به گزارش «تابناک»، مریم سلیمی، دکترای علوم ارتباطات و پژوهشگر ارتباطی و تصویری در مطلبی درباره ماسکها و بیان ارتباطی انسان ها از طریق ماسک نوشت: ماسکها به تدریج در کنار جنبه اجباری آن در رعایت پروتکلهای بهداشتی، در مسیر کاربردها و اهداف مختلف قرائت‌های متفاوتی از خود در حوزه ارتباطات از طریق اشیا یافته‌اند.
ماسک‌های شفاف و ال ای دی دار
ماسک در کنار محافظت‌هایی که در برابر ویروس کرونا ایجاد می‌کند، به لحاظ ارتباطی در برقراری ارتباطات کلامی و غیرکلامی (به ویژه رو در رو) محدودیت‌هایی ایجاد کرده و افراد در دریافت پیامهای مربوط به زبان بدن در ناحیه دهان با چالش‌هایی روبرو شده‌اند از جمله افراد ناشنوا یا کم‌شنوا. همچنین بعضا" مسائل و مشکلاتی در تشخیص هویت افراد ایجاد کرده یا حداقل آن را با کندی در لحظات اولیه آغاز ارتباط همراه کرده است.
همین مسایل سبب گرایش به سمت ماسک‌های نیمه شفاف و تماماً شفاف یا ماسک‌های دارای ال ای دی برای انتقال پیامهای ارتباطی، احساسات و حالات صورت همچون خنده، غم و... (به صورت نوشتاری و بصری) و نیز امکان لبخوانی شده است که در کنار تلاش‌هایی برای ارتباط با وجود ماسک، راهکارهایی برای خوانش زبان بدن به یاری حالات چشم، ابرو، چین‌های اطراف چشم و... ارائه‌شده است. همچنین توصیه شده در هنگام برقراری ارتباط با ماسک باید بلندتر و شمرده تر صحبت کرد و از یاری زبان بدن همچون ناحیه فوقانی صورت، سر دستها و… بهره جست.
از ماسک‌های لاکچری آپشن دار تا ماسک‌های زرین و جواهرنشان
زمانی وقتی نام ماسک به میان می‌آمد اولین سؤالاتی که به ذهن می‌آمد سؤالاتی مرتبط با سه لایه بودن، بالا بودن کیفیت آن در بحث محافظت از ناحیه صورت در مسیر عدم ابتلا به ویروس کرونا و... بود. ولی اکنون روز به روز بر میزان اپشن ماسکها به ویژه از نوع لاکچری اضافه می‌شود؛ از سه لایه بودن و قابل شستشو بودن تا دارای فنر فیكس کننده، هولدر گردن، گیره نگه دارنده بندماسک و.... حتی دامنه این اپشنها و امکانات به داشتن امکان پخش موزیک و... نیز بازمی‌گردد.
به ویژه از زمانی که بنا شد تا در کنار ماسک‌های بهداشتی از ماسک‌های پارچه‌ای استفاده شود، عرصه برای تبدیل ماسکها به بخشی از صنایع مد و لباس بازتر شد و در حال حاضر شاهد عرضه ماسک‌های لاکچری و گران‌قیمت در انواع رنگ‌ها و طرح‌ها به خصوص در فضای مجازی هستیم.
ماسکها نه‌تنها تنوع مدل که تنوع بافت و الیاف نیز یافته‌اند؛ از انواع ماسک‌های پارچه‌ای با طرح‌ها و شکل‌ها و مدل‌های مختلف تا ماسکهایی از جنس طلا و دیگر جواهرات.
همچنین ماسکهایی در ست با لباس و دستکش و... مخصوص عروس و داماد، سلبریتی ها و... نیز طراحی و تولید می‌شوند. برخی برندهای معروف، خانه‌های مد، شرکت‌های فعال در عرصه مدل و لباس این روزها به سمت تولید سفارشی و اختصاصی ماسک با برند خود مخصوص مشتریانشان رفته‌اند تا مشتریانشان را متمایز از بقیه نمایند.
در کنار رقابت متمایز شدن توسط افراد سرشناس در جامعه و در فضای مجازی، این رقابت را می‌توان به یاری ماسک‌های زرین در بین ثروتمندان و جویندگان نام جست.
ماسک و دنیای خبر
ماسک در حال حاضر به عنوان بخشی از ارتباطات از طریق اشیاء پیامهای متفاوتی را بسته به نوع کارکرد و طرح و مدل منظر به مخاطبان و کاربران منتقل می‌کند و حتی بسته به شخصی که این ماسک را مورد استفاده قرار گرفته یا بسته به نوع جذابیت یا تفاوت (از بعد ارزش خبری استثنا و شگفتی) به مقوله‌ای برای تولید اخبار (بعضاً زرد) تبدیل‌شده است. به‌طور مثال انتشار خبر و عکسی از بازیگری معروف یا فردی شناس با ماسکی خاص و متفاوت با پیام مربوطه در همایش‌ها و مراسم‌ها و جشنواره‌های متفاوت بارها توانسته خبرساز شود.
همچنین قیمت‌های عجیب و غریب ماسک‌های لاکچری نیز بعضا جنبه خبری می یابند.
خبرهایی که امکان سازگاری و تسهیل شرایط را فراهم می کنند نیز در زمزمه این اخبارند، همچون تولید ماسک های مخصوص صرف غذا.
کمااینکه ماسک زدن و نزدن، نحوه و چگونگی ماسک زدن، طرح، مدل، رنگ، پیام بصری و نوشتاری ماسک اشخاص، دولتمردان و… خود از سوژه های خبری بوده و هستند.
ماسک و دنیای فشن
این روزها ماسکهایی با قیمت‌هایی متفاوت را می‌توان یافت که وقتی رد از لاکچری بودن یا جواهرنشان بودن در آنها یافت می‌شود، قیمتشان گاه به ارقام میلیونی می‌رسد.
نمونه‌هایی از این دست را علاوه بر فضای مجازی، می‌توان در گالری مزون‌های مختلف از جمله مزون‌های عروس یا شوهای فصلی، یا دیگر رویدادهای مربوط به حوزه مدل و لباس و... شاهد بود. در برخی از این شوها و فشن ها، از استایل هایی همراه ماسک استفاده‌شده و حتی بعضاً لباس‌هایی با تأثیر از ویروس کرونا طراحی کرده و حتی به لحاظ ظاهر و آرایش مدل‌هایشان از آرایشی مریض گونه و تب‌دار بهره جسته‌اند تا به این روش هشدارهایی در خصوص همه‌گیری کرونا داشته باشند.
ماسک و اعتراض و انتقاد
از ماسک برای بیان اعتراضات و نقدها به موضوعات مختلف از نقد به استفاده از ماسک تا اعتراضی در خصوص تبعیض نژادی و... استفاده می‌شود.
ماسک و سیاست
در بسیاری از کشورها که ایام انتخابات در دوران کرونا را تجربه کرده‌اند ماسک به بخشی از رسانه‌های در خدمت تبلیغات سیاسی در له یا علیه یک حزب، نامزد و... تبدیل‌شده است.
ماسک و ارتقای برند
برخی سازمان‌ها در راستای ارتقای برند خود نزد مخاطبان یا کارکنان از ماسکهایی مزین به لوگوی سازمانی، لوگوی برنامه‌ای خاص همچون برنامه تلویزیونی و... بهره می گیرند. همین استفاده هماهنگ و یکدست ماسکها توسط کارکنان یک مجموعه به ویژه در محیط های سازمانی می تواند در تقویت تعلق و پیوند سازمانی افراد موثر باشد و در مراجعات یاریگر مشتریان باشد. کما اینکه برخی سازمان‌ها از جمله سازمان‌های رسانه ای به سمت ماسکهایی مزین به لوگوی سازمانی خود حرکت کرده اند.
به نظر می رسد با توجه به اهمیت ناحیه دهان در صورت نزد انسان (به عنوان یکی از کانون‌های توجه)، لوگوی منقش بر ماسک از قدرت توجه بخشی بیشتری نسبت به بج سینه برخوردار باشد. البته بخشی از اینگونه بحثها نیازمند امور مطالعاتی لازم هستند.
همچنین بسیاری از برندها از ماسک در راستای اهداف بازاریابی، تبلیغی، ارتباطی، اطلاع رسانی و… نیز بهره می گیرند و عملا ماسک به یکی از ابزارها یا به نوعی رسانه های در اختیار آنها تبدیل شده است. هرچند فعلا منشورها یا دستورالعملهای گرافیکی و… در خصوص نحوه تبلیغ و آگاهی بخشی و… از طریق ماسک تدوین نشده ولی به نظر می رسد با تداوم حضور کرونا، استفاده از ماسک در خدمت اهداف تبلیغاتی و… نظامندتر شود و نظر به اثربخشی از بایدها و نبایدهایی پیروی کند.
ماسک، بیان بصری، هنری و طنز
انسان‌ها نه‌تنها زندگی واقعی خود که زندگی هنری و ذهنی‌شان را نیز بعضاً با ماسک همراه کرده‌اند که نمونه‌هایی از آنها را در بازآفرینی آثار هنری کلاسیک و قدیمی و یا خلق آثار جدید به همراه ماسک شاهد بوده‌ایم.
ماسکها همچنین برای بیان هنری و بصری، طنز و با اهداف جلب شهرت و توجه و ... و یا بیان نکته‌ای خاص یا توصیه‌ای خاص حتی با نگاه زیست‌محیطی و... مورداستفاده قرار گرفته‌اند.
ماسکها بعضاً در استفاده طبقات محروم برخی جوامع در قالب گونی، مشمع، تکه پارچه و... (به نشانه مشکلات مالی و اقتصادی و معیشتی) بیانی اقتصادی و اجتماعی نیز به خود گرفته‌اند.
ماسکها و بیان ارتباطی
ماسکها هر قالب و شکلی که به خود بگیرند به عنوان ابزار در خدمت ارتباطات اشیا حاوی پیامی متفاوت از ابعاد مختلف اجتماعی، سیاسی، اعتقادی، مذهبی و... هستند. اهمیت این اتفاق در حوزه ارتباطی، از بُعد نحوه پوشش و تأثیرات آن بر ارتباطات قابل‌بحث و تأمل است.
«نشانه شناسان و زیبایی پژوهان تغییرات صورت گرفته در کارکرد ماسک را امری مثبت دانسته و بر این باورند که ماسک در تلفیق با هنر و خلاقیت می‌تواند ازجمله عوامل تأثیرگذار در دوران جدید حیات بشری باشد». همچنین برخی شکل‌گیری و ظهور بروز ماسک در قالب‌هایی متفاوت را ریشه در نیازهای بشری و نیاز زیبایی و تنوع خواهی انسان می‌دانند، یا حتی بعضی معتقدند که تغییرات و تنوع ماسکها با تغییراتی در روحیه جامعه، در افزایش تاب آوری و کاهش از ترس و اضطراب کرونا مؤثر است. یا حتی شاید بتوان ماسک نوع و نحوه استفاده متفاوت از ماسک را بتوان بیانی از تلاش برای سازگاری با شرایط موجود دانست و...، هرچه که باشد این تغییرات در کارکرد تا حدی قابل‌قبول است که در چارچوب رعایت پروتکلهای بهداشتی و عاری از افراط و تفریط‌های احتمالی صورت گیرند.
این روزها مراکز بهداشتی علاوه بر استفاده از ماسک بهداشتی سه لایه (مورد تأیید وزارت بهداشت)، به بهره‌گیری از ماسک پارچه‌ای توصیه می‌کنند. بر این اساس، بهره‌گیری از ماسکهایی که بتواند به برقراری ارتباطات کلامی و غیرکلامی کمک کند و روند ارتباط را تسهیل بخشد، قطعاً در چارچوب ارتباطی پذیرفته است (همچون بهره‌گیری از ماسکی مزین به یک لبخند یا هر پیام ارتباطی مثبتی که به تاب آوری جامعه کمک کند)
چه بخواهیم چه نخواهیم ماسک با ایجاد محدودیت‌های ارتباطی به ویژه بر ارتباطات غیرکلامی ناحیه اطراف دهان تأثیر گذاشته و خوانش زبان بدن را با دشواری همراه کرده، بر این اساس لازم است با نحوه خوانش زبان بدن با چشم و ابرو، چین‌های اطراف دهان و... در زمان استفاده از ماسک آشنا شد.
از سوی دیگر لازم است تا در انتخاب ماسکها به رنگ و طرح و نشانه‌ها یا حتی لوگوهای به‌کاررفته روی آنها دقت کرد و از ماسک به عنوان وسیله‌ای ارتباطی به درستی بهره گرفت به طوری که به ابزاری برای تبلیغ برند، فردی خاص و... به‌طور ناخواسته تبدیل نشد. بر این اساس لازم است تا مراقب پیامهای ارتباطی ماسک‌های مورداستفاده خود باشیم و بدانیم چه پیامی از این طریق ارسال و چه بازخوردهایی از این مسیر دریافت خواهد شد.
ماسک و اطلاع رسانی و آگاهی بخشی
با این روندی که نقشها و طرحهای موجود بر ماسکها به پیش می روند در کنار اهداف شخصی، تبلیغی و...، احتمال استفاده از آن در خدمت ارتباطات سلامت نیز می رود. به این معنی که به ارائه هشدارها، توصیه ها و... مرتبط با موضوع کرونا یا موضوعات مرتبط با سلامت بشر بپردازد. شاید هم بتوان انتظار داشت که از ماسک برای اطلاع رسانی و آگاهی بخشی و بیان پیامهای زیست محیطی، مرتبط با نحوه استفاده از انرژی و... حتی در خدمت اینفوگرافیکها استفاده شود.
قطعاً هر استفاده ای که از ماسک صورت گیرد (با اهداف شخصی، تبلیغی، نقد و اعتراض، بیان هنری، اطلاع رسانی، بیان عقاید و سلایق و...) نباید این استفاده از چارچوب رعایت پروتکلهای بهداشتی خارج شود و نیز باید به طوری هوشیارانه و آگاهانه مورد کاربرد قرار گیرد. کما اینکه این بهره گیری لازم است در چارچوب اهدافی مشخص، به یاری دستورالعملهایی به طوری نظامند تر صورت گیرد.
