تیتر امشب گفت: بانک مرکزی از چند طرف تحت فشار است و عملاً نمی‌تواند رشد نقدینگی را کنترل کند و یکی از آن‌ها کسری بودجه است و یکسری تعهدات بانکی و تصمیمات فرا بودجه‌ای هم عامل رشد نقدینگی شده است. ناترازی در بانک‌ها و نبود تعادل بین ورودی و خروجی بانک‌ها هم عامل رشد نقدینگی در جامعه شده است. وی افزود: حوزه سوم عامل رشد نقدینگی که سال ۹۹ اضافه شد، از ناحیه بازار سرمایه است که به بانک مرکزی فشار می‌آورد تا کاهش قیمت‌ها اتفاق نیفتد. حوزه چهارم به بحث حمایت از تولید برمی‌گردد. به بهانه حمایت تولید، تسهیلات ارزان قیمت به نظام پولی و نقدینگی فشار وارد می‌کند.

وی در پایان اظهار داشت: تحریم، کسری بودجه و ناترازی پولی در نظام بانکی و بازار سرمایه در این اوضاع رشد نقدینگی موثر است، ولی ریشه اصلی، داخلی است.

چه نهادی مقصر رشد نقدینگی است؟

طهماسب مظاهری از روسای سابق بانک مرکزی نیز درباره اینکه چه کسی مقصر رشد نقدینگی است، گفت: امسال شانزدهمین سال است که با رشد و چاپ پول به نقدینگی بیشتر دامن زده ایم. ابتدای سال تذکراتی دادیم که امسال رشد نقدینگی از ۳ هزار میلیارد عبور می‌کند.

مظاهری ادامه داد: دولت و بانک مرکزی باید اقداماتی انجام بدهند و کنترل نقدینگی به عهده اینهاست. سرمنشا رشد نقدینگی بانک مرکزی است که نقدینگی ایجاد می‌کند. ایجاد نقدینگی و انتشار پول از طریق چاپ اسکناس انجام نمی‌شود؛ باید بدانیم که چاپ اسکناس قدرت پولی ایجاد نمی‌کند. مظاهری افزود: تکلیف بالادستی به عهده بانک مرکزی، حفاظت از رشد نکردن نقدینگی است و این فراتر از تکلیف حرف شنوی از رئیس جمهور است.

وی تصریح کرد: بانک مرکزی می‌تواند در مقابل هیات وزیران مقاومت و قانع کند که برخی اقدامات پولی به ضرر اقتصاد است و نباید بی محابا به رشد نقدینگی دامن زد.

کارشناس مسائل پولی و بانکی گفت: ۵۰ درصد مشکلات رشد نقدینگی به عهده بانک مرکزی است و ۵۰ درصد مابقی به عهده دولت و دیگران است. دولت رکورد گوش نکردن به حرف و توصیه اقتصاددانان را در این باره شکسته است. وی افزود: بانک مرکزی باید به تسهیلات ارائه شده در تمام بانک‌ها نظارت کند و رابطه نظارت بانک مرکزی اخیراً خیلی بهتر شده است. کارشناس مسائل پولی و بانکی با بیان اینکه با تدابیر نظارتی بانک مرکزی، خیلی از مشکلات رفع می‌شود گفت: بانک مرکزی باید در مقابل تسهیلات تکلیفی و اجرایی مقاومت کند.

همچنین مهدی طغیانی، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس در این باره گفت: رشدهای بیش از حد پایه پولی و نقدینگی نتایج سیاست‌های دولت است که منجر به افزایش نرخ تورم و رشد نرخ ارز می‌شود. به خاطر سیاست‌های غلط اقتصادی نرخ برابری ریال در برابر سایر ارزها کاهش می‌یابد اما دولت برای جلوگیری از افزایش نرخ ارز، در شرایط وفور درآمدهای ارزی به بازار ارز تزریق می‌کند و وقتی به میزان کافی ارز ندارد نظاره‌گر افزایش نرخ ارز می‌شود. این اقتصاددان تصریح کرد: به همین دلیل می‌توانیم بگوییم دولت مستقیم و عامدانه نرخ ارز را افزایش نمی‌دهد، اما سیاست‌های دولت در نهایت باعث تضعیف ارزش پول ملی و افزایش نرخ ارز می‌شود.

نقدینگی در انتهای سال ۱۴۰۰ چقدر برآورد می شود؟

برخی برآورد‌های اقتصادی بیانگر آن است که در سال ۹۷ روزانه هزار میلیارد تومان نقدینگی خلق می‌شده که این آمار در سال ۹۸ روزانه به ۱۶۰۰ میلیارد تومان و در سال ۹۹ به ۲۶۰۰ میلیارد تومان رسیده است.

در پایان  سال جاری پیش بینی می‌شود که حجم نقدینگی به ۳۴۰۰ هزار میلیارد تومان برسد و در انتهای سال ۱۴۰۰ نیز بیش از ۴۵۰۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی خواهیم داشت. به عبارتی با ادامه شرایط فعلی در اقتصاد در سال آینده روزانه ۳۱۰۰ میلیارد تومان خلق نقدینگی خواهیم داشت.

کاهش ارزش پول ملی، نتیجه رشد نقدینگی بدون هدف

به نظر می رسد که علیرغم همه تذکرات رهبر انقلاب همچنان موتور رشد نقدینگی روشن است و کسری های بودجه دولت و سایر عوامل موجب شده است تا رشد نقدینگی همچنان ادامه یابد و آینده اقتصاد ایران نیز با ادامه این روند چندان روشن نیست. این رشد نقدینگی به صورت افزایش نرخ تورم و بی ارزش شدن پول ملی خود را نشان خواهد داد.

توصیه‌ مهم رهبرانقلاب

به گفته رهبر انقلاب، یک تیم باید شبانه روزی بر این موضوع نقدینگی کار کنند تا جلوی این سیل پول و عواقب آن در اقتصاد گرفته شود. 

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ارتباط تصویری با جلسه هیات دولت در شهریورماه امسال در این باره فرمودند: «در سال ۹۷ در همین جلسه‌ی هیات دولت و هفته‌ی دولت گفتم که یک هیات شبانه‌روزی متخصّص معیّن بکنید که بنشینند روش های مدیریّت نقدینگی را جستجو [کنند]؛ این نقدینگی موجود باید مدیریّت بشود و هدایت بشود به سمت تولید که این کار آسانی نیست، کار مشکلی است، روشهای ویژه‌ای لازم دارد؛ من گفتم یک هیاتی بنشینند و این کار را انجام بدهند. من نمیدانم این هیات تشکیل شده یا نشده؛ به‌ هر حال اگر نشده، باز هم زمان باقی است و ان‌َشاءالله این‌ کار انجام بگیرد تا اینکه نقدینگی موجود سرازیر بشود به سمت قسمت واقعی اقتصاد و به تولید برسد.»