قیمت کالاها چطور تعیین می‌شوند؟
قیمت‌گذاری کالاها از طرف تولیدکنندگان یا تامین‌کنندگان، همیشه یکی از مهمترین مباحث در دنیای فروش و بازاریابی است. این موضوع آنقدر مهم است که به شدت می‌تواند در شکست یا موفقیت کسب‌وکارها تاثیرگذار باشد. بنابراین یک تولیدکننده کالا هرگز نمی‌تواند بدون فعالیت کارشناسی و بر اساس تصمیمات احساسی برای محصولات خود تعیین قیمت کند.
امیر شیخ‌زاده، کارشناس و فعال اقتصادی با تایید این مساله می‌گوید: «با این حال قیمت هر کالای تولید شده وابسته به عوامل متعددی است که از مهمترین آنها می‌توان به شرایط اجتماعی، ضوابط و مقررات، میزان تقاضا، رقابت و قیمت تمام شده یا هزینه‌های مواد اولیه اشاره کرد.»
او ادامه می‌دهد: «یک نکته مهم هم این است که نحوه توزیع و رساندن کالا به مشتری نهایی نیز در تعیین قیمت نهایی تاثیر دارد. برای رساندن هر کالا به مصرف‌کننده نهایی روش‌ها و استراتژی‌های مختلف وجود دارد که هزینه هر روش می‌تواند دست فروشنده نهایی را برای اعمال تخفیف‌های نهایی باز بگذارد تا درصد سود خود را تعیین کند.»
روند قیمت‌گذاری در ایران
شرایط اقتصادی و اجتماعی همواره در ایران به گونه‌ای پیش رفته است که حساسیت‌های بسیاری را با خود همراه دارد. در سال‌های اخیر کاهش ارزش پول ملی، دشواری تهیه مواد اولیه و پستیبانی نیروی انسانی تاثیر غیر قابل انکاری در مساله قیمت‌گذاری کالاها در کشور داشته است. مواردی که طبیعتا در تعیین استراتژی‌های قیمت‌گذاری از طرف تولیدکننده داخلی نیز بسیار تاثیرگذار هستند.
اما اصولا قیمت‌گذاری کالاهای تولیدی در ایران بر اساس ضوابط و قوانین سختگیرانه دولتی انجام می‌شود و نهادهای نظارتی مدام بر این مساله نظارت دارند.
شیخ‌زاده در این زمینه اظهار می‌کند: «سیاست‌های حاکم بر نظام قیمت گذاری در ایران از دیرباز تاکنون با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی حاکم بر جامعه مبتنی بر اقدام دولت در قیمت‌گذاری‌ها و تنظیم بازار کالاهای اساسی بوده است و قیمت بخش قابل توجهی از کالاها و خدمات اساسی و حساس به استناد قوانین جاری و تشخیص مراجع تصمیم‌گیری دولتی بصورت تثبیتی یا تکلیفی اعلام می‌شده و الزاماً مشمول و برنامه های کنترلی خاص است.»
او ادامه می‌دهد: «هیچ تولیدکننده داخلی به خصوص در کالاهای اساسی نمی‌تواند بدون در نظر گرفتن قوانین و نظارت‌های سختگیرانه و تنها بر اساس روندها و استراتژی‌های ویژه قیمت‌گذاری در بازار اقدام به تعیین یا تغییر قیمت کند. همچنین برای هر نوع افزایش قیمت کالاها و خدمات نیاز به اخذ مجوزهای قانونی از سازمان‌های دولتی مثل شورای رقابت، سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و … است.»
نقش فروشگاه‌های زنجیره‌ای در قیمت کالاها
فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ایران از مهمترین گلوگاه‌های تامین و توزیع کالاهای اساسی به شمار می‌روند. مدل فعالیت این فروشگاه‌ها در حالت کلی به این شکل است که با تامین و تهیه حجم و تعداد بالای کالاهای پرمصرف و اساسی و در نظر گرفتن پایین‌ترین میزان سود ممکن در هر کالا، بیشتر به کسب درآمد از طریق فروش بیشتر اهمیت می‌دهند تا سود بالا از هر کالا.
با این وجود حتی فروشگاه‌های زنجیره‌ای هم در ایران طبق قوانین و مقررات سختگیرانه که پیش‌تر اشاره شد، نمی‌توانند تاثیری در قیمت نهایی داشته باشند؛ مگر اینکه با کاهش میزان سود توزیع با تخفیف‌های مختلف مشتری را به تهیه کالا از کانال خود تشویق کنند.
شیخ زاده می‌گوید: «فروشگاه‌های زنجیره‌ای در سراسر دنیا و بالطبع در ایران تنها در نقش توزیع کننده برای رساندن کالای نهایی به مشتری عمل می‌کنند و هرگز نقشی در تعیین قیمت نهایی کالاها ندارند. آنها فقط با کاهش میزان سود خود در توزیع کالاها می‌توانند تخفیف‌های گاها جذاب را برای مشتریان ارائه کنند.»
شایعات عجیب درباره فروشگاه‌های زنجیره‌ای
تولیدکنندگان کالاها هرگز نمی‌خواهند برندشان در انظار عمومی آسیب ببیند و برای حفظ ارزش برند خود دچار هزینه‌های بعضا بالایی هم می‌شوند. اما یک شایعه عجیب همیشه برای فروشگاه‌های زنجیره‌ای و برندهای تولیدکنندگان کالاها در ایران دردسرساز بوده است.
در این شایعه غیرحرفه‌ای که بیشتر از طرف رقبای سنتی یا جریان‌های با اهداف سیاسی-اجتماعی، با سو استفاده از احساسات مصرف‌کننده و میزان آسیب‌پذیری بالا در شرایط دشوار اقتصادی به آن دامن زده می‌شود، فروشگاه‌های زنجیره‌ای به تبانی با تولیدکنندگان متهم می‌شوند. در این اتهام ابراز می‌شود که فروشگاه‌های زنجیره‌ای در قیمت، کمیت و بسته‌بندی و کیفیت بعضی کالاها دخالت می‌کنند تا بتوانند مشریان و مصرف‌کنندگان را فریب دهند.
امیر شیخ‌زاده به عنوان یک فعال اقتصادی در همین زمینه می‌گوید: «هیچکدام از فروشگاه‌های زنجیره‌ای داخلی باتوجه به راهبردها، زیرساخت، نیروی انسانی و قوانین و نظارت‌های بسیار سختگیرانه دولتی، توان و انگیزه‌ای برای اینکار ندارد.»
آسیب نوسانات قیمت‌ها به تولیدکنندگان و فروشگاه‌ها در ایران
متاسفانه نوسانات قیمتی بسیار عجیب و گاها بحرانی بعضی مواد اولیه به خصوص در تامین کالاهای اساسی بیشترین آسیب را به اعتبار تولیدکنندگان می‌زند. زیرا که به ناچار برای حفظ کسب و کار خود و جلوگیری از زیان انباشته مجبور به تغییر قیمت نهایی و اخذ مجوزهای پیچیده در این زمینه هستند.
در چنین شرایطی بالطبع فروشندگان و فروشگاه‌های زنجیره‌ای نیز که ارتباط مستقیم با مصرف‌کننده دارند، بیشتر در معرض انتقاد و اعتراض قرار می‌گیرند. در صورتی که به هیچ عنوان نقش تعیین کننده در قیمت‌گذاری ندارند.
همه اینها در صورتی است که علاوه بر نظارت و پیگیری خود فروشگاه‌ها و موسسان آنها، نهادهای نظارتی مختلفی مثل اتحادیه فروشگاه‌های زنجیره‌ای، نهادهای صنفی، سازمان تعزیرات حکومتی و ... هم مدام در حال رصد و نظارت در این زمینه هستند.
شیخ زاده می‌گوید: «فروشگاه‌های زنجیره‌ای در کشور نقش قابل توجهی در تامین و توزیع کالاهای اساسی برای مصرف‌کنندگان و مردم دارند اما نقش آنها در افزایش قیمت‌ها کاملا صفر است. این فروشگاه‌ها در ایران در شرایط بحرانی مثل کرونا برای رساندن کالاهای اساسی و مورد نیاز مردم بسیار خوب عمل کردند، در صورتی که حتی در کشورهای غربی و پیشرفته با چالش‌های عجیبی در این زمینه مواجه بودیم. لذا باید به جای دامنزنی به شایعه‌پراکنی مورد حمایت قرار گیرند.»
