«زمینه» را در قاب تصویر جدی بگیریم!

به گزارش «تابناک»، مریم سلیمی، دکترای علوم ارتباطات اجتماعی، پژوهشگر ارتباطی و تصویری در مطلبی نوشت: 
در عمده سخنرانی ها تمام توجه و تمرکز سخنرانها بر متن سخنرانی، فن بیان و نحوه ادای کلمات و تلاش برای اثرگذاری بیشتر با مدیریت میمیک صورت و زبان بدن و ظاهری آراسته است. ولی ممکن است همین سخنرانها از قابلیتهای زمینه و مدیریت فضا که در نهایت به قاب تصاویر و عکسها در آمده و نقش «زمینه» را ایفا خواهند کرد، غفلت بورزند.

● زمینه هایی که حرف برای گفتن دارند
اخیراً ویدئویی در رسانه ها از جمله رسانه های اجتماعی در حال اشتراک گذاری است که نظرها را به یک نکته جلب کرده ؛ نحوه سخنرانی وزیر خارجه یک کشور که با کت و شلوار و کراوات در پشت ترییونی تا زانو در آب فرو رفته است، ولی نکات موجود در این ویدئو تنها به این نکته ختم نمی شوند.

وزیر خارجه تووالو (کشوری جزیره ای کوچک واقع در اقیانوس آرام) برای کنفرانس آب و هوایی گلاسکو موسوم به کوپ 26 در حالی سخنرانی کرد که تا زانو در آب ایستاده بود. در ویدئویی که از او تهیه شده نهایت هوشمندی به کار رفته است. کلماتی دقیق انتخاب شده اند و این کلمات با میمیک صورت و نحوه فیلمبرداری هماهنگی می یابند. همزمان که سخنرانی سیمیون کوفه رو به اتمام است، دوربین عقب تر و عقب تر می رود تا از نمای بسته به نمای متوسط تا در نهایت به نمایی سراسری و زاویه دیدی از بالا به پایین برسد تا موقعیت جغرافیایی این جزیره در نگاهی واقعی و مستند به مخاطب ارائه شود.
آنچه در عمل رخ می دهد تبدیل زمینه به سوژه اصلی است که تمام قاب را در برمی گیرد.

او در این ویدئو تلاش کرده تا جامعه جهانی را متوجه جدی بودن تغییرات اقلیمی و تأثیرات و خطرات آن و نیز ضرورت انجام اقدامات سریعتر در این خصوص نماید و بر این مهم انگشت تأکید بگذارد که کشور جزیره‌ای و کم‌ارتفاعش، در خط مقدم تغییرات آب و هوایی قرار دارد ولی همه سخنان او معنایی عینی و تصویری به خود می گیرد و با شیوه ای متفاوت تمام کلمات تجسم یافته تصویری، قاب ذهن مخاطب را تسخیر می کنند.

با درک اهمیت زمینه و لزوم مدیریت فضا و نیز بهره گیری از قابلیتهای فضای موجود قاعدتاً می توان سخنرانی اثرگذارتری داشت.
به طور مثال وقتی بوش بنا بود تا سخنرانی مهمی داشته باشد تا با تأکید بر القا و نشان دادن شکوه و عظمت آمریکا به عنوان یکی از اهداف این سخنرانی، تلاش شد تا از قابلیتهای زمینه در این خصوص استفاده شود به طوری که سخنرانی با پس زمینه ای از یاد بود ملی کوه راشمر (مجسمه های حکاکی شده چهار رئیس جمهور آمریکا) انجام شد.

همانگونه که زمینه می تواند به طور هدفمند و اثرگذار مورد استفاده قرار گیرد عکس نیز می تواند حواشی برای سخنرانان به دنبال داشته باشد مانند سخنرانی بوش با زمینه بنر اشتباه «مأموریت با موفقیت پایان یافت».

براین اساس سخنران، بخشی از کیک بزرگ قاب تصویر است و بقیه عناصر موجود در تصویر ممکن است در جهت یا مخالف جهت هدف و تصویر حرکت کنند و چنانچه با هوشمندی و دقت و مدیریت انتخاب نشوند، نتیجه ای عکس را ممکن است حاصل نمایند.

آنچه از زمینه در تصویر از آن یاد می شود شامل تمام عناصر در اطراف فرد سخنران و یا در حال سخنرانی است اعم از عناصر انسانی، اشیا، علائم، نشانه ها و... و هر چیزی دیگری که در نهایت به جزئیاتی بصری در یک قاب تبدیل خواهند شد. گاه ممکن است یک فرد در حال سخنرانی با همه ملاحظات لازم بهترین سخنرانی را نیز داشته باشد ولی به طور مثال هیأت همراهش به لحاظ رفتاری و یا میمیک صورت یا پوشش و... دچار اشتباهاتی شوند که نظرها را به خود جلب کرده و بر کیفیت سخنرانی تأثیر منفی بگذارند.

کما اینکه افراد و اشخاص، تابلوها، نمادها، پرچمها و… موجود در زمینه قادرند معنایی خاص از تصویر ایجاد کنند یا حتی پیام تصویر و اهداف آن را تحت تاثیر قراردهند.

این حساسیت‌ها را باید تا سطح سایه ها، انعکاسها، نورها و… نیز توسعه داد.

گاه حضور افراد به طور دقیق و حساب شده و برای تأثیر بیشتر مبتنی بر انتخاب و چیدمانی صحیح می توانند بر توان و تاثیر تصویر و هدف مربوطه بیفزایند.

به طور مثال، سخنرانی اوباما برای تأکید بر علمی بودن یک طرح پزشکی با حضور پزشکانی در اطراف او، نه تنها به عنوان گواه و تأییدی بر چنین طرحی می توانند تلقی شوند بلکه می توانند با اثرگذاری بر مخاطبان، اطمینان لازم را نیز به آنها به ارمغان آورند.

مدیریت فضا و مکان در زمان سخن یا سخنرانی به ویژه حین مصاحبه با رسانه ها یا در برابر دوربینها باید به درستی صورت گیرد تا به حواشی یا تبعاتی (ولو بامزه) تبدیل نشوند. شاید در این خصوص مصاحبه آنلاین بی بی سی را با یک کارشناس به خاطر داشته باشیم که فرزندان فرد مصاحبه شونده و در پی آن پرستار کودکان به ترتیب وارد صحنه مصاحبه می شوند و به عنوان بخشی از زمینه به ایفای نقش می پردازند.

حال این مدیریت فضا ممکن است صرفاً محدود به پشت سر فرد سخنران نباشد و قاب تصویر او به دلیل عدم مدیریت فضا با پرتاب یک کفش یا هر شی یا وسیله ای دیگر از اطراف، مخدوش شود و به تبعاتی برای فرد منجر شود. همچون کفشی که حین سخنرانی قاب تصویر بوش را به هم ریخت.

آنچه ذکر شد (همراه با برخی مثالها) نکاتی را برای سخنرانان، سیاستمداران، رسانه ها، روابط عمومی ها، عکاسان، فیلمبرداران و... دارد تا در کنار دقت در انتخاب مناسب و دقیق از سوژه اصلی، قاب، نما، زاویه دید، به زمینه و مدیریت فضا و بهره گیری حداکثری از قابلیتهای زمینه توجه لازم را داشته باشند و بدانند که زمینه ممکن است حرف‌های بی‌شماری حتی گاه بیش از خود سوژه اصلی داشته باشد. بر این اساس تأکید می شود تا زمینه ها را در قاب تصویر جدی تر از قبل در نظر بگیریم.

از بعد سواد رسانه ای و بصری نیز این نکات حایز اهمیت است تا در کنار متن و فرامتن، به زیرمتن توجهی ویژه شود و به کشف پیام‌های پنهانی یا مستتر احتمالی یا حتی مورد غفلت واقع شده پرداخت.

حتی توجه به زمینه تصویر در کنار متن، زیر متن‌ و فراترمتن می توانند ما را قادر به تشخیص تصاویر جعلی از واقعی نماید.

ضمن توجه دهی به قابلیت‌ها و پتانسیل‌ها و حرف‌های بسیار زمینه که حتی در کمپین‌های تبلیغاتی نیز به آنها توجه می شود، نظر فعالان حوزه های مختلف به این مهم جلب می شود: فعالان حوره روابط عمومی در حوزه امور تشریفات و نمایشگاهی، برگزاری همایش‌ها، بازدیدها و…، فعالان رسانه ای و عکاسان در خلق پیام‌ها و معانی خاص با نگاهی متفاوت به عناصر موجود در زمینه و فضای اطراف، سیاستمداران و سخنرانان به ویژه وقتی به قاب دوربین‌ها در می آیند، مخاطبان و کاربران وقتی در تلاش برای خوانش و دریافت و تفسیر تصاویر هستند.