چالش رئیس‌جمهور آینده با قیمت بنزین؛ آزادسازی تا مرز ۲۰ هزار تومان امکان پذیر است؟

قیمت بنزین و یارانه پرداختی به این ماده سوختی، همواره در دولت‌های مختلف مورد بحث بوده است. پرداخت یارانه و عدم سهمیه بندی آن هم موجب افزایش مصرف بی رویه و هم موجب افزایش قاچاق آن به کشور‌های همسایه می‌شد.

به گزارش تابناک اقتصادی، از این روی دولت از آغازین دقایق بامداد ۲۴ آبان ماه ۱۳۹۸ رسماً موضوع افزایش قیمت بنزین و سهمیه بندی آن را کلید زد.

شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران در همین رابطه طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد که بر اساس مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا از ساعت صفر بامداد ۲۴ آبان سهمیه بندی بنزین برای همه وسایل نقلیه بنزین سوز به شرح زیر خواهد بود: قیمت بنزین معمولی سهمیه‌ای هر لیتر ۱۵۰۰ تومان، قیمت بنزین معمولی غیرسهمیه‌ای هر لیتر ۳ هزار تومان و قیمت بنزین سوپر هر لیتر ۳۵۰۰ تومان.

با افزایش نرخ تورم و کاهش ارزش پول ملی در دو سال گذشته، اما این افزایش قیمت بنزین عملا بی فایده و باز هم قیمت بنزین ایران در مقایسه با کشور‌های همسایه کمتر شد. همین موضوع باعث شد تا روند قاچاق سوخت دوباره بازگردد و البته افزایش قیمت بنزین به یک عمر طبیعی تبدیل شده و میزان مصرف بنزین به روال قبل باز گردد.

هم اکنون با توجه به اطلاعات موجود در سایت globalpetrolprices قیمت بنزین در ایران ۰.۰۶۸ دلار عنوان شده است. با این قیمت بنزین، ایران بعد از ونزوئلا دومین کشور عرضه کننده ارزان‌ترین بنزین در دنیاست.

 

به هر صورت این ارزانی قیمت بنزین و بازگشت دوباره قاچاق بنزین از مرز‌های کشور، دوباره زمزمه‌های افزایش قیمت بنزین را مطرح کرد و حتی به وعده یکی از کاندیدا‌های انتخاباتی تبدیل شد! رامین مهمانپرست در وعده‌های انتخاباتی خود گفت: سهمیه فعلی سوخت عادلانه نیست و ممکن است فردی صاحب ده ماشین باشد و فرد دیگر، حتی یک ماشین هم نداشته باشد. بنابراین، بهتر است بر اساس کد ملی، به افراد بالای ۱۸ سال ماهیانه ۳۰ لیتر بنزین و ۳۰ لیتر گازوییل پرداخت شود و در آخر ماه، مقدار باقی‌مانده را لیتری ۲۰ هزار تومان از مردم بخریم.

وعده انتخاباتی که روز گذشته سخنگوی شرکت پخش فرآورده‌های نفتی به آن واکنش نشان داد. فاطمه کاهی گفت: یک کاندیدا آمده و برنامه احتمالی آینده خود را اعلام کرده است. به نظر من، درباره این موضوع فقط باید با همان فرد صحبت شود، چون ما در این سازمان تا به حال چنین طرحی نداشته‌ایم. سخنگوی شرکت پخش فرآورده‌های نفتی همچنین ادامه می‌دهد: وعده بنزین ۲۰ هزار تومانی تنها یک وعده انتخاباتی است و ارزش دیگری ندارد. او تاکید می‌کند: اصلا طرحی درباره بنزین ۲۰ هزار تومانی نبوده که بخواهیم آن را تکذیب کنیم و این موضوع حتی در قالب طرح هم ارایه نشده بود. سخنگوی شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی همچنین توضیح می‌دهد که فعلا بنا نیست هیچ گونه تغییری در قیمت یا سهمیه بنزین رخ دهد.

هر چند افزایش قیمت بنزین تکذیب شد و تنها یک وعده انتخاباتی بود، اما افزایش قیمت بنزین چه پیامد‌هایی می‌تواند داشته باشد؟

همان گونه که در بالا اشاره شد، قیمت بنزین در ایران به قدری ارزان است که کشور ما در بین همه کشور‌های جهان، دومین بنزین ارزان را در اختیار شهروندان قرار می‌دهد. ارزانی قیمت بنزین در مقایسه با کشور‌های همسایه باعث شده است تا قاچاق بنزین افزایش یابد؛ بنابراین، اولین فایده افزایش قیمت بنزین می‌تواند جلوگیری از قاچاق آن به کشور‌های حوزه خلیج فارس و همسایگان ایران باشد. دومین فایده این است که مصرف تا حدودی کنترل خواهد شد؛ هر چند این افزایش قیمت ممکن است بعد از مدت‌ها طبیعی شود و دوباره میزان مصرف به دوران قبل باز گردد.

اما در شرایطی که اقتصاد کشور دچار تورم بسیار بالا به خصوص در کالا‌های اساسی است، شوک افزایش قیمت بنزین می‌تواند قیمت کالا‌ها را دوباره صعودی‌تر کند و این باعث خواهد شد که فشار به مردم جامعه دو چندان شود؛ بنابراین پیامد منفی افزایش قیمت بنزین تورم افسار گیسخته است؛ هرچند برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند، با توجه به اینکه در حال حاضر، یارانه بنزین صرفاً به نصف مردم جامعه تعلق دارد، دولت آینده می‌تواند با کاهش یا لغو یارانه های انرژی، منابع لازم جهت کمک به اقشار ضعیفی که عموماً وسیله نقلیه شخصی ندارند را فراهم کند.

 

با افزایش قیمت بنزین و واریز مابه التفاوت آن به عنوان یارانه معیشتی به حساب ۶۰ میلیون ایرانی، آن گونه که باید مجلسی‌ها را راضی نکرد و نمایندگان به فکر جایگزین کردن طرحی جهت عدالت بیشتر در زمینه یارانه بنزین افتادند.

یکی از این طرح‌ها واریز بنزین به حساب هر ایرانی بود. مالک شریعتی نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس یازدهم درباره این طرح گفت: انتظار داریم با تصویب و اجرای طرح مبتنی بر تخصیص سهمیه بنزین به هر خانوار به ازای هر کدملی، کاهش آثار تورمی در دهک‌های پایین‌تر و کاهش فاصله طبقاتی و ضریب جینی در اقتصاد ملی از نتایج مهم طرح "سهمیه بندی بنزین سرانه خانوار" باشد.

سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس اضافه کرد: اگر روزانه به هر فردی ۷ دهم لیتر بنزین تعلق بگیرد به طور مثال به  یک خانواده ۵ نفره ماهیانه ۱۰۰ لیتر بنزین تعلق می‌گیرد.

شریعتی با اعلام اینکه در این طرح برای هر فرد ماهیانه ۲۰ لیتر بنزین در نظر گرفته شده است، افزود: در این طرح پیش بینی شده تا سامانه‌ای برای فروش بنزین افرادی که خودرو ندارند پیش بینی شود.

قرار بود براساس این طرح، اگر صاحب خودرویی تمام سهمیه خانوار خود را استفاده نکند، سهمیه باقیمانده از طریق سامانه‌های بانکی، قابل واگذاری به دیگران باشد یا در پایان هر ماه به شرکت پالایش و پخش بازگردد و معادل قیمت متوسط ماهانه آزاد بنزین در کارت بانکی صاحب خودرو شارژ شود تا بتواند کالای ایرانی خریداری نماید که این خود کمک به جهش تولید داخلی خواهد بود.

قیمت دوم و آزاد بنزین در این طرح به صورت شناور و معادل ۹۰درصد قیمت بنزین فوب خلیج فارس با نرخ تسعیر سامانه نیما بود. بیشتر منابع حاصل از این طرح به اصلاح و گسترش سیستم حمل و نقل عمومی اختصاص می‌یافت و بخشی نیز صرف دوگانه سوز کردن خودرو‌های عمومی و تاکسی‌های اینترنتی می‌شد.

همچنین در این طرح هرگونه افزایش نرخ خدمات حمل و نقل عمومی توسط دولت، شورا‌های شهر و روستا و شهرداری‌ها ممنوع بود و وزارت صمت نیز مکلف شده بود سهم خودرو‌های پایه گازسوز با موتور داخلی را به ۳۵درصد افزایش دهد.

این طرح در جریان بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۰ برای حضور در بودجه پیشنهاد داده شد. مالک شریعتی نیاسر به عنوان پیشنهاد دهنده الحاق یک بند به تبصره (۱) توضیح داد: در حال حاضر سهمیه بنزین یارانه‌ای بین افرادی توزیع می‌شود که دارای خودرو هستند، اما نیمی از خانواده‌ها که خودرو ندارند، از این سهمیه بی‌بهره هستند.

نماینده مردم تهران، شمیرانات، ری، اسلامشهر و پردیس در مجلس شورای اسلامی گفت: در پیشنهاد مطرح که گام اول است گفته می‌شود، ۵۰ درصد جامعه که از سهمیه یارانه‌ای بنزین ۳ هزار تومانی بی‌بهره هستند، به ازای هر عضو خانواده ۱۵ لیتر بنزین ۳ هزار تومانی دریافت کنند. این ایده باعث رعایت مساله جمعیت که مورد اهمیت است نیز می‌شود.

وی ادامه داد: حتی می‌توان بازاری ایجاد کرد تا مردمی که خودرو ندارند، اما سهمیه بنزین یارانه‌ای دریافت می‌کنند، بنزین خود را خرید و فروش کنند. حتی تاکید شد که ممکن است دولت کنونی توان اجرا نداشته باشد؛ از این روی، اجرای آن را به ابتدای مهرماه موکول کرده‌ایم.

نمایندگان مجلس با ۸۴ رأی موافق، ۱۴۵ رأی مخالف و ۲ رأی ممتنع از مجموع ۲۳۷ نماینده حاضر در جلسه با این طرح مخالفت کردند.

بعد از آن هم دیگر این طرح پیگیری نش،د تا این که همان گونه که عنوان شد، مهمانپرست به عنوان یکی از کاندیدا‌های کرسی ریاست جمهوری به نوعی مشابه با این طرح، وعده انتخاباتی داد.

 

مسلما رئیس‌جمهور آینده ایران باید طرح و برنامه ویژه و حساب شده ای برای مدیریت مصرف و بهای انرژی در دستور کار داشته باشد؛ موضوعی که می‌تواند به یکی از چالش های مهم و حساس دولت آینده تبدیل شود.