سرمایه­‌گذاری، فناوری و قیمت واقعی؛ پیش‌نیاز حل مسأله آب کشور / جبران فاصله ایران در حوزه آب‌شیرین با جهش مپنا

نیاز نخست انسان برای زندگی پس از تنفس، آب است؛ مایعی ارزشمند که کره زمین را برای سکونت و زیست بشر از سایر سیارات متمایز کرده است.

هرچند ۷۲ درصد سطح زمین را آب پوشانده، ۹۷درصد از این آب‌ها شور است و برای مصرف مستقیم بشر مناسب نیست. واقعیت این است که بر خلاف تصورات غلطی که تا همین یک دهه پیش هم وجود داشت، حجم آب موجود در اقیانوس‌ها ـ که دو سوم سطح زمین را پوشانده ـ به دلیل عمق خیلی کم، بسیار ناچیز است. عکس ناسا در سال ۲۰۱۷ نشان داد، اگر همه آب‌های روی زمین را به صورت یک کره در یک جا جمع کنیم به اندازه نصف کره ماه هم نخواهد بود!

رویداد گرم شدن زمین و دگرگونی‌های آب و هوایی در نقاط مختلف این کره هم به ویژه از نیمه دوم قرن بیستم، بسیاری از کشور‌های جهان را با پدیده خشکسالی و بحران کم آبی مواجه کرده است؛ اما آنچه در ایران به این خطر دامن زده، مصرف بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی است.

بررسی میزان ذخایر آبی در دهه‌های اخیر، عمق بحران مربوط به خشکسالی را در ایران نمایان می‌کند. طبق آمار میزان ذخایر آب شیرین تجدیدپذیر در ایران در سال ۱۳۴۰ به ازای هر نفر، معادل ۵۵۷۰ متر مکعب بوده که این میزان در سال‌های اخیر برای هر نفر به کمتر از ۱۵۰۰ مترمکعب کاهش یافته است. با پدیده کم آبی در ایران در مواجهه با واقعیت کاهش ۷۰ درصدی ذخایر آب شیرین تجدیدپذیر طی نیم قرن، انتظار می‌رود بسیاری از بخش‌های فلات ایران را در دهه‌های آتی غیرقابل سکونت کند.

به این ترتیب، دانش بشر برای رفع مهم‌ترین خطری که انسان زمینی را تهدید می‌کند به کار گرفته شد و حالا در ایران اهمیت طرح‌های مختلف تامین آب شیرین برای ساکنان بخش‌های جنوبی، مرکزی و حتی دشت‌های جنوبی البرز شامل تهران مترادف با اهمیت زندگی است. از همین روی، آغاز رسمی پروژه انتقال آب خلیج فارس با محوریت گروه مپنا به نواحی مرکزی کشور از جمله یزد ـ که در همین یک ماه اخیر توسط رئیس جمهور پرده برداری شد ـ حائز اهمیتی کتمان ناشدنی است؛ طرحی که دهه‌ها برای اجرایش، صحبت و تعارف و وقت‌کشی شد.

خبر خنک کننده گروه مپنا برای ساکنین جنوب در آستانه فصل گرم

گروه مپنا با مطالعه وضعیت موجود و بررسی میزان نیاز به آب شیرین در مناطق جنوبی کشور، برای جبران عقب ماندگی در تامین آب شیرین دست به کار شده و در پیشرفته‌ترین سطح تکنولوژی صنعت تولید آب شیرین از منابع آب شور و لب شور، چندین مجتمع آب شیرین‌کن در مناطق کم آب کشور را سرمایه گذاری و احداث کرده است.

پروژه مهم مپنا در مجتمع لیان بوشهر با ظرفیت آبرسانی روزانه ۳۵ هزار متر مکعب ـ که جمعه گذشته دوازدهم اسفندماه توسط رییس جمهور افتتاح شد ـ یکی از این پروژه هاست. سید ابراهیم رئیسی در مراسم افتتاح این پروژه گفت: آب بوشهر تا به امروز جیره‌بندی بوده، اما از این لحظه با افتتاح آب‌شیرین کن ۳۵ هزارمتر مکعبی بوشهر، جیره‌بندی آب به پایان می‌رسد. امروز شاهدیم با تلاش متخصصان کشورمان در گروه مپنا، کار بزرگی انجام شده و بخش قابل توجهی از چالش مشکل آبی بوشهر حل می‌شود.

رییس جمهور با بیان اینکه اقدامات گروه مپنا مایه افتخار ماست، افزود: کار‌های آب و برق و جلوگیری از تنش‌های آب و برق رسانی از اولویت‌های مهم دولت است.

پروژه آب شیرین‌کن لیان استان بوشهر، از زیرساخت توسعه شیرین‌سازی آب دریا تا سقف ۵۲ هزار متر مکعب در شبانه‌روز برخوردار است و زیرساخت آبگیری از دریا جهت این میزان شیرین‌سازی در حال حاضر احداث شده است. ظرفیت آبگیری این پروژه با در نظر گرفتن طرح توسعه برابر با ۱۵۰ هزار متر مکعب در شبانه روز بوده و فناوری به‌کار رفته در آن برای شیرین‌سازی آب دریا، به روش فناوری غشایی (SWRO) عمل می‌کند. این فرایند شامل آبگیری از دریا، پیش تصفیه، تصفیه اصلی و سپس فراوری آب، منطبق بر بالاترین استاندارد‌های روز بین‌المللی توسط گروه مپنا سرمایه گذاری، طراحی، تأمین تجهیزات و اجرا شده است. پیمانکار EPC این طرح، کنسرسیومی از شرکت‌های مپنا بویلر و شرکت نصب نیرو بوده و مشاور طرح نیز شرکت مهندسین مشاور موننکو ایران است که همگی از شرکت‌های زیرمجموعه گروه مپنا به شمار می‌روند.

توسعه پروژه‌های آبی کشور در اولویت کاری علی آبادی در مپنا

با توجه به نیاز آبی بوشهر و با توجه به ایجاد تاسیسات آبگیری از دریا توسط گروه مپنا به میزان ۱۷۰ هزار متر مکعب، رئیس جمهور و وزیر نیرو، این قول را به مردم بوشهر داد که فاز توسعه این پروژه هم باید به سرعت اجرا شود. در همین راستا، مپنا نیز اعلام آمادگی کرد، در اجرای این برنامه توسعه، همه توان خود را به کار گیرد و عزم راسخ در این زمینه وجود دارد.

در صورت ابلاغ افزایش ظرفیت طرح، گروه مپنا می تواند، در کمتر از یک سال ظرفیتی معادل با هفده هزار متر مکعب و در مجموع با پروژه موجود، تا سقف ۵۵ هزار متر مکعب آب شرب را تولید و وارد خط مصرف شهری نماید.

عباس علی‌آبادی در مراسم آغاز به کار رسمی آب شیرین‌کن لیان، مساله تأمین آب را از چالش‌های جدی به شرطی سال‌های آینده عنوان کرد و تکنولوژی و راهکار‌های دانش بنیان را گره‌گشای این مشکلات دانست و افزود: خوشبختانه متخصصان ایرانی بر این دانش و فناوری مسلط هستند.

وی با اشاره به اهمیت بهره‌وری تصریح کرد: نقطه شروع همه چیز از بهره‌وری در تولید و مصرف است. بهره‌وری در تولید به معنای کاهش سهم انرژی و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، بازچرخانی آب و نیز کاهش تلف شدن انرژی است. اما بهره‌وری در مصرف که بسیار مهمتر نیز هست، شامل بهبود روش‌های آبیاری در کشاورزی و بهینه‌سازی مصارف صنعتی، استفاده از روش‌های خنک‌کاری هوایی و اصلاح الگوی مصرف از طریق فرهنگ‌سازی عمومی است.

مدیرعامل گروه مپنا در ادامه افزود: هرچند کشور ما در منطقه خشک و نیمه خشکی واقع شده و از کل آورده سالانه نزدیک ۱۰۰ میلیارد متر مکعب آب باکیفیت قابل مدیریت است، وجود دریا در شمال و جنوب کشور، امتیاز ویژه‌ای است که امکان اجرای طرح‌های عظیم شیرین‌سازی را با رعایت ضوابط زیست محیطی فراهم ساخته است. با اعمال اصلاحات در اقتصاد آب از طریق روش‌های مردم پسند که منافع آن‌ها را بیشتر تأمین کند، باید هرچه زودتر در تدارک طرح‌های بزرگ تولید و انتقال آب با جلب سرمایه‌های مردمی برآییم. همچنین طرح‌های تمدن ساز همچون احیای دریاچه‌های فلات مرکزی و تبدیل کویر ایران به منطقه‌ای آباد می‌تواند جزو طرح‌های آب ملی در کشور قرار گیرد.

گروه مپنا در حوزه تامین آب شیرین کشور چه کرده است؟

به جز سرمایه‌گذاری، طراحی و اجرای آب شیرین کن ۳۵ هزار متر مکعبی بوشهر که زیرساخت آن برای ۵۲ هزار متر مکعب در روز فراهم شده و طرح توسعه‌ای آن نیز در آینده نزدیک کلید خواهد خورد، مپنا اکنون در یکی از مهمترین طرح‌های آبی خود، مشغول نمک زدایی و شیرین‌سازی آب دریا به ظرفیت روزانه ۱۸ هزار مترمکعب و همزمان تولید برق ۵۰ مگاوات با استفاده از انرژی حرارتی اتلافی نیروگاه تولید برق در جزیره قشم است که این تأسیسات تولید همزمان برق و آب نیز با سرمایه گذاری و تجهیزات ساخت گروه مپنا ساخته شده است.

همچنین پروژه آب شیرین کن مکران به ظرفیت ۴۸ هزار متر مکعب در روز و احداث یک واحد تصفیه‌کننده صنعتی برای تولید آب دمین (املاح زدایی شده) در این منطقه و همچنین طراحی و ساخت آب شیرین‌کن سیار (نصب شده با ظرفیت ۴۰۰ تا ۶۰۰ متر مکعب در روز) از دیگر اقدامات قابل توجه گروه مپنا در حوزه آب است.

علاوه بر این و بر اساس اعلام مدیرعامل گروه مپنا، طبق تفاهم‌نامه امضا شده گروه مپنا با وزارت نیرو، تأمین سرمایه و احداث تأسیسات آب‌شیرین کن به روش غشایی (RO) و به ظرفیت ۵۰۰ هزار متر مکعب در روز در نقاط مختلف کشور آغاز شده که نویدی بزرگ و مسرت بخش برای ساکنین مناطق خشک و بی آب ایران محسوب می‌شود.

بر اساس توافقنامه بین گروه مپنا و شرکت تامین آب صنایع و معادن برای شیرین سازی ۶۰۰ هزار مترمکعب در روز از آب دریای عمان، آغاز برنامه‌ریزی و انعقاد قرارداد احداث آب‌شیرین کن ۲۰۰ هزار متر مکعبی در روز با شرکت‌های معدنی در منطقه چابهار و همچنین آغاز مطالعات فنی و زیست محیطی امکان سنجی انتقال آب دریا به کویر مرکزی ایران، از جمله دیگر اقدامات مپنا در تأمین منابع آب مورد نیاز کشور است؛ اقداماتی که در صورت حمایت بیشتر مجموعه دولت نیاز‌های اضطراری کشور را توسط مجموعه‌های پرتوان داخلی به سرعت مرتفع می‌سازد.

علاوه بر پروژه‌های ذکر شده فوق، پروژه تامین آب شرب استان گلستان به ظرفیت ۱۰۰ هزار مترمکعب در روز (در فاز اول ۴۰ هزار مترمکعب در روز) و همچنین پروژه تامین آب شیرین استان اصفهان به ظرفیت ۶۰۰ هزار مترمکعب در روز در دست بررسی و مذاکره هستند. از دیگر اقدامات مپنا در این حوزه، پروژه تصفیه پساب ذوب آهن اصفهان به ظرفیت حدودا ۱۹ هزار مترمکعب در روز است که در دست اجراست. همچنین پروژه تصفیه پساب پرند برای تامین آب نیروگاه پرند به ظرفیت ۱۲۰۰ مترمکعب در روز که اجرا شده است.

گروه مپنا با حمایت دولت و مجلس، فاصله زیاد با کشور‌های عربی همسایه را جبران می‌کند

جهان از دهه ۵۰ میلادی به سراغ شیرین سازی آب دریا به عنوان یک منبع غیرمتعارف تأمین آب رفته است. ظرفیت این صنعت تا سال ۲۰۰۰ به حدود ۴۵ میلیون مترمکعب در روز رسیده بود، اما اکنون از یکصد میلیون متر مکعب نیز گذشته که ۵۳ درصد ظرفیت نصب شده آب شیرین کن‌های دنیا در منطقه خاورمیانه و بین همسایگان جنوبی کشورمان قرار گرفته است! عربستان با ۱۱ درصد، امریکا با ۸ درصد، امارات با ۶ درصد و کویت با حدود ۴ درصد، بزرگترین ظرفیت آب شیرین کن‌ها در جهان را دارند.

 تاریخ ورود این کشور‌ها به بحث شیرین سازی آب دریا به دهه ۱۹۶۰ میلادی، یعنی حدود ۵۰ سال پیش می‌رسد، آن‌ها با ظرفیت‌های کم شروع کردند و طی ۲۰ سال اخیر توسعه خود را در این بخش به سرعت افزایش داده اند؛ کاری که اکنون ایران با بازوی توانمندی به نام گروه مپنا می‌خواهد انجام دهد و این ضعف را به سرعت رفع کند.

ایران به عنوان یکی از کشور‌های واقع شده در کمربند خشک زمین و با وجود داشتن طولانی‌ترین خط ساحلی خلیج فارس و دریای عمان بین کشور‌های منطقه، تنها ۶/۰ درصد از این ظرفیت را از آن خود کرده که حاکی از یک عقب ماندگی تاریخی است.

ایران دارای بیش از ۲۷۰۰ کیلومتر مرز آبی در دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان است و موقعیت ویژه همجواری با دریا به ویژه در نوار ساحلی جنوب، فرصت مناسبی برای تامین آب و برق به عنوان دو پایه مهم و اصلی توسعه در این مناطق فراهم می‌کند.

به نظر می‌رسد، برای این هدف بزرگ ملی، گروه مپنا به عنوان پرچمدار کشور در صنایع زیربنایی و دانش بنیان، ضروری است دولت، مجلس و سایر مبادی ذیربط اقدامات لازم را انجام دهند. نوسانات ارزی، ضربه سنگینی به این طرح‌های ملی در حوزه حیاتی و استراتژیک آب شیرین وارد کرده و امید است با توسعه و تعمیق ساخت داخل و بومی سازی تجهیزات مربوط به صنایع آب توسط متخصصین این حوزه که بخش بزرگی از آن‌ها در گروه مپنا هستند، بار دیگر طلیعه خودباوری و خودکفایی کشور را این بار در حوزه آب به نمایش رساند.