بین الملل تابناک: هفته گذشته، «علی باقری» معاون سیاسی وزیر امور خارجه در سفر به بروکسل و مسکو با «انریکه مورا» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و مقامات روسیه دیدار و گفت‌وگو داشت؛ سفری که مقدمه ای است بر آغاز مذاکرات هسته ای پس از چند ماه توقف.
در همین راستا، پس از آغاز تحرکات دیپلماتیک ایران در زمینه برجام، روز گذشته آمریکا به همراه سه کشور اروپایی انگلیس، آلمان و فرانسه بیانیه مشترکی پیرامون برنامه هسته ای ایران منتشر کردند که از جهات مختلفی قابل توجه است.
«جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا، «آنگلا مرکل» سرپرست صدر اعظمی آلمان، «بوریس جانسون» نخست وزیر انگلیس و «امانوئل ماکرون» رئیس جمهور فرانسه، روز شنبه بیانیه مشترکی درباره ایران منتشر کردند.
در این بیانیه آمده است: «ما، رئیس جمهور فرانسه، صدر اعظم آلمان، نخست وزیر انگلیس و رئیس جمهور آمریکا، امروز در رُم با یکدیگر دیدار کرده تا درباره خطراتی که برای امنیت بین‌المللی به دلیل تشدید برنامه هسته‌ای ایران ایجاد شده، بحث کنیم.»
در ادامه این بیانیه آمده است: «ما عزم خود را برای اطمینان از اینکه ایران هرگز نتواند به توسعه سلاح هسته‌ای یا دستیابی به آن، بپردازد جزم کردیم و نگرانی شدید و فزاینده خود را به اشتراک گذاشتیم، این در حالی است که ایران مذاکرات بازگشت به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را از ماه ژوئن متوقف کرده و گام‌های تحریک آمیز هسته‌ای نظیر تولید اورانیوم با درصد غنای بالا و اورانیوم فلزی غنی شده را شتاب بخشیده است.»
آمریکا و تروئیکای اروپا در این بیانیه مدعی شدند: «ایران هیچ نیاز غیرنظامی معتبری برای این اقدام نداشته اما هر دو اقدام برای برنامه‌های تسلیحات هسته‌ای مهم هستند.»
در ادامه این بیانیه آمده است: «این گام‌ها تنها باعث افزایش هشدارها می‌شود که همزمان با این گام‌ها، ایران همکاری و شفافیت با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را کاهش داده است.»
آمریکا و تروئیکای اروپا در این بیانیه اضافه کردند: «ما توافق کردیم که ادامه پیشرفت‌های هسته‌ای ایران و موانع برای فعالیت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، امکان بازگشت به برجام را با خطر مواجه میکند.»
در این بیانیه آمده است: «شرایط کنونی، بر اهمیت راه حل مذاکره شده تاکید دارد که برای بازگشت آمریکا و ایران به پایبندی کامل به برجام فراهم شده و زمینه را جهت ادامه تعامل دیپلماتیک برای حل دیگر نقاط اختلاف فراهم میکند.»
در ادامه این بیانیه تاکید شده است: «با این روحیه، ما از تعهد شفاف رئیس جمهور بایدن، برای بازگرداندن آمریکا به پایبندی کامل به برجام و اجرای کامل آن تا زمانی که ایران همان کار را انجام دهد، استقبال می‌کنیم.»
آمریکا و تروئیکای اروپا در این بیانیه اشاره کردند: «ما رئیس جمهور رئیسی را فرامی‌خوانیم تا از این فرصت استفاده کرده و به تلاشی با حُسن نیت برای به نتیجه رسیدن مذاکرات با توجه به فوری بودن موضوع، بازگردد. این تنها راه برای جلوگیری از تشدید خطرناک بوده که به نفع هیچ کشوری نیست.»
در این بیانیه اضافه شده است: «ما از تلاش دیپلماتیک شرکای منطقه‌ای برای کاهش تنش‌ها استقبال کرده و خاطرنشان می‌کنیم که بازگشت به برجام، هم باعث کاهش خطر و هم برداشته شدن تحریم‌ها می‌شود که اجازه می‌دهد مشارکت منطقه‌ار ارتقا یابد.»
چرا بیانیه آمریکا و سه کشور اروپایی مهم است؟
این پرسشی است که رحمان قهرمانپور، کارشناس حوزه بین الملل و مسائل هسته ای در گفتگو با تابناک بدان پاسخ داده است.
قهرمانپور در رابطه با این بیانیه گفت: این بیانیه از چندنظر مهم است؛ اول اینکه به صراحت اعلام نگرانی میکند و می‌گوید پیشرفت های هسته ای ایران، احیای برجام را تهدید میکند؛ یعنی از نظر آمریکا و اروپا، این پیشرفت های هسته ای که ایران در ماه های اخیر انجام داده و به طور مشخص غنی سازی ۶۰ درصدی و ساخت فلز اورانیوم و راه اندازی سانتریفیوژهای پیشرفته از نظر غربی ها، امتیاز مهمی برای ایران است و بصورت طبیعی دست ایران را در میز مذاکرات باز می گذارد و قدرت چانه زنی ایران را بیشتر می کند.
لذا طبیعی است که طرف اروپایی و آمریکایی به دنبال این است که این امتیاز ایران را به نوعی خنثی کند؛ بنابراين، تلاش می کند، راه های جدیدی را برای اعمال فشار بر ایران باز کند که در گذشته بحث مذاکره آمریکا با چین برای کاهش خرید نفت از ایران بود و اخیرا هم بحث تحریم افراد جدید که فعال بر حوزه ی پهپاد ها هستند مطرح شده است؛ پس دو طرف مذاکره تلاش می کنند که قبل از بازگشت به مذاکرات با دست بازتر، پرتر و با امتیاز بیشتری وارد مذاکرات شوند تا بتوانند دست برتر را در مذاکرات داشته باشند.
قهرمانپور افزود: اهمیت دوم این بیانیه در این است؛ در شرایطی که مرکل از صدر اعظمی کنار مي رود و آقای اولاف شولتز جانشین او می شود و در شرایطی که بین فرانسه و آمریکا اختلاف جدی بر سر پیمان آکوس بوجود آمده بود، این بیانیه مشترک درواقع تاکید دوباره‌ای است بر نزدیک‌تر شدن فرانسه به آمریکا در موضوع هسته‌ای ایران و همچنين همسویی بریتانیا با آلمان و فرانسه و آمریکا در مساله هسته‌ای؛ بنابراین از نظر نمادین، مهم است و نشانه تلاش اروپا و آمریکا برای کاهش شکاف فراآتلانتیکی محسوب می‌شود.
موضع روسیه و چین چه خواهد بود؟
این کارشناس مسائل هسته ای در در رابطه با موضع روسیه نسبت به مذاکرات پیش روی اظهار داشت: به نظر می رسد که موضع روسیه و چین در مساله‌ی هسته‌ای ایران، تابعی از شرایط نظام بین الملل و تلاش آمریکا برای کاهش حضور نظامی در منطقه خاورمیانه است. در این راستا، روسیه بر این باور است که احیای برجام در اوضاع کنونی، مي تواند از سطح تنش ها در منطقه کم کرده و زمینه را برای افزایش حضور و نفوذ مسکو در خاورميانه فراهم کند. روس ها اميدوارند که بعد از موفقیت همکاری قدرت های بزرگ در چهارچوب ۱+۵ برای حل مساله برجام بتوانند از چهارچوب مشابهی برای افزایش حضور و نفوذ خودشان در خاورمیانه و بطور مشخص خلیج‌فارس استفاده کنند و اگر چنین چهارچوب چند جانبه‌ای موفق نشد، روس ها تلاش دارند، انفرادی و یکجانبه حضور خودشان را در منطقه افزایش بدهند. بنابراین در این راستا روس ها بر خلاف گذشته تاکید بیشتری بر احیای برجام دارند، زیرا باورشان بر این است که در شرایط فعلی روسیه می‌تواند از فواید حاصل از احیای برجام استفاده کند.
قهرمانپور در رابطه با موضع چینی ها نیز گفت: باید توجه کرد که چین همواره یک سیاست مرضی الطرفینی را در موضوع هسته‌ای در پیش گرفته، به گونه ای که تلاش کرده از مواجهه مستقیم با آمریکا خودداری و در عین حال بر حقوق هسته‌ای ایران تأکید کند. اتفاق جدیدی که در مورد چین افتاده این است که آمریکا اصرار دارد که چین هم در توافق های کنترل تسلیحاتی دوجانبه با روسیه وارد شود. یکی از دلایل عدم تمدید پیمان INF یا موشک های میانبرد هسته‌ای بین آمریکا و روسی این بود که دولت ترامپ اعلام کرد، در صورتی این توافق تمدید می‌شود که چین هم به آن ملحق شود. این مسئله برای چین خیلی خطرناک است و برای همین به شدت مخالف این کار است.
از سوی دیگر، اکنون بحث این است که آمریکایی ها چین را هم وارد پیمان استارت جدید کنند که بعید به نظر می‌آید؛ بنابراین اتفاق جدیدی که درمورد رویکرد چین به مساله هسته‌ای ایران رخ داده، این است که آمریکا دارد فشار می‌آورد به چین که آن ها هم وارد پیمان های کنترل تسلیحاتی دوجانبه با روسیه شوند و این پیمان ها تبدیل به پیمان های سه جانبه ای شود. چین برای جلوگیری از این کار افزون بر مواضع تندی که مستقیم در مقابل آمریکا گرفته است، در موضوع هسته‌ای هم قدری بیشتر از گذشته متمایل به سمت ایران شده است، ولی این به معنای حمایت تمام عیار از ایران و مقابله مستقیم با آمریکا در موضوع هسته‌ای نیست. دومین دلیلی که چین اصرار دارد بر احیای برجام، این که پکن هم مثل مسکو بر این باور است که احیای برجام در شرایطی که آمریکا میخواهد حضور خودش را در منطقه کاهش بدهد، می‌تواند از نظر امنیتی به کاهش تنش در منطقه کمک کند و کاهش تنش در منطقه می‌تواند به نفع سرمایه گذاری های چین در منطقه خاورمیانه باشد.
واقعا نمی فهمم که چگونه مسولین به روسیه و چین اعتماد میکنند . این ها کشورهایی هستند که بارها ایران را فروخته اند 