التهابات اقتصادی - اجتماعی، ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سیاسی، موضوعات بین‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللی، دخالت‌های دولتی، مصوبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های لحظه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای، تداوم فاصله قیمت دلار آزاد و نیما، پایین بودن حاشیه سود شرکتها، ادامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌دار بودن سطح پایین معاملات و... از جمله این عوامل هستند، اما در شرایط فعلی سوالی که مطرح می‌شود این است که اصلاح شدیدتر در بورس چقدر محتمل است؟ نقطه پایان این اصلاح‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها چه زمانی است؟ عوامل اثرگذار بر این اصلاح و پایان آنها چه مواردی هستند؟ آیا در روزهای آینده باید منتظر اتفاق‌‌‌‌‌‌‌‌‌های جدیدی در بورس باشیم؟ آیا بازار و سهامداران خرد به شرایط ترس و لرز خود ادامه می‌دهند؟ به این سوال‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها کارشناسان بازار سرمایه در صحبت‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایشان پاسخ داده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند.
اصلاح شدیدتر سهام چقدر محتمل است؟
«احتمالش وجود دارد.» این پاسخ نوید قدوسی، کارشناس بازار سرمایه به این پرسش بود. حمزه کریمی از دیگر کارشناسان بازار سرمایه هم اینطور پیش‌بینی کرد که «احتمالا بازار چند روز دیگر منفی باشد و بعد شاید حالت صعودی به خود بگیرد.» اما نوید قدوسی درباره پیش‌بینی خود توضیح داد«که از آنجایی که به لحاظ تکنیکال شاخص یک و نیم را از دست داده، ممکن است فروشنده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بیش از پیش فعال شوند.» او همچنین در صحبت‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایش اینطور گفت که از نظر فاندامنتال مساله‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای که می‌تواند منجر به اصلاح‌‌‌‌‌‌‌‌‌های شدیدتری در بازار شود، گزارش‌های شرکتها است. این کارشناس بازار سرمایه به حاشیه سود شرکتها در گزارش‌ها اشاره کرد و گفت: اگر حاشیه سود شرکتها افت قابل‌توجهی داشته باشد و از انتظارات بازار کمتر باشد، شاهد اصلاح‌‌‌‌‌‌‌‌‌های شدیدتری در بازار خواهیم بود.
از دیگر موضوعاتی که عامل اصلاح‌‌‌‌‌‌‌‌‌های شدیدتر برای بازار هستند، به اعتقاد قدوسی تداوم شکاف نرخی دلار آزاد و نیما، حجم پایین معاملات و رکود در بورس است. افزایش نرخ بهره و تاثیر آن از لحاظ روانی روی سهامداران، کاهش قیمت کامودیتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و ... مجموع عوامل دیگری هستند که فروشنده را تشویق می‌کند که وارد عمل شود و سهام خود را بفروشد، چراکه به اعتقاد او «بازار سهام روی کاهش نقدشوندگی حساسیت بالایی دارد و این موضوع فروشنده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها را ترغیب به فروش می‌کند.»
شوک خودروییها به بازار؟
نوید قدوسی همچنین به موضوع قیمت‌گذاری در بلوک خودروییها هم اشاره می‌کند و آن را عامل دیگری برای شرایط بازار درنظر می‌گیرد. قیمت بلوک خودرو اگر کمتر از آن چیزی باشد که بازار پیش‌بینی کرده، انتظار می‌رود که شوک بدی به بازار وارد شود و به قول او «آب سردی است که روی سر بازار ریخته می‌شود.» حمزه کریمی هم درباره پیش‌بینی خود مبنی‌بر اینکه بازار در روزهای آینده ممکن است منفی باشد و بعد با روندی صعودی همراه شود، توضیح داد که این وضعیت بورس برای روزهای آینده به پارامترهای مختلفی بستگی دارد. یکی از این پارامترها رفتار مسوولان و دیگری ورود منابع جدید به بازار است. کریمی در صحبت‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایش این مساله را مطرح می‌کند که سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران نتایج وعده‌‌‌‌‌‌‌‌‌های داده‌شده در رابطه با بورس را نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینند. به اعتقاد او این نتایج در پرتفوی سهامداران باید دیده شود، نه اینکه در حرف و شعار.
این کارشناس بازار سرمایه در همین رابطه توضیح می‌دهد که وقتی گفته می‌شود سهامداران صندوق پالایش از ضرر خارج می‌شوند اما چند‌ماه از این وعده می‌گذرد و این اتفاق نمیافتد، این مساله در ذهن و فکر سهامداران خرد، خلف‌وعده تلقی می‌شود و آن را به تمام وعده‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دیگر تعمیم می‌دهند. رکود در کسب‌‌‌‌‌‌‌‌‌وکارها، تورم در اقتصاد کشور و تعیین نرخ دستوری برای شرکتها، از جمله شرایطی هستند که به گفته حمزه کریمی سهامداران حاضر در بورس با آنها درگیر هستند. مجموعه عواملی که باعث می‌شود انتظاری برای بازگشت سهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به نقطه سربه‌‌‌‌‌‌‌‌‌سر برای خروج از بازار در بین سهامداران خرد شکل بگیرد و هر مثبت‌شدنی در بازار را یک امتیاز و فرصت بدانند تا از بازار خارج شوند و در نهایت تمام این اتفاقات باعث می‌شود که سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها از بازار فراری شوند. در این شرایط سیاستگذار چه می‌تواند بکند؟
حمزه کریمی در این رابطه بیان می‌کند که باید به تمام وعده‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که قبلا به سهامداران خرد برای بهبود وضعیت بورس داده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند جامه‌عمل بپوشانند. به اعتقاد او بازار به نقدینگی نیاز دارد و برای آن باید نقدینگی تامین شود. کریمی توضیح می‌دهد که در حال‌حاضر بازار شده است گاو شیرده و اکثر شرکتها و حقوقی‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بزرگ که نقدینگی نیاز دارند، نقد شونده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین بازار برای‌شان بورس است.
بعید است ریزش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های شدیدتری در راه باشد؟
«شکست محدوده یک‌میلیون و چهارصد و پنجاه‌هزار واحد سخت شده است.» این موضوعی است که وحید نکویی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» در پاسخ به این پرسش مطرح می‌کند. به اعتقاد او نباید ترس زیادی را از این نقطه به بعد برای بازار در نظر بگیریم چراکه «از نظر بنیادی خیلی از سهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها ریزش آنچنانی ندارند و در مجموع با درنظر گرفتن شاخص در این محدوده و دو عامل ورود پول حقیقیها و افزایش حجم معاملات در هفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌های آینده به نظر می‌رسد رغبت بار دیگر به بازار بازمی‌گردد.»
او با بیان اینکه این محدوده، محدوده مهمی است، توضیح داد که «بهنظر می‌آید بازار حمایت می‌شود و از لحاظ ارزش‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری به آن نقطه جذاب رسیده است و در آینده حقیقیها ورود پیدا می‌کنند.» اما در ادامه این توضیحات بیان کرد که اگر این محدوده حمایت نشود، محدوده بعدی یک‌میلیون و چهارصد‌هزار واحد است که البته رسیدن به آن را بعید می‌داند.
عوامل اثرگذار بر این اصلاح؟
تداوم ابهامات در فضای سیاسی و اقتصادی، دستکاری‌های بازار، دخالت‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و... جزو عواملی هستند که اکثر کارشناسان به آنها اشاره می‌کنند. وحید نکویی مجموع این عوامل را روی کاهش جذابیت بازار برای افرادی که ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌‌گریز هستند مهم می‌داند و می‌گوید که ترساندن سهامداران حقیقی هم خود عامل اثرگذار دیگری در وضعیت این روزهای بازار سهام است. او این روند را عامل کاهش حجم معاملات در بازار معرفی می‌کند. روندی که به گفته او از ۱۶ فروردین‌ماه به این طرف شروع شده که سیر نزولی آن آغاز شده است.
گذر زمان و یخ‌‌‌‌‌‌‌‌‌زدگی شرایط ناامیدی ایجاد کرده است
امیررضا کاهدی، کارشناس بازار سرمایه از جمله افرادی است که در صحبت‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایش با «دنیای‌اقتصاد» به ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سیاسی و التهابات اجتماعی در کشورمان اشاره می‌کند و این دو موضوع را عامل ریزش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اخیر بورس معرفی می‌کند. او در توضیح اینکه چرا بازار رشد نمی‌کند، به این دو عامل اشاره کرد و با نام‌بردن از خبرهای بین‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللی و دخالت‌های دولت در بازار گفت: «مصوبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های لحظه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای که از سمت دولت صادر می‌شود، وضعیت سودآوری یک صنعت حاضر در بورس را زیرورو می‌کند و بازار هم از این قضیه به‌شدت ترسیده است.» نوید قدوسی هم از دیگر کارشناسانی بود که به تاثیر شرایط بین‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللی روی وضعیت فعلی بازار اشاره کرد. او توضیح داد که در بحث شرایط بین‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللی و مذاکرات احیای برجام به نوعی متوقف شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ایم و این وضعیت اگر بخواهد ادامه پیدا کند، مساله‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای است که مکانیزم‌عمل آن شبیه حجم پایین معاملات است و گرچه اتفاق جدیدی در بازار نمیافتد اما گذر زمان باعث خسته‌شدن سهامداران و ناامیدی آنها می‌شود.
نقطه پایان این اصلاح‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در بازار چه زمانی است؟
کارشناسانی که با «دنیای اقتصاد» صحبت کردند، اکثرا نگاهشان به اوایل مردادماه بود و برخی هم از اواخر شهریورماه صحبت کردند؛ دو بازه زمانی‌که آنها برای خروج از ریزش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بورس پیش‌بینی کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. امیررضا کاهدی، کارشناس بازار سرمایه، در همین رابطه و با برشمردن عوامل اثرگذار بر وضعیت امروز بورس، بیان کرد که رشد بورس ممکن است «از اواسط مردادماه شروع شود»؛ چراکه به اعتقاد او در آن زمان هم از التهابات اجتماعی کاسته شده است و هم تکلیف خیلی از صنایع در بازار مشخص می‌شود.
کاهدی همچنین به این مساله اشاره کرد که «بازار تا جایی می‌تواند تورم را نادیده بگیرد اما در نهایت تورم خودش را به بازار تحمیل خواهد کرد.» این کارشناس بازار سرمایه در صحبت‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایش ادامه داد که این اتفاق خواسته یا ناخواسته بر اساس تورمی که در اقتصاد کشور در حال تجربه آن هستیم، خواهد افتاد و توضیح داد که «مواد خوراکی از خرداد پارسال تا امسال ۱۱۶درصد قیمتشان بالا رفته ولی سهامشان بالا که نرفته هیچ، کاهش هم داشته است. طبعا آن رشد باید جایی خودش را در سهام نشان بدهد» و به‌زودی این اتفاق خواهد افتاد. حمزه کریمی از دیگر کارشناسان بازار سرمایه هم در صحبت‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایش بیان کرد که با منتشر‌شدن گزارش‌های شرکتها و با توجه به واقعی‌شدن نرخ دلار در صورت‌های مالی، احتمال اینکه بازار واکنشی مثبت به این موضوعات داشته باشد زیاد است.
