به گزارش «تابناک» به نقل از فارس، با خروج برندهای کره‌ای لوازم خانگی از ایران بعد از تحریم‌های ظالمانه آمریکا در سال ۱۳۹۷، بازار لوازم خانگی دستخوش تلاطماتی از قبیل افزایش قیمت‌ها و کمیاب شدن برخی کالاها شد. با این شرایط تولیدکنندگان لوازم خانگی داخلی وارد عمل شدند تا با افزایش تولید، وابستگی به واردات را جبران کنند و از شوک وارد شده به این بازار بکاهند، لذا با اقدامات انجام شده در خصوص تولید، تولیدکنندگان این بخش صنعتی کشور به موفقیت‌های دست یافتند به طوری که اکنون کمبودی در بازار لوازم خانگی احساس نمی‌شود.
اما نکته قابل توجه در بازار لوازم خانگی این است که طی سه سال گذشته واردات لوازم خانگی ممنوع بوده و این ممنوعیت نیز فعلا ادامه دارد، بنابراین با این شرایط، این مساله در اذهان عمومی ایجاد شده است که تولید لوازم خانگی بدون رقیب خارجی در کشور ممکن است مانع ارتقای کیفیت تولیدات داخلی شود و در نهایت نیز باعث اجحاف در حق مصرف‌کنندگان شود، بنابراین در راستای بررسی وضعیت تولید لوازم خانگی و چگونگی ارتقای سطح کمی و کیفی تولیدات این بخش گفت‌وگویی با محمد حسن صبوری دیلمی، کارشناس اقتصادی انجام شده که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
فارس: با گذشت سه سال از ممنوعیت واردات لوازم خانگی، ادامه ممنوعیت واردات لوازم خانگی اخیرا مطرح شد، اما ادامه ممنوعیت واردات و حمایت بی‌قید و شرط از تولیدکنندگان لوازم خانگی داخلی این نگرانی را برای مردم ایجاد کرده است که بازار بدون رقیب برای تولید کنندگان داخلی باعث افت کیفیت تولید و اجحاف به مصرف‌کنندگان کالاهای تولید داخل خواهد شد، به نظر شما راهکار حمایت از تولید کنندگان لوازم خانگی چیست؟ در حال حاضر بخش قابل توجهی از قطعات مورد نیاز تولید وارداتی است، آیا با این شرایط می‌توان امیدوار به افزایش تولید داخل و تامین نیاز بازار بود؟
بعد از اعمال تحریم‌های آمریکا در سال ۹۷ و بروز مشکلات ارزی فراوان، به طور ناخواسته مجبور به ممنوع کردن واردات لوازم خانگی شدیم و این در حالی بود که در آن زمان دو برند کره‌ای لوازم‌خانگی که بخش قابل توجهی از بازار لوازم خانگی کشورمان را تامین می‌کردند نیز بازار ایران را ترک کردند. بنابراین بازار لوازم خانگی در مقطعی دچار تلاطمات شد اما پس از مدتی تولیدکنندگان داخلی با افزایش تولید تا حدود زیادی تلاطمات بازار لوازم خانگی را کنترل کردند و لذا تجربه ۳ سال گذشته نشان داد که ما از توان تولید لوازم خانگی مورد نیازمان برخورداریم.
فارس: اما بخشی از تامین نیاز بازار از طریق واردات قاچاق انجام می‌شود، یعنی علیرغم اینکه واردات لوازم خانگی ممنوع است اما واردات قاچاق لوازم خانگی به کشور انجام می‌شود.
بله درست است واردات غیررسمی لوازم خانگی در ۳ سال گذشته و قبل از آن وجود داشته و البته بخشی از واردات لوازم خانگی نیز از از طریق مناطق مرزی و کوله‌بری انجام می‌شود. اما مرکز آمار ایران اخیرا گزارشی را منتشر کرده است که نشان می‌دهد در سال ۹۹ مصرف لوازم خانگی در بین خانوارهای ایرانی افزایش یافته است.
براساس این گزارش از بین خانوارهایی که در سال ۹۹ لوازم برقی خریدند ۵۱.۸ لوازم برقی تولید داخلی را خریداری کردند و ۳۶.۸ لوازم خانگی خارجی و ۱۱.۴ هم لوازم برقی داخلی و خارجی را خریداری کردند.
* برای حمایت از صنعت لوازم خانگی باید برنامه تدوین شود
برای حمایت از تولیدکنندگان لوازم خانگی حتما باید برنامه داشته باشیم، اگر می‌خواهیم در صورت حمایت از این صنعت اتفاقاتی که صنعت خودرو افتاده در خصوص لوازم خانگی رخ ندهد باید یک برنامه مشخص درباره حمایت از تولید صنعت لوازم خانگی در ایران داشته باشیم. بنابراین در این برنامه باید یک بازه زمانی برای حمایت از تولیدکنندگان لوازم خانگی داخلی مشخص شود. بطور مثال یک مقطع زمانی ۵ ساله تعیین شود و طی این مدت موانع تعرفه‌ای یا ممنوعیت واردات برای حمایت از تولید داخلی اعمال شود.
فارس: این برنامه به چه شکل باید اجرایی و نظارت شود؟
همانطور که اشاره شد در گام اول مدت زمانی را برای حمایت از تولید کنندگان داخلی باید تعیین کرد و در این مدت از طریق ممنوعیت واردات یا موانع تعرفه‌ای از تولید کنندگان حمایت کرد در گام دوم برای کاهش ضربه‌پذیری باید وابستگی به واردات قطعات را کاهش داد بنابراین باید از قطعه‌سازان حمایت کرد به این شکل قطعات مورد نیاز تولید از تولیدکنندگان داخلی تامین شود.
* تدوین سند راهبردی حمایت از صنعت لوازم خانگی
بنابراین برای حمایت از صنعت لوازم خانگی باید یک سند راهبردی در وزارت صمت تدوین شود که در این سند به صورت کاملا جزء به جزء مشخص شود که قرار است چه حمایتی‌هایی از تولیدکنندگان لوازم خانگی انجام شود و در مقابل انتظارات از آنها نیز بطور دقیق مشخص شود.
به عنوان مثال در این سند مشخص شود که یک بازه زمانی ۵ ساله برای ممنوعیت واردات لوازم خانگی تعیین شده و بعد از این مدت نیز این ممنوعیت لغو خواهد شد و در این مدت نیز تولیدکنندگان لوازم خانگی داخلی باید به قدرت رقابت با محصولات خارجی دست یابند.
در حال حاضر لوازم خانگی تولید داخلی بخش قابل توجهی از نیازهای بازار را تامین می‌کنند اما هنوز برای تولید وابسته به قطعات وارداتی هستیم لذا باید قطعه سازان و تشکل‌های آنها برنامه ارائه دهند که در ۵ سال آینده چه بخشی از وابستگی به واردات قطعات کاسته می‌شود و این موضوع نیز در سند راهبردی ذکر شود.
* برای ارتقا کیفیت تولید لوازم خانگی برنامه زمانی مشخص شود
همچنین براساس سند راهبردی مشخص شود که در زمینه تولید لوازم خانگی در ۵ سال آینده در کجا قرار خواهیم گرفت و کیفیت محصولات تولیدی چقدر ارتقا خواهد یافت. پس در صورت وجود یک سند راهبردی و اجرای دقیق آن می‌توان امیدوار بود که در پایان یک برنامه ۵ ساله در تولیدات لوازم خانگی از کیفیت مناسب و قدرت رقابت برخوردار خواهیم بود.
فارس: پس از نظر شما ممنوعیت واردات یا حمایت‌های تعرفه‌ای باید موقت باشد؟
من نمی‌خواهم بگویم موقت باشد اما می‌گویم که این ممنوعیت براساس یک برنامه باشد و جزئیات این برنامه از همین الان بطور کامل مشخص شود تا مثلا در پایان یک دوره ۵ ساله که مقرر شد ممنوعیت واردات لغو یا حمایت‌های تعرفه‌ای برداشته شود دوباره تولیدکنندگان لوازم خانگی با نامه نوشتن خواستار حمایت نشوند و نگویند که واردات موجب ورشکستی ما می‌شود.
فارس: شما تاکید دارید که سند راهبردی حمایت از تولید لوازم خانگی باید توسط وزارت صمت تدوین شود. نظارت براجرای این سند راهبردی بر عهده کیست؟ از صنعت خودروسازی کشور سالها است که حمایت می‌شود حتی در سه سال اخیر واردات خودرو ممنوع بوده است اما علیرغم این شرایط خودروهای داخلی نه تنها در بازارهای جهانی حرفی برای گفتن نداشته بلکه در داخل کشور نیز مردم از کیفیت رضایت چندانی ندارند. چگونه باید بر اجرای سند مذکور نظارت داشت تا هم به اهداف آن سند دست یافت و هم تولیدکنندگان لوازم خانگی به چرخه تولیدات بی‌کیفیت مانند خودروسازان وارد نشوند.؟
در خودروسازی هیچ وقت چنین چیزی اتفاق نیفتاده است یعنی هیچ گاه زمانی تعیین نشد تا خودروسازان براساس آن تولیدات خود را اتقاء دهند. اما در مورد لوازم خانگی از همین ابتدا که کارخانه ها در حال خرید خطوط تولید و سرمایه‌گذاری برای افزایش تولید هستند باید کیفیت را ارتقا دهند زیرا اگر این کار را نکنند ۵ سال آینده حتما تولیدات خارجی بازار آنها را خواهد گرفت.
* لزوم نظارت وزارت صمت بر سند راهبردی تولید لوازم خانگی
نظارت نیز بر عهده وزارت صنعت، معدن و تجارت است و بر این اساس این وزارتخانه هر ۶ ماه یکبار باید باید گزارش عملکرد ارائه دهد. بنابراین اگر یک برنامه پنج ساله تدوین می‌شود در هر سال باید به طور کامل مشخص شود که وضعیت کیفیت تولیدات چگونه است و تا چه اندازه تولیدکنندگان توانسته‌اند از وابستگی به قطعات وارداتی بکاهند.
کشورهایی مانند ژاپن و کره‌جنوبی نیز برای حمایت از صنایع داخلی خودشان مانند خودروسازی برنامه زمانی ۱۰ ساله تدوین کردند اما ما برنامه‌های آنها را برای حمایت از صنایع بصورت نیمه کاره اجرا کردیم و اگرچه همواره برنامه‌های حمایتی از صنایع خودروسازی را داشته‌ایم اما هیچ گاه برنامه زمانی برای این حمایت‌ها تعیین نشد و لذا بعد از گذشت چندین دهه هنوز صنعت خودروسازی کشور نوزاد مانده است. لذا هر نوع حمایتی از صنایع داخلی باید براساس یک برنامه زمان‌بندی و با نظارت و براساس شرط و شروط انجام شود تا در پایان دوره تولیدکنندگان بهانه‌ای نداشته باشند.
وقتی تمام جزئیات یک برنامه حمایتی بطور کامل مشخص شود و شروط آن تعیین شود تولیدکنندگان به راحتی برای سرمایه‌گذاری خطوط تولیدی خود می‌توانند برنامه‌ریزی کنند و در صورتی این سرمایه‌گذاری‌های را انجام می‌دهند که برای آنها صرفه اقتصادی داشته باشد.
همانطور که اشاره شد اگر توان تولید قطعات مورد نیاز صنعت لوازم خانگی در کشور وجود دارد باید تولیدکنندگان قطعات خود را از قطعه سازان داخلی خریداری کنند در حالی که متاسفانه گاهی علیرغم این توان و ظرفیت داخلی، تولیدکنندگان قطعات مورد نیاز خود را وارد می‌کنند. لذا در سند راهبردی باید به طور کامل مشخص شود که تولیدکنندگان باید از ظرفیت تولید قطعه‌سازان داخلی باید استفاده کنند.
* در روش حمایت از خودروسازها اشتباه کردیم
من اطمینان دارم که اگر بسیاری از قطعات لوازم خانگی در داخل کشور تولید شود قیمت محصول نهایی قابل رقابت با قیمت‌های جهانی خواهد شد و برای ارتقا کیفیت نیز باید تکنولوژی‌های جدید وارد کشور شود. لذا باز هم در اینجا تکرار می‌کنم که در خصوص نحوه حمایت از خودروسازی‌ها اشتباه کردیم زیرا هیچ گاه سیاست زمان‌داری را برای حمایت از آنها اجرا نکردیم و یکی دو بار هم که مقرر شد تعرفه‌های واردات خودرو تغییر کند، خودروسازان با نامه‌نگاری و این گونه مسائل جلوی واردات را گرفتند.
فارس : طی سه سال گذشته تاکیدات فراوانی نسبت به حمایت از تولید داخلی لوازم خانگی شده است و بسیاری از مردم صرفا در جهت حمایت از محصولات داخلی اقدام به خرید کالای ایرانی کرده‌اند اما متاسفانه با توجه به کیفیت پایین کالای آنها نیاز به تعمیر داشته که بعضا خدمات پس از فروش مناسبی نیز به آنها ارائه نشده است، چرا علیرغم اینکه تولیدکنندگان مطرح دنیا خدمات پس از فروش بسیار خوبی به مصرف‌کنندگان ارائه می‌دهند تولید کنندگان ما به این موضوع بی‌توجه هستند؟
در اینجا باز هم بر می‌گردم به دو کشور ژاپن و کره‌جنوبی، اگر تاریخ حمایت از صنایع در این دو کشور را مرور کنیم مشاهده خواهیم کرد مردم این دو کشور براساس سند راهبردی که تعریف شده بود برای حمایت از صنایع داخلی اگرچه کیفیت محصولاتشان در ابتدا چندان رضایت بخش نبود و قابل رقابت با محصولات آمریکایی نبود اما اقدام به خرید کالاهای تولید داخل کردند اما در مقابل تولیدکنندگان نیز براساس همان سند راهبردی خود را موظف دانستند تا تولیدات خود را ارتقا دهند و در پایان زمان تعیین شده رضایت مشتریان خود را به دست آوردند.
بنابراین همانطور که بیان شد باید در سند راهبردی همه موارد جزء به جزء قید شود در این سند باید چگونگی ارائه خدمات پس از فروش از جمله گارانتی و وارانتی قید شود و تولید کنندگان براساس آن سند مکلف به ارائه خدمات به مشتریان باشند و با این سند راهبردی از همین الان باید جلوی انحصار را گرفت.
* فارس: چندی پیش اعلام شد که تولید کنندگان لوازم خانگی قیمت‌ها را افزایش داده‌اند تحلیل شما از این افزایش قیمت‌ها چیست؟ آیا مسائل مطرح شده در رابطه با حمایت از تولید کنندگان و تمدید ممنوعیت واردات لوازم خانگی باعث شده تا برخی از تولیدکنندگان اقدام به افزایش قیمت کنند؟ اگرچه رئیس سازمان حمایت اعلام کرد که تولیدکنندگان مکلف به بازگشت قیمت‌ها به قبل شده‌اند، اما این گونه اتفاقات سبب سلب اطمینان مصرف کنندگان می‌شود، نظر شما در این رابطه چیست؟
قطعا این رفتار درستی نیست، با این گونه اقدامات نمی‌توان اعتماد متقابل بین مردم و تولیدکنندگان را ایجاد کرد. البته وزارت صمت هم در این باره کم کاری کرد زیرا قبل از اجرایی شدن افزایش قیمت‌ها توسط برخی از شرکت‌ها باید با کنترل و نظارت مانع این اقدام می‌شد.
بنظرم اگر سند راهبردی لوازم خانگی محکم و متقن تدوین شود و شورایی مانند رقابت در قیمت‌گذاری کالاهای تولیدی دخیل باشد جلوی این گونه سوء استفاده نیز گرفته می‌شود. البته امیدوارم که افزایش قیمت‌های اخیر سوء استفاده نباشد. اما در سند راهبردی باید تعریف شود که قیمت گذاری کالا باید براساس بهای تمام شده باشد ضمن اینکه بهره‌گیری هر چه بیشتر از قطعه‌سازان داخلی برای تامین قطعات نیز می‌تواند در کنترل قیمت‌ها موثر باشد.
فارس: با شرایط فعلی تولید آیا می‌توان امیدوار بود که در آینده صادرکننده لوازم خانگی باشیم؟
بله حتما می‌توانیم. با توجه به ظرفیت بازارهای کشورهای همسایه اگر از لحاظ سطح کیفی و خدمات پس از فروش سطح خود را ارتقا دهیم قطعا می‌توانیم صادرکننده لوازم خانگی به کشورهای اطراف باشیم و از محل درآمد حاصل از صادرات این بخش نیز درآمد صادراتی قابل ملاحظه‌ای خواهیم داشت.
البته دستیابی به این اهداف علیرغم تلاش تولید کنندگان برای ارتقا سطح کیفی و کمی، نیازمند از خودگذشتگی مصرف کنندگان نیز هست یعنی در مقطعی مصرف کنندگان به جای خرید کالاهای خارجی اقدام به خرید کالاهای تولید داخلی حتی با کیفیت پایین‌تر کنند تا تولید کنندگان فرصت ارتقا سطح کیفی محصولات خود را در بازه زمانی مشخص در سند راهبردی داشته باشند.
