برند قدیمی «فرخنده» و خاطرات چندین نسل از ایرانی‌ها

از میانه دهه 30 به این سو، که ظهور و شکوفایی برند‌های ایرانی شروع شد، حضور محصولات و تولیدات این برند ها نویدبخش «ایرانی مدرن» بود که از نسلی به نسلی دیگر، سرویس‌ها و خدمات خود را توسعه می‌دادند و با زندگی مردم عجین ‌می‌شدند؛ برند‌هایی که هنوز هم برخی، با فروغ کمتر و برخی با نشاط و فعالیت گسترده‌تر همچنان به عنوان سرمایه‌های ملی کشور در میدانِ فعالیت حاضرند.

بیسکویت «فرخنده» که با تولید و عرضه بیسکویت‌های آشنای خود در ده‌ها طعم و مدل مختلف در قفسه‌های فروشگاهی و خانه‌های ایرانی، حضور پررنگی دارد، یکی از همان برند‌های قدیمی و نوستالژیک است که با خاطرات اکثر ایرانیان گره خورده است.

تولد شیرین یک برند در خیابانی در اصفهان

درست 60 سال پیش، یعنی در تابستان سال 1340 مانند تمامی برندهای بزرگ و مشهور ایرانِ قدیم، بنیان‌گذار بیسکویت فرخنده نیز با ساخت یک فر دیواری و خرید و نصب چند دستگاه چاپ قالب بیسکویت، در یک کارگاه واقع در خیابان مسجد سید اصفهان سرنوشت یک برند نام آشنای ایرانی را رقم زد. با این توضیح که تا مدت‌ها بعد، یعنی تا سال 1366، عبارتی که روی بیسکویت‌های این برند نقش می‌بست «آستارا» بود و نه «فرخنده». آن زمان، این برند یکی از اولین‌ها در ایران بود که می‌توانست محصولاتی را در قالب‌ها و شکل‌های گوناگون تولید و عرضه نماید.

تداوم 60 سال حضور در پیچ و خم تاریخ

شاید وقتی مرحوم حاج عبدالله واعظ شوشتری، کارآفرین اصفهانی، کارگاه تولید بیسکویت خود را راه‌اندازی می‌کرد، تصور نمی‌کرد که 60 سال بعد و در آستانه قرن 15 خورشیدی، برند وی، به یکی از قدیمی ترین و موفق ترین برندهای ایرانی تبدیل شده و به عنوان بخشی از فرهنگ عمومی کشور درآید؛ اما اکنون در آغاز سال 1400 خورشیدی می‌بینیم که این رویا تحقق یافته است؛ آن هم در دوره ای که بسیاری از برند‌های بزرگ و خوشنام ایرانی نتوانستند تحولات تاریخی دهه‌های گذشته را تاب آورده و راه افول و یا نابودی را سپری کردند. برند‌هایی که آوازه موفقیت‌ها و محصولاتشان در یک دوره پر رونق اقتصادی از مرزهای کشور فراتر رفت و حتی برخی از کشورهای اروپایی بر این رونق غبطه می‌خوردند.

سال‌های پایانی دهه 30 و ابتدای دهه 40 شروع فعالیت تعدادی از برند‌های موفق ایرانی بود که در زمینه تولید بیسکویت فعالیت می‌کردند. برای مثال، در همان سال 1340 در شهر رباط کریم استان تهران، یک نام تجاری در حال شکل گیری بود که با نام «گرجی» یکی از فعالان عمده تولید بیسکویت به شمار می‌رود؛ همین طور گروه مینو که آن هم فعالیت خود را به عنوان یکی از تولید کننده های قدیمی بیسکویت در کشور در سال 1338 آغاز کرده و در طول تاریخ دست اندازهای زیادی را تجربه کرد.

مهمترین تحولات ۶۰ ساله فرخنده در یک نگاه

برند فرخنده اگر چه تقریبا به طور پیوسته و مستمر به روند فعالیت و توسعه و روزآمد سازی خود ادامه داد و از کوران رقابت‌ها و چالش‌های متعدد سربلند بیرون آمد اما در طول مسیر 60 ساله اش تحولاتی را هم تجربه کرد که مهمترین آنها شامل موارد زیر است:

• در سال 1343 با افزایش محبوبیت و ازدیاد تقاضا برای بیسکویت‌های تولیدی، فر تونلی ۲۰ متری، جایگزین فر دیواری شد و همزمان دومین دستگاه قالب‌زن یا دستگاه چاپ بیسکویت هم خریداری و اضافه گردید.
• در سال 1357 شعاع نفوذ و فروش بیسکوییت‌های تولیدی از مرز اصفهان فراتر رفت و استان‌های دیگری مانند فارس، کرمان، هرمزگان و خوزستان هم به خیل مشتریان بیسکویت‌های «آستارا» پیوستند.
• در سال 1358 مرحوم حاج عبدالله شوشتری، کارآفرین اصفهانی، در آستانه خیز تازه این برند، در اولین سانحه هوایی بعد از انقلاب، دار فانی را وداع گفت، اما از آن جا که روحیه کارآفرینی و استمرار را نیز چون برند خوشنامش برای فرزندان خود به ارث گذاشته بود، تولید بیسکویت‌ها و توسعه بازار توسط فرزندان، خانواده و کارکنان فرخنده با قدرت ادامه پیدا کرد.
• در سال 1366 با تغییر نام برند، محصولات این شرکت که قبلا با نام «آستارا» تولید می‌شد، با نام «فرخنده» روانه بازار شد.
• در سال 1369 با انتقال کارخانه این شرکت به شهرک صنعتی جی، پروسه صنعتی شدن خطوط تولید فرخنده تکمیل و در سال‌های بعد چندین خط تولید هم به مجموعه اضافه شد.
• در سال 1373 با صادر کردن اولین کانتینر بیسکویت‌های «فرخنده» به کشورهای آسیای میانه، روند جهانی شدن برند فرخنده آغاز شد که حاصل این روند، درحال حاضر صادرات محصولات متنوع آن به 25 کشور دنیا در 5 قاره و کسب عناوین «برترین صادر کننده» و «صادر کننده نمونه استانی» برای سیزده سال متوالی است.
• سال 1384 آغاز سیاست گذاری‌های جدید «فرخنده» در زمینه ایجاد تنوع در سبد محصولات، تولید محصول جدید با قالب پذیرایی برای نخستین بار، راه اندازی خطوط تولید سوم و چهارم با فناوری آلمانی و ایرانی و تولید محصولات پتی بور و پتی مانژ وانیلی و کاپوچینو و سپس محصولات بیسکویت های آرد جو، کنجدی، کاکائویی و زعفرانی، سال مهمی را برای «فرخنده» رقم زد تا جایی که هم اکنون فرخنده با نزدیک به 60 محصول در وزن‌ها و طرح‌ها و طعم های مختلف در فروشگاه‌های سراسر جهان عرضه می‌شود.
• از سال 1390 به این سو فرخنده در انتخاب مواد اولیه نیز یک حساسیت ویژه را در دستور کار قرار داده و استفاده از روغن بدون ترانس و در ادامه آن از سال 96 به این سو با خرید مواد اولیه غیر تراریخته از جمله آرد، روغن و لسیتین گام مهمی در کاهش دغدغه مصرف کنندگان بیسکویت های فرخنده برداشت و هم اکنون این رویکرد با جدیت بیشتر در بخش تامین مواد اولیه این شرکت در حال انجام است.

بدیهی است که فروش محصولات ایرانی در کشورهای صاحب صنعت و صاحب برندی مانند انگلیس، دانمارک، فرانسه، آلمان، سوئیس، هلند، آمریکا، کانادا و استرالیا نه تنها به معنای کیفیت بالای محصولات تولیدی و صادراتی بلکه به منزله اعتبار یک برند صاحب نام و پرسابقه ایرانی است که بخش مهمی از اعتبار خود را مرهون همان سابقه 60 ساله خویش است. از این رو ضروری است ضمن بها دادن به برندهای معتبر و باسابقه ایرانی، به عنوان سرمایه ملی و حتی سرمایه تاریخی، برای احیا، گسترش و پررنگ شدن آنها تدابیر لازم اندیشیده شود. اهمیت این مسئله به قدری است که برخی از کارشناسان مدتی است درباره «میراث فرهنگی برند‌های قدیمی ایران» سخن به میان می‌آورند.

رمز موفقیت فرخنده؛ هنر، مهارت، تجربه و مواد اولیه خوب

وقتی سخن از موفقیت یک برند در عرصه داخلی و بین‌المللی به میان می‌آید، باید دانست که مکانیزم این موفقیت، بسیار پیچیده و متغیر است. بدین معنا که مدیران و مالکان برند‌ها بایستی در طول مسیر به طور پیوسته نسبت به روزآمد سازی دانش فنی، منابع انسانی، الگوهای مدیریتی، روش‌های ارتباط با مشتری اقدام نمایند. در غیر این صورت خیلی سریع از قافله شتابان رقابت‌های جهانی حذف و روند افول را طی خواهند کرد.

این همان نکته ای است که با مراجعه به سابقه و خط مشی‌های برند فرخنده نیز می‌توان به راحتی آن را دید. در حال حاضر یکی از رموز موفقیت «فرخنده» به عنوان یک برند ملی، سابقه تاریخی آن، پایداری و ماندگاری 60 ساله، فعالیت تخصصی و متمرکز در زمینه تولید انواع بیسکویت در این سالهاست.

حرکت بر روی خط توسعه بازار، تلاش برای حفظ و ارتقای اعتماد مشتریان، خلق تجربه‌های ماندگار و تلاش برای ایجاد تجربه‌های تازه، رعایت استانداردهای داخلی و بین‌المللی مرتبط با حوزه‌های مدیریت، تولید، ایمنی و محیط زیست، فقط برخی از خط مشی‌هایی است که «فرخنده» را به عنوان برند مورد وثوق طیف گسترده‌ای از مردم و فروشندگان  مواد خوراکی در گوشه و کنار جهان، معرفی می‌نماید.

فهرست بلندبالای گواهی نامه‌های بین‌المللی و داخلی که توسط «فرخنده» دریافت شده و همه ساله تمدید و به روز رسانی می‌شوند، خود مصداق این حرکت مستمر است که در ادامه به آن اشاره می شود:

• گواهینامه‌ استاندارد بین المللی سیستم مدیریت کیفیت | ISO 9001:2015
• گواهینامه استاندارد بین المللی سیستم مدیریت ایمنی غذا | ISO 22000:2005
• گواهینامه استاندارد بین المللی بهداشت و ایمنی غذا | HACCP
• گواهینامه استاندارد بین المللی مدیریت ایمنی | OHSAS 18001:2007
• گواهینامه استاندارد بین المللی سیستم مدیریت زیست محیطی | ISO 14001:2015
• گواهینامه استاندارد بین المللی رسیدگی به شکایات مشتریان | ۱۰۰۰۲:۲۰۱۴ ISO
• گواهی بین المللی محصول (انواع بیسکویت) Codex از شرکت SGS

مردم منشاء اصلی مشروعیت برند

اگرچه از منظر رگولاتوری و تسهیل بسترهای لازم برای رشد و نمو برندها، عملکرد دولت‌ها بسیار اهمیت دارد و همین بی‌توجهی به سرنوشت برند‌های قدیمی باعث از بین رفتن بسیاری از آن‌ها در صنایع مختلف کشور شده اما جای خوشحالی است که برای ساخت یک برند، هیچ امریه و دستورالعملی به غیر از درک و بینش صحیح مدیران آن و موفقیت در جلب رضایت مردم موثر نیست.

به سخن دیگر، در میان شاخص‌ها و معیارهایی که برای رشد، پایداری، بقا و توسعه یک برند لازم است، فاکتور«محبوبیت» مهم ترین عامل به شمار می‌رود که فقط و فقط از مسیر عملکرد خودِ برند در درازمدت به دست می‌آید.

مشروعیت حقیقی برند‌ها ناشی از محبوبیت آن‌هاست. این همان نکته ای است که باعث شده «فرخنده» در میان رقبای خود و برندهای قدیمی، اینک 60 سالگی اش را جشن بگیرد.