بین الملل تابناک/ چهل روز از حمله روسیه به اوکراین و بزرگترین جنگ در اروپا از زمان جنگ جهانی دوم گذشته است، ولی دورنمای مشخصی برای پایان آن وجود ندارد. در واقع، به رغم اینکه برخی ناظران تصور میکردند تهاجم روسیه، منجر به پیروزی زودهنگام و برق آسا خواهد شد و جنگ در کمتر از یک هفته خاتمه پیدا میکند، جنگ چهلمین روز خود را نیز پشت سر گذاشته و گویا این جنگ تبعات طولانی مدتی برای نظام بین الملل خواهد داشت!
برخی تحلیلگران، جنگ اوکراین را زمینه ساز تحولات و رویدادهای بزرگتری در سیاست بین الملل میدانند. بسیاری امید داشتند با خاتمه دوران جنگ سرد در اواخر دهه ۹۰ میلادی و فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ تقابل میان دو بلوک قدرت جهانی پایان یابد. با این حال از آن زمان تا کنون، اروپا باز هم شاهد جنگ بوده است؛ از جمله در ابتدای فروپاشی یوگسلاوی سابق در نیمه نخست دهه ۹۰ قرن گذشته. ابعاد حمله نظامی روسیه به عنوان یک قدرت جهانی به اوکراین، بر تمام حوادث دهههای گذشته، از پایان جنگ دوم تا کنون، سایه انداخته است.
در همین رابطه، امانوئل پیتروبن، تحلیلگر مسائل ژئوپلیتیک، در مقالهای برای اندیشکده والدای کلاب روسیه نوشت: در جهان در حال شکل گیری، روسیه نمیتواند همزمان به اروپا و آسیا تعلق داشته باشد؛ حداقل در سالهای آینده. ایالات متحده ماهرانه از جنگ اوکراین برای سفت کردن کنترل اتحادیه اروپا استفاده میکند، از این روی، روسیه چارهای جز تغییر دستور کار خود در سه جهت ندارد: در داخل، آسیا، جهان جنوب (آفریقا به علاوه آمریکای لاتین).
فرایند عادی سازی یک دهه زمان میبرد
در ادامه این مطلب با اشاره به اینکه پیامدهای این بحران بیش از یک دهه به طول میانجامد، عنوان شده است: همه چیز از دست رفته نیست. دیپلماسی دیر یا زود راهی برای ظهور دوباره پیدا خواهد کرد، زیرا اگر تاریخ چیزی را بیاموزد، آن جغرافیاست که اهمیت مییابد. قانون همیشه سبز "به یاد داشته باشید با چه کسی مرز دارید" اتحادیه اروپا و روسیه را ملزم میکند تا یک تنظیم مجدد جدید را امتحان کنند. اما شروع یک فرآیند عادی سازی موثر، سال ها ـ اگر نه یک دهه ـ یا بیشتر طول میکشد. در همان زمان، رقابت قدرتهای بزرگ بدتر خواهد شد. تعدادی از متغیرها بر وضعیت سلامت روابط اتحادیه اروپا و روسیه تأثیر خواهند گذاشت؛ اقتصاد یکی از آنهاست.
در همین رابطه، محسن رضایی نیز یازدهم فروردین ماه در حاشیه حضور در مسجد جامع خرمشهر و گردهمایی استانی ائمه جمعه خوزستان از تبعات بلندمدت جنگ اوکراین سخن گفت و اظهار کرد: جنگی که در اوکراین آغاز شده است حداقل ۱۰ سال به طول میانجامد. جنگ اوکراین ماجرای مهمی است و به این سادگیها پایان نمییابد.
معاون اقتصادی رئیس جمهور همچنین گفته بود: در اوضاع کنونی اطلس و جغرافیای فرصتها و تهدیدهای کشور عوض شده است و از نظر بین المللی در موقعیت مهم و جدیدی قرار داریم و باید خودمان را با شرایط جدید تنظیم کنیم.
جنگ اوکراین؛ نوک کوه یخ
اِورِن بالتا نیز در مجله ترکیهای Birikim نیز بر آن است که جنگ اوکراین فارغ از نتیجه مقطعی آن، در آینده رویدادهای دیگری را به دنبال خواهد داشت. او نوشت: اوکراین فقط نوک کوه یخ است. امروز، ما دورهای از رژیم موقت جهانی را سپری میکنیم که در آن رژیم خلع سلاح بینالمللی فروپاشیده است، هنجارها و قوانینی که از قبل به کندی عمل میکنند، کمتر و کمتر بازیگران را ملزم میکنند، و تسلیحات برای کشورهای بزرگ و کوچک به طرز باورنکردنی سرعت میگیرد. این دوره جای خود را به دهها جنگ بزرگ و کوچک میدهد و مکانیسمهای دیپلماسی را که از جنگها جلوگیری میکند، تضعیف مینماید.
مناقشهای حل ناشدنی
آرنه وستاد، استاد تاریخ در دانشگاه ییل و عضو هیات علمی سابق هاروارد و همچنین نویسنده ۱۶ کتاب از جمله «جنگ سرد: تاریخ جهانی»، تهاجم روسیه به اوکراین را "جنگ فتوحانهای که از سال ۱۹۴۵ در اروپا ندیدهایم" خواند.
وستاد گفت: مشکل طرف روسی این است که هر اتفاقی در میدان نبرد بیفتد، آنها به آن هدف نخواهند رسید. این یک هدف دست نیافتنی است و باعث میشود که مناقشه بیش از پیش غیرقابل حل شود.
به قول «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل، جهان فعلی به مراتب پرآشوبتر و غیرقابل پیش بینیتر از دورهای است که ایالات متحده و شوروی سابق درگیر جنگ سرد بودند. شرایط کنونی خطرناک است، چون هیچ ابزاری برای دست و پنجه نرم کردن با بحران وجود ندارد حال آنکه در آن دوره، مکانیسمهایی برای جلوگیری از درگیری مستقیم وجود داشت و اجاق جنگ هرگز داغ نشد.
شاید گوترش با بیان اینکه نمیتوان به شرایط خطرناک فعلی، عنوان جنگ سرد یا گرم را اطلاق کرد بلکه با «نوعی تقابل ولرم» روبرو هستیم، حق مطلب را تا حدودی ادا کرده باشد؛ اما آنچه روشن است، اینکه جنگ اوکراین و تبعات آن ممکن است بیش از یک دهه دامنگیر جهان در حال آشوب کنونی شود.