تغییر نگاه ایران به قرارگیری در بازارهای انرژی با تبدیل شدن به هاب توزیع گاز، پالایشگاه‌ داری فراسرزمینی و قدرت بلامنازع برق منطقه

به گزارش تابناک اقتصادی؛ تغییر در رویکرد و سیاست‌های انرژی کشور از ابتدای دهه قبل آغاز شد، ولی با وجود این، طی یک دهه اخیر به جای تمرکز بر مساله رفع اثر و خنثی کردن تحریم‌ها، متاسفانه به سمت دور زدن تحریم‌ها یا رفع تحریم‌ها با مذاکره رفتند که همین عمل موجب شد، تحریم‌ها اثرگذاری بیشتری بر اقتصاد ایران داشته باشند.

با وجود این، دولت سیزدهم از آغاز کار به دنبال خنثی‌سازی تحریم‌ها بود و موارد دیگر در اولویت دوم قرار داشتند. برای این امر، ذیل نهاد ریاست جمهوری، کمیته جهت خنثی‌سازی تحریم‌ها نیز ایجاد شد. از همین روی، دولت سیزدهم رویکرد اصلی خود را در بحث تغییر رویکرد در جهت خنثی‌سازی حداکثری تحریم‌ها قرار داده است.

در این باره، مهدی هاشم‌زاده، مدیر گروه انرژی اندیشکده سیاست‌گذاری ماهد در گفت‌وگو با تابناک اقتصادی اظهار داشت: دولت سیزدهم آغاز تحولات حوزه انرژی را نخست با حرکت به سمت توسعه روابط تجاری خود با کشور‌های همسایه پیمود. تغییر سیاست‌های انرژی کشور، مستلزم توجه حداکثری به ظرفیت‌های جغرافیایی کشور است. در همین راستا نیز دولت سیزدهم پس از امضای قرارداد سوآپ گازی با ترکمنستان در آذر ۱۴۰۰، در زمینه تجارت نفت خام نیز رویکرد بسیار جدیدی پیش گرفت و ایران با استفاده از صادرات خدمات فنی و مهندسی خود، برای اولین بار پس از انقلاب، سهامدار پالایشگاه‌های فراسرزمینی در کشور ونزوئلا شود؛ موضوعی که در بیانات اخیر مقام معظم رهبری نیز به آن اشاره شد.

این کارشناس اقتصادی افزود: رهبر انقلاب در دیدار با مردم اصفهان، با اشاره به مشکلات اقتصادی کشور اظهار امیدواری کردند که این مشکلات حل شدنی است و در ادامه تأکید کردند: «در بخش‌های دیگر در حال پیشرفت هستیم» و از «بومی‌سازی برخی تجهیزات استخراج نفت و گاز و راه‌اندازی نخستین پالایشگاه فراسرزمینی ایران و...» به عنوان مصادیق پیشرفت یاد کردند.

مساله اصلی، تغییر نگاه ایران به قرارگیری در بازار‌های انرژی است؛ ایران پس از دهه نود برای نخستین بار سیاست‌های انرژی خود را تغییر اساسی داده و همین موجب نگرانی بسیاری از دشمنان این خاک شده است. ایران به سمت بازطراحی سیاست‌های انرژی خود رفته است و همین، تجارت انرژی ایران را با تحولی شگرف روبه رو خواهد کرد.

به موضوع تحولات انرژی برگردیم؛ سیاست پالایشگاه فراسرزمینی و راه‌اندازی ظرفیت نیمه‌فعال پالایشگاه‌های کشور‌های همسو با توجه به بومی‌سازی تجهیزات پالایشی در کشور و خودکفایی در تولید بنزین، امری بسیار جدید و مهم بوده است که ایران بدون سرمایه‌گذاری مستقیم با استفاده از صادرات خدمات فنی و مهندسی و تجهیزات ایرانی، ظرفیت نیمه فعال پالایشگاه‌ها را فعال کرده و نفت خام خود را نیز به عنوان خوراک پتروشیمی استفاده خواهد کرد. عملا با این کار یک رابطه دو سر برد بین ایران و کشور مقصد اتفاق خواهد افتاد؛ ایران نفت خام خود را به فروش می‌رساند یا بنزین غیرقابل تحریم را دریافت خواهد کرد و کشور مقصد نیز پالایشگاه نیمه فعال خود را به ظرفیت کامل و اسمی خود می‌رساند و همین امر موجب سود بردن هر دو کشور از این اقدام خواهد شد.

به گفته هاشم‌زاده، این موضوع برای ایران که تجارت نفت خام با تحریم‌های جدید به مشکل برخورده بود، بسیار مهم است و رهبر انقلاب نیز رسیدن به سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی را یکی از موفقیت‌های بزرگ کشور دانست که هم‌اکنون پس از انقلاب برای نخستین بار دولت سیزدهم به آن جامه عمل پوشانده است.

ایران همچنین اخیرا به سمت توسعه تجارت گاز نیز رفته است. متاسفانه ایران با وجود دارا بودن منابع عظیم گازی و برداشت حداکثری از میدان گازی پارس جنوبی، به دلیل مصرف بسیار بالا بخش خانگی در فصول سرد سال و همچنین متکی بودن ۸۰ درصدی سبد تامین سوخت نیروگاه‌ها به گاز طبیعی، در فصول سرد سال با ناترازی گاز مواجه می‌شود و از این روی امکان توسعه روابط گازی خود را ندارد.

وی افزود: با وجود این، به دلیل موقعیت استراتژیک ایران برای اتصال انرژی ترکمنستان و روسیه به جنوب آسیا و خاورمیانه، به نقطه اتصال جدی کشور‌های دارای منابع گاز طبیعی به جنوب آسیا تبدیل شده است. همچنین به دلیل وجود تاسیسات و زیرساخت‌های انتقال گاز در اقصی نقاط کشور و لوله‌کشی سراسری در سطح کشور، بهترین استفاده ایران از وضعیت گازی دنیا، تبدیل شدن به هاب انرژی و توزیع گاز منطقه و جنوب آسیا از طریق خط لوله صلح و دیگر خطوط لوله موجود در کشور است. این زیرساخت در بلندمدت امکان صادرات حداکثری بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیارد مترمکعب را دارد و باید این میزان از طریق واردات حداکثری از طریق خرید یا سوآپ گاز مازاد روسیه و ترکمنستان به وقوع بپیوندد و ایران رسما هاب گازی منطقه شود و تجارت گاز نیز در سیاست‌های انرژی ایران وارد شود.

این موضوع به دلیل تمرکز توسعه آینده اقتصاد دنیا بر آسیا و مسیر عبور انرژی به این منطقه از ایران، نقش بسیار مهمی را نیز به ایران در زمینه تامین انرژی توسعه آینده اقتصاد جهان خواهد داد که اهمیت نگاه ویژه وزارت نفت و دولت سیزدهم به استفاده حداکثری از گاز مازاد روسیه و همکاری با روسیه را نشان می‌دهد.

این کارشناس حوزه انرژی یادآور شد: در زمینه برق نیز ایران با توجه به تجهیزات نیروگاهی و خودکفایی در این بخش، قدرت بلامنازع منطقه در برق است که از همین روی، توسعه همکاری‌های برقی با کشور‌های همسایه از دیگر اتفاقات برای تبدیل شدن به قدرت انرژی منطقه است که مقام معظم رهبری بر آن تاکید ویژه دارد.

هاشم‌زاده در پایان گفت: ایران امروز نگاه تمدنی بسیار مهمی دارد و برای آن دولت سیزدهم اقدامات مهمی انجام داده است و باید بسیار بیشتر از قبل این دیدگاه را به مرحله اجرا برساند تا ایران به قدرت اول انرژی منطقه تبدیل شود.