کارلوس کیروش در اقدامی ضربتی از سوی مهدی تاج به تیم ملی فوتبال ایران برگشته است؛ مروری کنیم بر بیش از سه دهه کار این مربی ۶۹ ساله.
او در چهار قاره دنیا مربی‌گری کرده است هر چند تجربه‌اش در آمریکا کوتاه بوده اما شناخت کافی از فوتبال اروپا، آسیا و آفریقا دارد.
۳۳ سال کار در بالاترین سطوح بین‌المللی کیروش را صاحب تجربه‌ای غیرقابل انکار کرده است. با این حال او معمولا در یک کار زیاد باقی نمی‌ماند و هشت سال حضورش در فوتبال ایران از این نظر در کارنامه او استثناست.
کارنامه کارلوس کیروش با وجود سابقه باشگاهی، با جام جهانی پیوند نزدیکی دارد. او با دوبار قهرمان جهان کردن تیم زیر ۲۰ سال پرتغال در سال‌های ۱۹۸۹ و ۱۹۹۱ خود را مطرح کرد. در آن زمان ۳۶ سال داشت. سپس برای پیشرفت بازیکنان همین تیم که به «نسل طلایی» فوتبال پرتعال معروف شدند سرمربی تیم ملی بزرگسالان شد اما شکست سختی خورد و بدون برد، با سه مساوی و دو شکست پایش به جام جهانی آمریکا ۱۹۹۴ نرسید.
بعد از آن تجربه او به یکی از دو باشگاه مهم لیسبون یعنی اسپورتینگ رفت. این تجربه‌ای موفق‌تر بود، از اندک جام‌هایی که کیروش بعنوان سرمربی برده، یک جام حذفی و یک سوپرکاپ با همین اسپورتینگ بوده است. از نظر آماری این بهترین کارنامه کیروش هم هست، بیشترین درصد برد و کمترین درصد باخت.
توقفی کوتاه در دو باشگاه، ابتدا در آمریکا (مترواستارز) بعد در ژاپن (ناگویا گرامپوس) حاصلی نداشت. مقصد بعدی امارات بود.
در آن زمان تیم ملی ایران که از اولین جام جهانی بعد از انقلاب بازگشته بود، در بازی‌های آسیایی بانکوک دو بر صفر کویت را در فینال با گل‌های کریمی و باقری شکست داد و قهرمان شد. این آخرین دوره‌ای بود که تیم‌های بزرگسالان در بازی‌های آسیایی رقابت کردند.
امارات با کیروش در آن مسابقات حضور داشت و با اینکه یک پیروزی قابل توجه مقابل ژاپن به دست آورد، پنج بر صفر به کویت و دو بر یک به کره‌جنوبی باخت و در گروهش آخر و حذف شد. در دور پیش از آن، امارات با کره‌شمالی سه بر سه شده بود و با پنالتی صعود کرده بود.
مقصد بعدی کیروش آفریقای جنوبی بود که پس از دو بار حضور در جام‌جهانی و یک قهرمانی، یک نایب قهرمانی و یک سومی در جام ملت‌های آفریقا، موفق‌ترین دوران فوتبال خود را سپری می‌کردند و به دنبال حضور در جام جهانی کره و ژاپن بودند.
آنها با کیروش در گروه خود اول شدند و صعود کردند اما آب کیروش با فدراسیون فوتبال آفریقای جنوبی به یک جوی نرفت و او تیمی را که به جام جهانی رسانده بود در جام جهانی هدایت نکرد، اتفاقی که اکنون برای اسکوکیچ افتاده است. چزاره مالدینی سرمربی آفریقای جنوبی در آن جام جهانی بود که با امتیاز و تفاضل برابر و فقط بخاطر یک گل زده کمتر، حذف شد و پاراگوئه صعود کرد.
از اینجا به بعد بود که کارلوس کیروش در صحنه فوتبال باشگاهی اروپا مطرح شد. او به منچستر رفت و دستیار الکس فرگوسن شد، یکی از معدود جاهایی که هنوز در دل هواداران جای دارد.
یک سال بیشتر در منچستریونایتد نبود (این تیم قهرمان لیگ شد) که رئال مادرید به سراغش آمد و با آن ستاره‌ها و جایگاهی که داشت، کی روش نمی توانست نه بگوید. از نظر هواداران رئال دوران او یک شکست کامل بود، فقط یک سوپرکاپ دستاورد آن فصل شد و به سال نکشیده او دوباره به منچستر یونایتد برگشت و کنار دست فرگوسن مشعول کار شد.
موفقیت‌های نسل دوم تیم‌های فرگوسن و حتی نسل سوم تاحدی زیادی مدیون کارلوس کیروش دانسته می‌شود. او خود را بعنوان پرورنده استعداد، سازمان‌دهنده تیم و تمرین‌دهنده‌ای پیشرو مطرح کرد. منچستر یونایتد فرگوسن با اینکه به تیمی تهاجمی معروف بود اما دفاع مستحکمی داشت و سخت گل می‌خورد و اینها محصول کار کیروش دانسته می‌شد. برخی معتقدند این ساختار دفاعی حتی تا آخرین قهرمانی منچستر یونایتد در سال ۲۰۱۳، سالی که فرگوسن اعلام بازنشستگی کرد، پابرجا بود با اینکه کیروش سال‌ها بود از منچستر یونایتد رفته بود.
تقریبا یک ماه بعد از اینکه منچستر یونایتد در سال ۲۰۰۸ در فینالی دراماتیک در مسکو در ضربات پنالتی چلسی را برد و قهرمان اروپا شد، تیم ملی پرتغال در جام ملت‌های اروپا در یک چهارم نهایی دو بر سه به آلمان باخت و حذف شد. سرمربی این تیم، لوییس فلیپه اسکولاری راهی چلسی شد و کیروش برای دومین بار سرمربی پرتغال شد.
او تیم را به جام جهانی برد. بعد از هفت گلی که به کره‌شمالی زدند با برزیل و ساحل عاج صفر بر صفر مساوی کردند و در یک چهارم نهایی یک بر صفر به اسپانیا که قهرمان جهان شد باختند و حذف شدند.
هم‌میهنان کیروش از دومین دوره او و باختن به رقیب دیرینه دل خوشی نداشتند و در حالیکه تیم خود را پر از استعداد می‌دانستند و او را متهم به تاکتیک‌های بیش از محتاطانه و دفاعی می‌کردند. اتهامی که منتقدان آقای کیروش در ایران هم به این دروازه‌بان سابق وارد می‌کنند.
هنوز چند هفته از جام جهانی نگذشته بود که کیروش اخراج شد. گفته شد او پیش از جام جهانی جلوی کار یک بازرس دوپینگ پرتغالی را گرفته و به او توهین کرده است. او ابتدا شش ماه محروم شد اما با انتقادهای شدیدش در رسانه‌ها از فدراسیون فوتبال پرتغال، عذرش را خواستند.
اینجا بود که کیروش به ایران آمد، تیمی که پس از چند سال درخشان، به جام جهانی آفریقای جنوبی ۲۰۱۰ نرسیده بود و در جام ملت‌های آسیای ۲۰۱۱ در یک‌چهارم نهایی به کره جنوبی باخته و حذف شده بود. این پایان کار افشین قطبی بود و ایران می‌خواست در برزیل حاضر باشد.
وقتی کیروش کارش را شروع کرد ایران در رده‌بندی فیفا در آسیا سوم بود، سه سال بعد ایران تیم اول آسیا بود، جایگاهی که هنوز حفظ کرده است. ایران با اقتدار و بعنوان تیم اول گروه به برزیل رفت و برای اولین بار جام جهانی را با شکست آغاز نکرد، صفر بر صفر با نیجریه. بعد در مسابقه‌‌ای درخشان، نبوع مسی در آخرین دقایق آه از نهاد طرفداران تیم ملی برآورد. این باخت برای بازی آخر با بوسنی توانی باقی نگذاشت.
در بازی‌های آسیایی با وجود همه امیدها، برای سومین بار در یک‌چهارم نهایی این بار در حالیکه ایران ده نفره بود در پنالتی به عراق باخت و حذف شد. این منشا یکی از انتقادها به کیروش است که تیم‌هایش جام نمی‌برند.
جام جهانی روسیه درخشان‌ترین حضور ایران در جام‌‌های جهانی است آن هم در گروهی بسیار سخت. ایران برای اولین بار چهار امتیاز به دست آورد، بر مراکش پیروز شد و با پرتغال یک بر یک کرد و بد شناس بود که صعود نکرد.
دیگر همه امیدوار بودند با این نمایش، دست ایران در آسیا به جام برسد. تا نیمه نهایی همه چیز خوب پیش رفت تا باخت سه بر صفر به ژاپن، با یک نمایش دفاعی ضعیف، بر خلاف تیم‌های کیروش از جمله خود ایران. انتقاد و بحران حاشیه جایی برای ادامه نگذاشته بود و کیروش بعد از هشت سال و صد بازی ملی از ایران رفت.
کیروش به کلمبیا رفت، این تیم در جام جهانی در پنالتی به انگلیس باخته بود و حذف شده بود و می‌خواست در جام ملت‌های آمریکای جنوبی بدرخشد. نتایج بسیار خوب بودند و این تیم حتی دو بر صفر ارژانتین را برد و از گروهش صعود کرد اما در یک‌چهارم نهایی در یک بازی ضعیف در پنالتی به شیلی باختند و حدف شدند. سناریویی که آشنا به نظر می‌رسد.
بعد از شروعی فاجعه‌بار در انتخابی جهانی و باخت شش بر یک به اکوادور، دوران کیروش در کلمبیا سر آمد و او دوباره رهسپار آفریقا شد. پرافتخارترین تیم آفریقا در جام ملت‌های آفریقای ۲۰۱۹ در یک هشتم حذف شده بود دوباره می‌خواست به قله آفریقا برگردد.
مصر جام ملت‌های آفریقا را با باخت یک بر صفر به نیجریه آغاز کرد اما با دو برد یک بر صفر صعود کرد. پس از ۱۲۰ دقیقه مسابقه بدون گل، در پنالتی ساحل عاج را برد، بعد در وقت اضافه دو بر یک بر مراکش پیروز شد. بعد از ۱۲۰ دقیقه بازی بدون گل، کامرون میزبان را حذف کرد و در فینالی که بدون گل تمام شد در ضربات پنالتی به سنگال باخت و دوم شد.
تقریبا هفت هفته بعد دو تیم در دو دیدار سرنوشت‌ساز، این برای رسیدن به جام جهانی روبروی هم قرار گرفتند. بازی رفت را مصر یک بر صفر برد و بازی برگشت را سنگال. کار به وقت اضافه کشید و پنالتی. محمد صلاح ستاره برجسته و چشم امید مصری‌ها پتالتی‌اش را گل نکرد اما سادیو مانه، هم‌بازی‌اش در لیورپول، پنالتی سنگال را به تور نشاند و مصر از جام جهانی باز ماند و قرداد کیروش اتوماتیک فسخ شد. اما الان معلوم شده که کیروش از جام جهانی بازنمانده است.
مصری‌ها هم از بازی‌های احتیاطی تیم‌شان شاکی بودند. آنها هم معتقد بودند کیروش اجازه بروز توانایی های هجومی بازیکنانش را نمی‌دهد. با اینحال عده ای هم معتقدند جز صلاح (که چندان روی فرم نبود) و تاحدی ترزگه و محمد الننی، این تیم فاقد بازیکنان سطح بالا بود و با همین استراتژی کیروش خودش را تا یک قدمی قهرمانی افریقا و جام جهانی رساند.
با چنین سابقه‌ای چه می‌توان در باره بازگشت کیروش به تیم ملی ایران گفت؟ دو ماه و نیم مانده به اولین مسابقه ایران مقابل انگلیس؟
طبیعتا همه چیز به این چند هفته، اردوی تدارکاتی اتریش و نتایج تیم ملی در جام جهانی بستگی دارد اما می توان به این نکات اشاره کرد:
بعد از رفتن کی روش، انتخاب مارک ویلموتس از همه نظر فاجعه‌بار بود بخصوص از نظر ناآگاهی اش از فوتبال ایران و شرایط خاص این کشور. سابقه بازی و مربی‌گری او قابل‌توجه‌تر از اسکوچیچ است که جز لیگ‌های اسلوونی، کروآسی و عربستان، مهمترین تجربه‌اش نزدیک به ۹ سال حضور در لیگ برتر ایران است از جمله در دورانی که کیروش سرمربی ایران بود.
برخی صعود سریع ایران به جام جهانی را محصول همین شناخت اسکوچیچ می‌دانند و ساختاری که کی روش بر جا گذاشته بود.
در هر حال کیروش منتقدان خودش را نیز دارد. او به «زدوبند با نهادهای قدرت» در ایران، «فساد مالی»، «بهره‌برداری از قراردادهای تیم‌ملی برای منافع شخصی» و رسیدگی به کسب و کارهایش در کشورهای مختلف بجای وقت گذاشتن برای تیم ملی و حضور در تهران متهم شده است. آقای کیروش اینها را تکذیب می‌کند.
بی‌بی‌سی
این برای اولین بار درتاریخه که یک تیم یک مربی رو به جام جهانی می برد. بنظرم باید کیروش یه پولی هم بده. فقط میاد جام جهانی و بعدشم ...