خوزستان نه در نعمت و امکانات و نه در مشکلات و بلایا نظیر هیچ کدام از مناطق دیگر کشور نیست. خوزستانی که جلال آل احمد در وصفش می گوید : "پنداری که بر آسمان سیاست و اقتصاد سراسر مملکت سایه انداخته است.حتی اگر جسارت کنم بایدم گفت که در تمام گوشه های مملکت ما همه ببرکت خوزستان زندگی می کنیم " همان خوزستانی است که میرزا علی خان امین الدوله در خاطرتش پیرامونش می گوید : "افزون‌بر شورش‌های گاه و بی‌گاه و خطراتی که حاکم خوزستان را وادار می‌کرد تا با توپ و قوای نظامی رهسپار آنجا شود، شیوع وبا و طاعون، آب و هوای گرمسیری جنوب نیز پای رفتن هر حاکمی را کُند می‌کرد"
خوزستان استان تناقض هاست . استانی که در هشت سال دفاع مقدس مظهر شجاعت، ایستادگی، کارآمدی و " "همه با هم " می توانیم بود امروز نماد ناکارامدی و صدرنشین در تعدد و تعمق مشکلات است .
استانی که سرشار از منابع آبی است و با داشتن تنها 4 درصد از مساحت کشور بیش از 30 درصد از آب های سطحی کشور و 90 درصد آب پشت سد¬های کشور را بخود اختصاص داده است از مشکل کم آبی و کیفیت پایین آب شرب رنج می برد و بیش از 700 روستای آن در تنش آبی است .
استانی که در رتبه سوم در بخش صنعت کشور با ارزش افزوده 8.28 درصد قرار دارد. فاقد دانشگاه صنعتی در استان است، این در حالی است که در بیشتر استان‌های کشور دانشگاه‌های صنعتی دائر شده است. با وجود اینکه تولید ناخالص داخلی استان خوزستان پس از تهران در رده دوم قرار دارد اما 31 درصد از جمعیت استان زیر خط فقر مطلق قرار دارند. خوزستان رتبه دوم حاشیه نشینی در کشور را به خود اختصاص داده است. معادل ۲۵ درصد از جمعیت این استان در حاشیه شهرها و با امکانات محدود زندگی می‌کنند. این معضل که در طول جنگ به دلیل تخریب روستاهای مرزی به صورت مهاجرتهای وسیع صورت گرفت با ساخت سدها و به زیر آب رفتن روستاها و بهرهوری پایین کشاورزی در سالهای بعد از جنگ ادامه یافت. بهعلاوه استان خوزستان ۶ هزار هکتار یعنی مساحتی معادل ۱۳ درصد از بافت فرسوده کل کشور را در خود جای داده است.مشکل فاضلاب استان و اهواز هم که خود داستانی طول و دراز دارد . شاخص کیفیت هوا در این استان بیش از 50 برابر حد مجاز است . از سوی دیگر ضعف سرمایه اجتماعی ، عدم تعادل جمعیتی و نارضایتی قومی و احساس تبعیض و ناعدالتی در این استان مشهود است .
با این شرایط سوال مهم و همیشگی این است که چه مسیری برای بهبود وضعیت خوزستان باید پیش گرفت ؟ حتما افراد مختلف به این سوال پاسخ های متفاوتی ارائه می دهند . اما به عنوان یک کنشگر خوزستانی که حدی از دانش نسبت به چالش ها و مشکلات این استان دارد معتقدم برای حرکت به سمت خروج از این تله های ضد توسعه و مشکلات مزمن خوزستان سه نیاز ضروری و غیر قابل اجتناب دارد :
1- خوزستان به اعتبار مالی کافی و پول نیاز دارد . طبق گفته غلامرضا شریعتی استاندار سابق خوزستان تکمیل طرح عظیم 550 هزار هکتاری بیش از 3 میلیارد دلار و تکمیل پروژه های آب و فاضلاب بیش از 80 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد .
2- خوزستان به تدبیر ، کارآمدی و حکمرانی خوب برای هزینه کرد منابع مالی نیاز دارد . هنوز هم از سرنوشت 140 میلیون دلاری که سال 1384 برای حل فاضلاب اهواز از بانک جهانی وام گرفته شد خبری نیست . بنابراین تزریق منابع مالی بدون ظرفیت مدیریتی و نظارتی برای هزینه کرد این منابع نه تنها کمکی به توسعه استان نمی کند بلکه خود تشدید کننده فساد و دور باطل تداوم مشکلات خواهد بود.
3- خوزستان به امید ، اعتماد و به فعلیت درآوردن ارزش های امید آفرین نیاز دارد . خوزستان به مشارکت امیدوارانه شهروندانش نیاز دارد . به مشارکت نیروی انسانی متخصص بومی و فرصت های برابر و سپردن مدیریت های محلی به افراد توانمند بدون پیش فرض های قومی ، مذهبی و سیاسی نیاز دارد . خوزستان به ائتلاف نیروهای محلی و پیوستگی نخبگان محلی و قومی با نخبگان مرکزی نیاز دارد.
نکته نهایی آنکه امروز خوزستان آزمونی برای همه جریانات سیاسی و فکری است . اگر منازعات بی پایان سیاسی که حاصلی جز هدر رفت نیروها ، به باد رفتن دستاوردها و به حاشیه رفتن مسائل اساسی را ندارد در خوزستان پایان یابد و فارغ از هر گرایش سیاسی ، قومی و مذهبی ائتلافی از همه نیروهای موثر برای پیشرفت استان شکل گیرد تا یاریگر دولت سیزدهم برای حرکت به سمت حل مسائل استان باشد می توان امیدوار بود که 4 سال دیگر دوباره روایتگر ، روایت های تکراری ِمسائل و چالش های این استان نباشیم.
روزبه کردونی – پژوهشگر سیاست گذاری عمومی
