پیش‌بینی نرخ تورم بالای ۴۰ درصد برای نیمه‌ اول امسال

پژوهشکده آمار تورم سال جاری را در سه سناریوی بدبینانه افزایش جهشی تورم تا ۴۸.۵ درصد، خوشبینانه ثبات قیمت‌ها در سال جاری تا ۳۹.۱ درصد و حد وسط این دو حالت تا ۴۲.۵ درصد پیش بینی کرد.

متن این گزارش به شرح زیر است

مقدمه

اقتصاد ایران بعد از رشد چشمگیر قیمت‌ها در سال ۱۳۹۷، در سال ۱۳۹۸ به لحاظ میزان رشد تورم وضعیت با ثباتی را سپری کرد. بعد از یک دوره ثبات نسبی و کاهش نرخ تورم سالانه، از اواخر سال ۱۳۹۶ این نرخ شروع به افزایش نموده و با جهش نرخ ارز در اوایل سال ۱۳۹۷ شتاب افزایش نرخ تورم هم بیشتر شده اما بعد از یک دوره افزایش شتابان نرخ تورم، از ابتدای سال ۱۳۹۸ نرخ تورم نقطه‌ای و از نیمه دوم سال نرخ تورم سالانه شروع به کاهش نمودند. کاهش نرخ تورم نقطه‌ای تا ابتدای سال ۱۳۹۹ ادامه داشته و از اردیبهشت ۱۳۹۹ مجدداً روند صعودی گرفته که این روند صعودی تا فروردین ۱۴۰۰ ادامه داشته است. روند کاهشی نرخ تورم سالانه هم تا اواسط سال ۱۳۹۹ تداوم داشته و از شهریور ۱۳۹۹ تا فروردین ۱۴۰۰ دارای روند صعودی بوده است. در این گزارش وضعیت تورم در سال‌های اخیر و به طور ویژه در سال ۱۳۹۹ تحلیل می‌شود این گزارش شامل سه بخش است که در قسمت اول روند نرخ تورم‌های ماهانه، نقطه‌ای و سالانه در سال‌های اخیر بررسی شده، در بخش دوم آخرین وضعیت تورم به تفکیک گروه‌های کالایی بررسی می‌شود و در بخش پایانی پیش‌بینی نرخ تورم برای شش ماه ابتدایی سال ۱۴۰۰ مورد بررسی قرار می‌گیرد.

روند نرخ تورم در سال‌های اخیر

بعد از یک دوره ثبات نسبی و کاهش نرخ تورم که از ابتدای سال ۱۳۹۳ شروع شده بود، نرخ تورم نقطه‌ای و سالانه از ابتدای سال ۱۳۹۷ شروع به افزایش نمود به طوری‌که نرخ تورم نقطه‌ای از ۷.۱ درصد در ابتدای سال ۱۳۹۷ به به ۴۷.۵ در انتهای سال ۱۳۹۷ رسیده و این روند افزایشی تا اردیبهشت ۱۳۹۸ ادامه داشته به گونه‌ای که نرخ تورم نقطه‌ای در این مقطع زمانی به ۵۲.۱ درصد رسید و بعد از آن این نرخ روند کاهشی داشته است که این روند کاهشی تا فروردین ۱۳۹۹ که نرخ تورم نقطه‌ای به ۱۹.۸ رسید، تداوم داشت و بعد از آن روند افزایشی نرخ تورم نقطه‌ای شروع شده که با ادامه این روند این نرخ به عدد ۴۹.۵ در فروردین ۱۳۹۹ رسیده است. نرخ تورم سالانه نیز بعد از یک روند نزولی که از ۴۲.۷ در شهریور ۱۳۹۸ شروع شد به عدد ۲۵.۸ در مرداد ۱۳۹۹ رسید و از این تاریخ مجدداً روند صعودی گرفته و به عدد ۳۸.۹ در فروردین ۱۴۰۰ رسیده است.

شکل ۱، روند نرخ تورم ماهانه در دو سال اخیر را نشان می‌دهد:

همان‌طور که مشاهده می‌شود روند نرخ تورم ماهانه در سال ۱۳۹۹ افزایش چشمگیری نسبت به سال ۱۳۹۸ داشته است. به طوری که میانگین نرخ تورم ماهانه از عدد ۱.۷ در سال ۱۳۹۸ به عدد ۳.۴ در سال ۱۳۹۹ رسیده است. در سال ۱۳۹۹ ماه‌های مهر، تیر و آبان به ترتیب با ۷، ۶.۴ و ۵.۲ درصد به ترتیب بیشترین تورم ماهانه را داشته‌اند.

همین تحلیل را برای نرخ تورم نقطه‌ای نیز می‌توان ارائه نمود. روند نرخ تورم نقطه‌ای در دو سال اخیر به صورت شکل ۲ است.

همانطور که مشاهده می‌شود از ماه‌های ابتدایی سال ۱۳۹۸ نرخ تورم نقطه‌ای شروع به کاهش نموده و شیب این کاهش تا مهر ماه فزاینده بوده و بعد از آن با شتاب کمتری کاهش پیدا کرده به طوری که تا فروردین ۱۳۹۹ این روند کاهشی تداوم داشته و در این ماه نرخ تورم نقطه‌ای به کمترین مقدار خود یعنی ۱۹.۸ درصد رسیده است و بعد از آن روند افزایشی نرخ تورم شروع شده است و تا کنون ادامه داشته است که به عدد ۴۹.۵ در فروردین ۱۴۰۰ رسیده است.

روند نرخ تورم سالانه در دو سال اخیر در شکل ۳ نشان داده شده است.

در ماه‌های ابتدایی سال ۱۳۹۸ نرخ تورم سالانه روند افزایشی داشته که در واکنش به نوسانات ارزی سال ۱۳۹۷ بوده است این روند افزایشی تا شهریور ۱۳۹۸ ادامه داشته و سپس روند کاهشی به خود گرفته به نحوی که در مرداد ۱۳۹۹ به کمترین مقدار خود یعنی ۲۵.۸ درصد رسیده است و بعد از آن شروع به افزایش نموده که این افزایش تا فروردین ۱۳۹۹ (عدد ۳۸.۹) ادامه داشته است.

شکل ۱- روند نرخ تورم ماهانه

شکل ۲- روند نرخ تورم نقطه‌ای

شکل ۳- روند نرخ تورم سالانه

شکل ۴- مقایسه نرخ تورم سالانه و نقطه‌ای

همانطور که مشاهده می‌شود روند نرخ تورم سالانه متفاوت با نرخ تورم نقطه‌ای است. شکل مقایسه‌ای این دو نرخ در شکل ۴ نشان داده شده است.

همانطور که مشاهده می‌شود شتاب افزایش و کاهش نرخ تورم نقطه‌ای بیشتر از نرخ سالانه است و زودتر از آن به نقطه حداقل خود می‌رسد و شروع به افزایش می‌کند. دلیل این امر تفاوت در فرمول محاسباتی این دو نرخ است. نرخ تورم نقطه‌ای فقط دو ماه (ماه جاری و ماه مشابه سال قبل) را مقایسه می‌کند بنابراین هر تغییر قیمتی که در ماه جاری رخ دهد تماماً در نرخ تورم نقطه‌ای منعکس می‌شود و این نرخ واکنش فوری به نوسانات نشان می‌دهد. اما نرخ تورم سالانه مقایسه تغییرات قیمت ۱۲ ماه اخیر نسبت به ۱۲ ماه قبل از آن می‌باشد بنابراین زمانی که یک جهش کوتاه مدت قیمتی رخ دهد هر ماه فقط حدود یک دوازدهم این شوک قیمتی در نرخ تورم سالانه منعکس می‌شود.

آخرین وضعیت نرخ تورم

آخرین گزارش نرخ تورم مربوط به فروردین ماه سال ۱۴۰۰ است. در این ماه عدد شاخص کل (۱۳۹۵=۱۰۰) به ۳۰۶.۱ رسید که نسبت به ماه قبل ۲.۷ درصد افزایش نشان می‌دهد. در این ماه درصد تغییر شاخص کل نسبت ماه مشابه سال قبل ۴۹.۵ درصد است. نرخ تورم دوازده ماهه منتهی به فروردین ماه ۱۴۰۰ به ۳۸.۹ درصد رسید که نسبت به همین اطلاع در ماه قبل (۳۶.۴ درصد)، ۲.۵ واحد درصد افزایش نشان می‌دهد.

نرخ تورم ماهانه به تفکیک گروه‌های ۱۲ گانه در شکل ۵ نشان داده شده است.

شکل ۵- نرخ تورم ماهانه به‌تفکیک گروه‌های کالایی

کمترین تورم ماهانه مربوط به گروه ارتباطات با ۰.۵ درصد بوده و بیشترین تورم ماهانه در این ماه با ۶.۲ درصد مربوط به گروه هتل و رستوران است.

همچنین در سال ۱۳۹۹ استان کرمانشاه با ۴۰.۱ و استان مرکزی با ۳۳.۳ به ترتیب بیشترین و کمترین نرخ تورم سالانه را داشتند. نرخ تورم سالانه به تفکیک استان‌های کشور در شکل ۶ نشان داده شده است.

شکل ۶- نرخ تورم نقطه‌ای در استان‌های کشور

پیش‌بینی ماه‌های آتی

برای پیش‌بینی نرخ تورم ابتدا باید سناریوهای مختلف را معرفی نموده و بر اساس آن نرخ تورم را پیش‌بینی کرد. در این گزارش پیش‌بینی نرخ تورم با استفاده از سه سناریو انجام می‌شود. سناریو اول استفاده از الگوی مشابه ماه‌های ابتدایی سال ۱۳۹۹ است. با توجه به اینکه در سال ۱۳۹۹ با تورم بالایی مواجه بودیم این سناریو می‌تواند به‌عنوان حالت بدبینانه در نظر گرفته شود. سناریو دوم استفاده از الگوی مشابه ماه‌های ابتدایی سال ۱۳۹۵ است و چون در این بازه به دلیل رفع تحریم‌ها با ثبات نسبی در نرخ تورم مواجه بودیم این سناریو حالت خوشبینانه بوده و سناریو سوم میانگین این دو حالت است.

بر اساس سناریو سوم که احتمال تحقق آن بیشتر است روند افزایشی نرخ تورم سالانه ادامه داشته و در شهریور ۱۴۰۰ به ۴۵.۱ درصد می‌رسد ولی روند صعودی نرخ تورم نقطه‌ای در اردیبهشت ۱۴۰۰ در عدد ۴۷.۷ درصد متوقف شده و در شهریور ماه به ۳۹.۱ درصد می‌رسد. روند تورم سالانه و نقطه‌ای تحقق‌یافته تا فروردین ۱۴۰۰ و پیش‌بینی ماه‌های بعد از آن بر اساس سناریو سوم در شکل ۷ نشان داده شده است.

شکل ۷- تورم تحقق‌یافته و پیش‌بینی شده