به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، آقای ناصرپور معاون نظارت بر نهاد‌های مالی سازمان بورس و آقای عیوض لو معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس با حضور در برنامه گفتگوی ویژه خبری جمعه شب سیما درباره بازار سرمایه و چالش‌های آن گفتگو کردند.
مشروح این گفتگو به شرح زیر است:
سوال: وقتی بازار سرمایه شکل گرفت سوی بیان کارشناسان همیشه صحبت از این بود که قرار است ناجی اقتصاد ایران باشد، در واقع آن سرمایه‌های سرگردان مردم را جمع کند و به بازار بیاورد و به سمت تولید هدایت کند و یک جوری با تحریم‌ها مقابله کند، چه کردیم در این چند سالها؟
ناصرپور معاون نظارت بر نهاد‌های مالی سازمان بورس: همانطور که اشاره فرمودید بحث تصویب قانون بازار اوراق بهادار در سال ۱۳۸۴ تحولی در حوزه بازار سرمایه را به نسبت آن چه قبل از این تاریخ از ابتدای تشکیل بازار سرمایه در ایران اتفاق افتاده بود باعث شد، ما در ابتدای تشکیل سازمان بورس و ایجاد شورای عالی بورس و همچنین نهاد‌هایی که مطابق قانون بازار باید شکل می‌گرفتند، تنوع و تعدد محدودی از شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، نهاد‌های مالی، ابزار‌های مالی موجود را شاهد بودیم و همینطور به لحاظ مشارکت فعالان در بازار سرمایه به لحاظ سهام داری هم با طیف مشخصی از افراد و سرمایه گذاران مواجه بو دیم.
در طول ۱۶ سال گذشته که بعد از تصویب قانون بازار می‌گذرد، تحولات بسیار گسترده‌ای در بازار اتفاق افتاده است, الان تعداد مشارکت کنندگان در بازار با آن دوره اصلا قابل مقایسه نیست، تعداد نهاد‌های مالی با آن دوره به هیچ عنوان قابل مقایسه نیست، همچنین تنوع آنها، شاید ما در آن دوره تنها نهاد‌های مالی که داشتیم، شرکت‌های سرمایه گذاری و شرکت‌های کارگزاری به مفهوم اخیر، در حال حاضر ما طیف وسیعی از شرکت‌های سرمایه گذاری، کارگزاری، هولدینگ ها، شرکت‌های سبد گردان و به طور کلی شرکت‌های خدمت دهنده مالی، شرکت‌های اعتباری، تامین سرمایه‌ها و سایر نهاد‌های مالی را داریم، همچنین در حوزه ناشران تعداد پذیرش ناشران به شدت افزایش پیدا کرده و همچنین طیف صنایع مختلفی که در اینجا حضور دارند، چون بازار سرمایه ای، بازار سرمایه موثر و کارا در یک اقتصاد است که بتواند نماینده واقعی اقتصاد آن کشور باشد، این وقتی اتفاق می‌افتد که ما بتوانیم به آن میزان و حجمی که صنایع ایفای نقش واقعی در اقتصاد می‌کنند به همان میزان هم بتوانند حضور در بازار سرمایه داشته باشند، این اتفاق تا حد خیلی زیادی در طول این سالها افتاده و می‌شود گفت در حال حاضر به لحاظ توسعه کمی و کیفی در جایگاه خیلی خوبی قرار داریم.
سوال: سازمان بورس یا بازار سرمایه چه اقدامی برای تامین منافع سرمایه گذاران انجام داده است؟
ناصر پور: در حوزه منافع سرمایه گذاران و حفاظت از منابع آنها همانطور که تصویب ماده ۲ بازار اوراق بهادار است که به طور کلی سازمان بورس و شورای عالی بورس در راستای حمایت از منافع سرمایه گذاران، حفظ، توسعه و ساماندهی بازار منفصانه، کارا و شفاف تشکیل شده، طبیعتاً هر اقدامی که در حوزه بازار سرمایه صورت گرفته در راستای هدف کلی تعریف شده است.
در حوزه حمایت از منافع سهام داران، اقدامات متعددی خوشبختانه صورت گرفته از ابتدای تشکیل سازمان بورس به تبع آن در دوره‌های اخیر این اتفاقات پیگیری شده، یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در سال‌های اخیر مورد توجه و درخواست بوده، بحث توزیع سود سرمایه گذارا ن از طریق سجام و به صورت متمرکز بوده، چون ما الان سود‌هایی سنواتی داریم که از سالیان دور متعلق به سرمایه گذاران است، ولی در شرکت‌ها انباشت شده و توزیع نشده، بنا به دلایل متعددی عدم دسترسی شرکت‌ها به حساب بانکی سهام داران و مسائلی از این دست، این اتفاق خوشبتخانه با پیشنهادی که در لایحه قانونی بودجه سال ۱۴۰۱ صورت گرفت و تصویب آن الزامی که شرکت‌های ناشر داشتند برای توزیع سود از طریق سجام این اتفاق در سال جاری افتاده و این دغدغه خیلی بزرگی بود که توانسته مرتفع شود.
مسئله خیلی مهم دیگر بحث توزیع سود‌های سنواتی است که از سال‌های گذشته مانده، مطابق تخمینی که وجود دارد چیزی حدود ۲۵ هزار میلیارد تومان سود سنواتی الان متعلق به سهام داران در شرکت هاست، با پیگیری که سازمان بورس انجام داده، ۱۸۰ شرکت قریب به ۵/۵ هزار میلیارد تومان سود سنواتی را تا الان بین ۳۰ میلیون نفر سهام دار توزیع کردند، این روند ادامه دارد که در آینده هم بتواند این اتفاق بیفتد.
موضوع دیگری که در حوزه حمایت از منافع سهام داران و سرمایه گذاران مهم است بحث مقابله با قیمت گذاری دستوری کالا‌ها و طبیعتاً اثری که این اقدام و این موضوع در حوزه سودآوری شرکت‌ها دارد، طی سالیان گذشته از بدو تاسیس بورس کالا اقدامات بسیار موثری در حوزه ورود کالا‌های تولیدی شرکت‌های بزرگ صنعتی به حوزه بورس کالا و رقابتی شدن کشف قیمت صورت گرفته، بسیاری از این شرکت‌های بزرگ صنعتی در بورس ناشر هستند و سهام دار دارند و طبیعتاً خروج محصولات این‌ها از حیطه قیمت گذاری، بسیار کمک کرده به رقابتی‌تر شدن فضای کار، افزایش تولید در سطح کلان اقتصاد و البته با توجه به شرایط فعلی اقتصاد ما افزایش تولید و امکان صادرات، ارز آوری این صنایع را در پی خواهد داشت، چون در حال حاضر عمده ارز ناشی از صادرات طبیعتاً متعلق به حوزه صادرات محصولات پتروشیمی، فولاد و حوزه محصولات صنعتی و معدنی است که اثر ورود محصولات این شرکت‌ها به حوزه بورس کالا و رقابتی شدن، قیمت گذاری در محصولات این‌ها بوده که باعث شده افزایش هزینه تولید در این شرکت‌ها اتفاق بیفتد و توسعه صنایع بتواند رقم بخورد که الان در جایگاهی قرار بگیریم و بگوییم حتی بدون بعضاً آماری که می‌دهند مراجع ذیصلاح در این حوزه مقایسه می‌کنند میزان صادرات غیر نفتی ما را با میزان وارداتمان در حال حاضر که تقریباً با همدیگر به یک انطباقی در حال حاضر رسیده اند.
سوال: هر وقت بحث بازار سرمایه در برنامه‌های مختلفی که درباره آن صحبت می‌کنیم، همیشه بحث شفافیت در اطلاعات یکی از محور‌های اصلی است و همیشه هم مورد توجه بوده، بحث نشت اطلاعات مطرح می‌شده، بحث اطلاعات نهان را مطرح می‌کردند، در این سالها چه کار کردیم که بتوانیم شفافیت و اعتماد را در بازار سرمایه ارتقاء دهیم.
عیوض لو معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس: یکی از محوری‌ترین اقدامات در این حوزه که در راستای ارتقاء شفافیت بود شاید با سوال قبلی جنابعالی که بحث حمایت از حقوق سرمایه گذاران، موضوع تاکید سازمان بر ارتقاء سطح حاکمیت شرکتی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و فرابورس بود، یکی از تاکیدات سازمان بود و در این راستا دستورالعمل حاکمیتی - شرکتی به تصویب رسید و ابلاغ شد از موضوعات محوری که این دستورالعمل به دنبالش بود بحث رعایت یکسان حقوق سهام داران اقلیت و اکثریت است اینکه سهام داران اکثریت و اقلیت بتوانند در یک بستری منافع شان به صورت یکسان رعایت شود، این دستورالعمل به دنبال ایجاد مکانیزم‌هایی بود که بتواند این امکان را فراهم کند که منافع همه سرمایه گذاران با یکدیگر رعایت شود، به دنبال ایجاد یک بازار شفاف و منصفانه محسوب است برای شرکت‌ها و به دنبال ایجاد یک بستر مطالبه خواهی برای سهام داران و افزایش پاسخگویی برای مدیران شرکت هاست، تاکیدی که ما در برگزاری میز‌های صنعت داشتیم یعنی یکی از اهدافی که به دنبال یکی از برنامه‌ها به دنبال این بودیم که منافع سرمایه گذاران را حمایت کنیم، تقویت میز‌های صنعت بود در این میز‌های صنعت مسائل مختلف صنایع مورد بحث و بررسی قرار می‌گرفت و همه موارد سعی می‌کرد اینکه به سیاست گذاران اقتصادی منعکس کنیم.
رویکرد اصلی مان پیش بینی پذیرش کردن سود بود در شرکت‌های پذیرفته شده، همانطوری که آقای دکتر ناصر پور هم اشاره کردند یکی از محوری‌ترین بحث هایمان بحث عرضه محصولات در بورس کالا بود که دو هدف را دنبال می‌کردیم یکی اینکه محصولات بتوانند در یک بازاری که مبتنی بر عرضه و تقاضا است بتواند مورد مبادله قرار گیرد و حذف قیمت گذاری دستوری.
سوال: برای تقسیم مساوی و منصفانه این اطلاعات بین افراد متقاضی این بازار چه کردید؟
عیوض لو: یکی از الزامات بازار منصفانه این است که به صورت برابر بین سرمایه گذاران در دسترس سرمایه گذاران قرار گیرد، تقویت ساز و کار‌های افشایی که شرکت‌های ثبت شده داشتند می‌توانست ما را به این هدف برساند، سامانه جامع اطلاع رسانی ناشران که بستری را فراهم می‌کند که همه شرکت‌ها اطلاعاتشان را از ان طریق به اطلاع عموم برسانند، زمان بندی‌هایی که شرکت‌ها باید اطلاعاتشان را در آن قالب به اطلاع عموم برسانند و هم تنوع اطلاعاتی که شرکت‌ها باید افشا کنند، اعم از صورت‌های مالی سه ماهه، ۶ ماهه، ۹ ماهه، عملکرد‌های ماهانه‌ای که شرکت‌های ثبت شده باید در سامانه جامع اطلاع رسانی ناشران که همان کدال است به اطلاع عموم برسانند، از این طریق سعی کردیم یک برابری در اطلاع رسانی و برابری در دسترسی به اطلاعات شرکت‌های پذیرفته شده را فراهم کنیم تا به یک بازار منصفانه شفاف برسیم.
سوال: با استثناء‌ها چطور برخورد کردید؟ مثلا ما دیده ایم اطلاعات یک ناشر قبل از اینکه به کدال برود در کانال‌های شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود، این جور مواقع چگونه برخورد می‌کنید؟
عیوض لو: یکی از بستر‌هایی که از طریق این بستر به دنبال افزایش سلامت بازار هستیم بحث دیدبان سلامت است یعنی اداره دیدبان سلامت به دنبال این است که ساز و کار‌هایی را فراهم کند که سلامت بازار سرمایه را افزایش دهد، در این راستا افرادی که این موارد را ملاحظه می‌کنند می‌توانند موارد را به سازمان بورس گزارش کنند همکاران ما موارد تخلف را بررسی می‌کنند و به شدت برخورد می‌شود و موضوع تشویقی که برای افرادی که در سامانه دیدبان سلامت این موارد را به اطلاع سازمان می‌رسانند، از این طریق ما به دنبال این بودیم که سطح شفافیت و سلامت بازار را ارتقاء دهیم.
سوال: بحثی که الان روی بازار وجود دارد بحث نیاز‌هایی که در همه بازار‌ها وجود دارد، در حوزه اقدامات توسعه‌ای انجام شده چه اقداماتی را در دستور کار دارید که بتوانید روی حداقل تسهیل صدور مجوزها، عرضه اولی ها، و صف‌های طولانی که پشت صف انتشار می‌ماندند، در این حوزه‌ها چه اقداماتی انجام شده است؟
ناصرپور: در این حوزه شاید بتوانیم بگوییم در سه حوزه اصلی اقداماتی صورت گرفته، حوزه اول همانطور که اشاره فرمودید بحث تسهیل صدور مجوزهاست، عمده مجوز‌هایی که در حال حاضر در سازمان بورس اعطا می‌شود به افراد برای تصدی حوزه‌های فعالیتی مختلف با یک هدف متمرکز انجام می‌شود آن هم توسعه سرمایه گذاری غیر مستقیم است، در حال حاضر تمرکزمان بر روی شرکت‌ها و مجموعه‌هایی است که به نوعی می‌تواند سرمایه گذاری غیر مستقیم را در بازار توسعه دهد، حداقل پتانسیل و این امکان را فراهم کند برای بازار، یک تجربه‌ای که سال ۹۹ بازار داشته، تجربه‌ای بود که آسیبی به بازار سرمایه وارد شد این است که در آن برهه شاید امکان و پتانسیل برای سرمایه گذاری غیر مستقیم به اندازه‌ای سرمایه گذاری مستقیم در بازار وجود نداشت، در این راستا توسعه کمی و کیفی صندوق‌های سرمایه گذاری، یعنی ما الان هم به لحاظ کمی تعداد صندوق‌های سرمایه گذاری چه در حوزه عمدتاً سهام و صندوق‌های سرمایه گذاری با درآمد ثابت فوق العاده افزایش پیدا کرده و همینطور تنوع صندوق ها، از این جهت که صندوق‌هایی باید تعریف می‌شد که برخی از فعالان بازار را بتواند جواب دهد، یکی از این انواع صندوق ها، صندوق تضمین اصل سرمایه است، چون برخی از سرمایه گذاران بالاخره این مطالبه را داشتند که ما علاقمند به سرمایه گذاری در بازار سهام هستیم نمی‌خواهیم پولمان را در بازار اوراق با درامد ثابت سرمایه گذاری کنیم، ولی نمی‌خواهیم اصل سرمایه هم به خطر بیفتد یعنی نوسانات بازار سهام را می‌خواهیم، اما خب در حوزه اصل سرمایه ملاحظاتی دارند، صندوق‌هایی در این راستا خوشبختانه مجوز داده شده و در حال حاضر تاسیس شده و در حال فعالیت است که اصل سرمایه افرادی که در این صندوق‌ها سرمایه گذاری می‌کنند را تضمین می‌کند، یا صندوق‌های املاک و مستغلات این اجازه را می‌دهد که طیف وسیعی از افراد بتوانند با سرمایه‌های خرد در حوزه املاک و مستغلات ورود پیدا کنند، این صندوق‌ها در حال حاضر هم فعالیت می‌کنند و می‌توانند در ادامه هم برای مقاصد و منظور‌های دیگری هم مورد استفاده قرار گیرند، مثلا موضوع مولد سازی اموال بانک‌ها که سالها است که مطابق قوانین متعدد بانک مرکزی، مجموع بازار پول پیگیر است که بانک‌ها از اموال غیر منقولی که دارند بتوانند خارج شوند، وجود صندوق‌های املاک و مستغلات می‌تواند به این حوزه کمک کند، یعنی تشکیل صندوق املاک و مستغلات توسط بانک ها، انتقال دارایی‌ها به این صندوق ها.
سوال: بعضی از مواقع درباره نظارت روی عرضه اولی‌ها انتقاد می‌شود مثلا نماد یک شرکتی که وارد شده و بعد از دو سال شاید ۳۰ تا ۴۰ درصد پایین‌تر از آن ارزش اولیه خرید و فروش یا معامله می‌شود، و این را برمی گردانند به نظارت بایسته‌ای که در ابتدا انجام می‌شده، پاسخ شما چیست ؟
ناصرپور: در دو مرحله می‌توان با این موضوع برخورد کرد یک مرحله این است که قبل از اینکه شرکت عرضه شود در حوزه مشاور پذیرش این اوراق، متعهد پذیره نوسی و ارزش گذار سهام‌های مختلف، نظارت‌های دقیقی صورت گیرد که این ارزش گذاری به درستی صورت گیرد و طبیعتاً تا بیاید به فرایند عرضه برسد، ما در فرایند عرضه از چند سال گذشته در مجموعه بازار سرمایه روش‌هایی برای عرضه اولیه در نظر گرفته می‌شود و آن هم عرضه اولیه برای واجدین شرایط است که عمدتاً مربوط به صندوق‌های سرمایه گذاری می‌شود، حتی در حوزه صندوق‌های سرمایه گذاری برای اینکه تعارض منافع ایجاد نمی‌شود و صندوق‌ها هم در این حوزه در واقع منافع دارندگان واحد‌های سرمایه گذاری خودشان را رعایت کنند صندوق‌های سرمایه گذاری که در عرضه‌های اولیه اقدام به خرید می‌کنند مطابق مقرره‌ای که هیات مدیره سازمان بورس تصویب کرده، میزان خرید و قیمت خرید آنها باید در بازار حتماً افشا شود، این کمک می‌کند به اینکه مدیران صندوق‌های سرمایه گذاری در فرایند خرید در عرضه اولیه دقت کافی را حتماً داشته باشند، چون عملکردشان توسط عموم بازار مورد نظارت قرار خواهد گرفت.
سوال: بحث ثبات بازار و نوسان‌هایی که خیلی‌ها انتقاد دارند، در این حوزه چه اقداماتی انجام شده ؟
عیوض لو: تجربه نشان داده بازار سرمایه در بلند مدت، سرمایه گذاران شان برنده‌ترین سرمایه گذاران هستند، ولی در میان مدت و کوتاه مدت ممکن است نوسانات مقطعی سرمایه گذاران را اذیت کند و باعث شود که نسبت به سرمایه گذاری شان مردد شوند، یکی از اقدامات مهم سازمان بورس بحث تمرکز بر ثبات بازار سهام است، این را از طریق مکانیزم‌های مختلفی دنبال می‌کند یکی از آن مکانیزم‌ها بسته‌های ثبات ساز در بازار سهام است که یکی از آن بسته‌ها در آبان امسال عملیاتی شد که اعتقاد داریم یکی از موفق‌ترین بسته‌های ثبات ساز در بازار سهام بود در قالب این بسته سهام یار به سهام داران خرد عرضه شد تا اینکه یک اطمینان نسبی به سرمایه گذاران از باب اینکه در میان مدت می‌توانند سود معقولی از نگهداری سهمشان به دست بیاورند را برایشان فراهم کنیم، استقبال خیلی خوبی هم شد، یعنی یکی از بالاترین مشارکت‌ها را در این ابزار‌ها داشتیم؛ بالغ بر ۵۰۰ هزار سهام دار، سهام یار را خریدند، پرتفوی را بیمه کردند در کنار این، اوراق تبعی را برای صندوق‌هایی با درآمد ثابت که سرمایه گذاران کم ریسک در آن صندوق‌ها سرمایه گذاری می‌کنند عرضه کردیم تا یک بازدهی را فراهم کنیم.
سوال: آیا روند رو به رشدی داشته است؟
عیوض لو: روند رو به رشدی داشت و به این منجر شد که بعد از نوسانات کوتاه مدت در آبان، بازار به یک ثباتی برسد و از آن زمان تا الان ما شاهد بازدهی خوب در شاخص کل و هم شاخص هم وزن بودیم.
سوال: نکته مهم همیشه بحث بوده که بتوانیم از بازار سرمایه و نقدینگی سرگردان را جمع کنیم و هدایت کنیم به سمت تولید در این موضوع و بحث حمایت از شرکت‌های نوپا، دانش بنیان‌ها مهم‌ترین محور‌ها را بفرمایید؟
ناصرپور: در حوزه دانش بنیان‌ها اتفاقات خوبی افتاده طی سال گذشته به طور خاص در حوزه شرکت فرابورس و بورس اوراق بهادار تهران، موضوع دستورالعمل پذیرش شرکت‌های دانش بنیان، چون تفاوت‌هایی وجود دارد بین شرکت‌های دانش بنیان و شرکت‌های دیگر، دستورالعمل پذیرش شرکت‌های دانش بنیان تصویب شد که بر مبنای آنها تسهیلاتی در نظر گرفته می‌شود علاوه بر آن ما در فرابورس ایران موضوع تامین مالی جمعی را داریم که تا حد زیادی می‌تواند آن موانع و محدودیت‌ها و پیچیدگی‌هایی که تامین مالی‌های به روش‌های سنتی حالا اوراق کلاستیک اصطلاحا دارد را تا حدی محدودیت‌ها را به نوعی در نظر نگیرد و برای مقادیر کم بتواند تامین مالی را انجام دهد، علاوه بر آن بحث شرکت‌های پروژه را داشتیم، شرکت‌های پروژه یک امکان تامین مالی مستقیم برای پروژه صنعتی است که چه در حوزه شرکت‌های سهامی پروژه یا هولدینگ این اتفاق می‌تواند بیفتد، خوشبختانه در سال گذشته مواردی را داشتیم در سال جاری هم قرار است اتفاقاتی بیفتد.
