دو دهه پس از داستان عجیب «منوریل» در تهران ـ که در نهایت جز لج و لجبازی و خسارت چیزی در پی نداشت ـ داستانی مشابه در پایتخت در حال آغاز است؛ داستانی که این بار درباره «تراموا»ست.
به گزارش «تابناک»؛ نوروز سال ۸۹، حاشیه میدان صادقیه در تهران شاهد تردد پرشمار خودروهای سنگین راهسازی و اکیپ کارگرانی بود که تلاش داشتند پیش از پایان تعطیلات، آثار بر جای مانده از یکی از طرحهای پر سر و صدا و حاشیه ساز به اجرا درآمده در شهرداری تهران را نابود و جمع آوری کنند؛ ستونهای بتنی که از سال ۸۳ در آن محدوده برپا شده و به ازای هر یک، چندین ساعت از وقت مسئولان به بحث و حتی مجادله صرف شده بود.
داستان مونوریل البته با رسیدن محمود احمدی نژاد به جایگاه ریاست جمهوری، به سرعت در برخی نقاط کشور تکثیر شده بود، اما کسی که جانشین وی در شهرداری تهران شد، با اتکا به نظر شورای شهر وقت و فقدان مستندات و مصوبات مورد نیاز برای احداث این نوع خاص از حمل و نقل شهری در پایتخت، از ابتدا در تلاش بود پرونده مونوریل تهران را محتومه کند و در پایان هم این کار را کرد.
داستانی که این روزها مرورش خالی از لطف نیست، چون به نوعی تاریخ در مسیر تکرار قرار گرفته است؛ با این تفاوت که عامل اختلاف، «تراموا» نام دارد؛ نسخهای از قطار کوچک شهری که در شهرهای زیادی در گوشه و کنار جهان به جابجایی مسافران درون شهری مشغول بوده و چند روزی است، شهردار این روزهای تهران وعده احداث یک خط از آن را در تهران داده است.
ماجرا زمانی جالبتر میشود که بدانیم پیشتر هم در مقاطعی احداث خطوط تراموا در تهران در دستور کار قرار گرفته بود و هر بار پس از مدتی کنار گذاشته شد و حتی در آخرین بار، در سال ۹۷، دلایلی هم برای خارج کردنش از دستور کار بیان شد؛ اما این بار به نظر فرق میکند، چون شهردار تهران چند روز قبل در حاشیه جلسه شورا، در جمع خبرنگاران در خصوص احداث خط تراموا وعده داد تا به نظر برسد که ماحصل برنامهای مدون را بیان کرده است.
مونوریل کرمانشاه
علیرضا زاکانی با بیان اینکه «یکی از برنامههای ما توسعه حملونقل شهری است»، تاکید کرد: «چهار تحول در برنامه چهارم توسعه شهرداری پیشبینی شده که اجرای هشت کلان پروژه را در بخش تحول کالبدی شهر داریم. بزرگترین مشکل ما ترافیک است که مردم از آن رنج میبرند. آلودگی هوا و بدمسکنی دیگر مشکل ماست و برای حل آن ابرپروژه نوسازی شهر بر مدار حملونقل عمومی را در نظر داریم تا بتوانیم آسایش، ایمنی و رفاه را به ارمغان بیاوریم.»
وی با این مقدمه بر توسعه و نوسازی ناوگان اتوبوسرانی و همچنین توسعه مترو تاکید کرد و سپس گفت: «به دنبال این هستیم که از الگوهای متفاوت حملونقلی نیز استفاده کنیم؛ برنامهریزی جدی برای استفاده از تراموا در شهر بهعنوان ظرفیت پاک و الگوی پیشرفته ارائه خدمات انجام میدهیم و با این اقدام میتوانیم دوسوم خدمات مترو را با تراموا ارائه دهیم و با همان میزان سرمایه ۳.۵ برابر ظرفیت ایجاد کنیم؛ اقدامات در حال انجام است که یک خط آن اجرا شود.»
بدین ترتیب، در شرایطی که مصوبهای در خصوص احداث تراموا منتشر نشده بود، تاکید شهردار تهران بر اقدامات در حال انجام برای اجرای یک خط تراموا در تهران این باور را تقویت کرد که شورا با این اقدام موافق است؛ تصوری که یکی دو روز بعد مهر باطل خورد، چون بخشهایی از بحث جلسه بعدی شورا به این موضوع اختصاص یافت و حتی اظهارنظرها در این باره به بیرون از جلسه شورا هم رسید.
در آن جلسه ناصر امانی تاکید کرد: «وقتی هنوز مترو تکمیل نشده، وعده تراموا به مردم ندهیم! مردم به ما میخندند» و نرجس سلیمانی گفت: «بدنه اصلی حملونقل تهران بر محور خدماترسانی اتوبوس، مترو و تاکسی است و عدم تناسب تعداد و فرسودگی آنها و همچنین عدم تکمیل طرح جامع مترو، یکی از مشکلات سالهای گذشته است. ستون حملونقل در تهران را مترو تشکیل میدهد و تا قبل از تکمیل آن، ورود به حوزه دیگر از حملونقل مورد تأیید نیست.»
رئیس شورا، اما نظر میانهای داشت که این گونه با خبرنگاران در میان گذاشت: «برای احداث تراموا یا اتوبوس برقی نسبت به مترو هزینه کمتری میشود، اما هیچ وسیله نقلیهای جای مترو را نخواهد گرفت. در واقع جایگاه مترو با سایر وسایل نقلیه تفاوت دارد. البته اگر مسیر مناسبی نیز بدون تقاطع برای احداث تراموا در شهر تهران در نظر گرفته شود، میتواند مؤثر باشد، اما باید به این نکته اشاره شود که باید مسیرهای مناسب بررسی و درنهایت در رابطه با خط تراموا تصمیمگیری شود.»
علیاصغر قائمی اما اعتراض شدید را نشان داد که گفت: «تراموا، مونوریل، اسب پرنده و هر مدل حملونقلی که بنا باشد در تهران خدمت ارائه بدهد، گام اول آن این است که مطالعات جامع وجود داشته باشد، به تصویب شورای عالی ترافیک برسد و سپس مصوبه شورای شهر را بگیرد. ممکن است افراد علاقهمندیهایی داشته باشند، همانطورکه آقای احمدینژاد به شدت به مونوریل علاقهمند بود، ولی چون مونوریل مصوبه قانونی نداشت، حتی مستحدثاتی که به صورت اولیه اجرا شده بود، جمعآوری شد.»
مونوریل قم
اظهارنظرهایی که در یک بخش مشترک به نظر میرسیدند؛ اینکه باید چنین تصمیمی مبتنی بر مصوبه، هم در شورای شهر و هم در شورای عالی ترافیک باشد. الزامی قانونی که تصور میشد، شهردار تهران را به عقبگرد از سخنانش مجاب کند؛ اما زاکانی در واکنش به اظهارات اعضای شورای شهر گفت: «باید با علم و دلیل در این باب سخن گفت. آن چیزی که برای ما مهم است، صلاح شهر بوده و شورای شهر هم به دنبال حل موضوعات ترافیک و حمل و نقل است.»
وی در ادامه به مزایای این ایده پرداخت و بی آنکه به روند قانونی تصویب و اجرای تراموا اشاره کند، گفت: «تراموا یک الگوی حمل و نقلی مناسبی است که میتواند به پایتخت کمک کند. در کشورهای مختلف هم از این وسیله نقیله استفاده و روی این موضوع کار میکنند، اما نمیدانم دلیل مخالفت با آن در تهران چیست؟ قطع و یقین منطق خدماتی، اقتصادی، زیست محیطی و بصری شهر میگوید که تراموا بسیار عالی است و از هر جهت برای مردم مفید است. دلیل مخالفت دوستان شاید عدم اطلاع آنها از جزئیات این طرح است.»
سخنانی که اگر بدانیم به مطالعه سه خط در تهران رسیده و شهردار یادآور شده که «یک خط، خط محور دماوند ـ آزادی است که یکی از خطوط بیآرتی ماست که شرایط لازم را برای خط تراموا کاملا دارد و یکی از ویژگیهای تراموا این است که در یک سال جواب میدهد»، حکایت از شکل گیری چالشی چه بسا بزرگ در آینده میان شهرداری تهران و شورای شهر دارد که میتواند ماجرایی مشابه مونوریل بیافریند و فرجامی همان اندازه شوم در پی داشته باشد!