به گزارش تابناک، بررسی یک «موش شنی چاق» (Psammomys obesus) یک جونده ۲۰۰ گرمی که صدایی زیر دارد و در بیابان‌ها و نمکزارهای شمال آفریقا زندگی می‌کند، شواهدی دراین‌باره به دست می‌دهد. این موش با خوردن ساقه‌های یک گیاه شور روی به نام قلیا که تا حدودی شبیه به مارچوبه است، به زندگی خود ادامه می‌دهد.
ساقه‌های آب‌دار و گوشتی این گیاه پر از آب با غلظت بسیار بالای نمک در حد آب دریا است.
بررسی‌های اخیر نشان داده‌اند که چرا موش شنی به خوردن ساقه‌های گیاه قلیا علاقه نشان می‌دهد، احتمالاً این رژیم پرنمک به این موش کمک می‌کند که مقادیر نسبت کمی کربوهیدرات را دریافت می‌کند به فروکتوز بدل کند. فروکتوز نوعی قند است که به‌طور طبیعی در میوه‌ها، عسل و برخی از سبزی‌ها یافت می‌شود.
این قند به این موش کمک می‌کند در منطقه‌ای غذا و آب شیرین بسیار کم یافت می‌شود، به حیات خود ادامه دهد. علت این است که فروکتوز باعث فعال شدن یک «کلید بقا» در بدن موش می‌شود که خوراک‌جویی، مصرف غذا و ذخیره کردن چربی و کربوهیدرات برای حفاظت در برابر کمبود غذا را در این حیوان برمی‌انگیزد.
اما هنگامی که این موش به اسارت درمی‌آید و غذای معمول موش صحرایی که حاوی ۵۰ درصد کربوهیدرات است، دریافت می‌کند، به‌سرعت دچار چاقی و دیابت می‌شود. اما اگر این موش سبزی‌های تازه حاوی مقدار کم کربوهیدرات‌های نشاسته‌ای دریافت کند، لاغر باقی می‌ماند.
بررسی‌ها نشان می‌دهند بسیاری از افرادی که رژیم غذایی معمول سبک غربی را مصرف می‌کنند، با وجودی که در وضعیت کمبود در دسترس بودن آب و غذا نیستند، درواقع وضعیتی مانند این موش شنی در اسارت پیدا می‌کنند. در این انسان‌ها هم به‌اصطلاح «کلید بقا» به‌طور مداوم فعال می‌ماند.
فروکتوز و رژیم غذایی
همان‌طور که گفته شد، فروکتوز که یک قند ساده است، نقشی کلیدی در فعال کردن این کلید بقا دارد که به تولید چربی در بدن می‌انجامد.
مقادیر کم فروکتوز مانند آنچه در میوه یافت می‌شود- مشکلی ایجاد نمی‌کند- بلکه مقادیر بسیار زیاد فروکتوز است که برای سلامت انسان‌ها مشکل ایجاد می‌کند. اغلب ما فروکتوز را از شکر سر میز و شربت ذرت با فروکتوز بالا (که بسیاری از مواد غذایی آماده اضافه می‌شود) دریافت می‌کنیم. این قندها با سازوکاری که در بالا ذکر شد، افراد را به خوردن غذای بیشتر ترغیب می‌کنند ک به اضافه‌وزن، تجمع چربی و وضعیت پیش‌دیابت منجر می‌شود.
خود بدن هم توانایی تولید فروکتوز دارد و بررسی‌ها نشان داده‌اند که این فروکتوز تولیدشده در بدن نیز ممکن است ایجاد چاقی را برانگیزد.
ازآنجایی‌که فروکتوز از قند ساده گلوکز ساخته می‌شود، هنگامی که قند خون که به صورت گلوکز است، بالا می‌رود، میزان تولید فروکتوز هم افزایش می‌یابد. این فرآیند هنگامی رخ می‌دهد که ما مقدار زیادی برنج، غلات، سیب‌زمینی و نان سفید می‌خوریم که کربوهیدرات‌هایی هستند که به‌سرعت گلوکز را وارد خون می‌کنند.
از طرف دیگر، تولید فروکتوز با کم‌آبی بدن بیشتر تحریک می‌شود و این امر به‌نوبه خود تولید چربی را بیشتر می‌کند.
چربی آب فراهم می‌کند
چربی در بدن دو نقش عمده دارد. نقش اول آن‌که کاملاً شناخته‌شده است، ذخیره کالری برای زمان‌ّ‌های بعدی است هنگامی غذا در دسترس نیست.
یک کارکرد عمده دیگر اما کمتر شنناخته شده چربی در بدن فراهم‌آوری أب است.
توجه داشته باشید که چربی حاوی آب نیست، اما هنگامی که تجزیه می‌شود، در بدن آب تولید می‌کند. مقدار تولیدشده آب به این طریق عمده است و تقریباً معادل چربی سوخته شده است. همچنین قابل‌توجه است که برخی حیوانات برای فراهم‌آوری آب در دوران‌های آب در دسترس نیست، به تجزیه چربی تکیه می‌کنند.
نقش کم‌آبی بدن در ایجاد چربی
نقش کم‌آبی بدن به عنوان عامل دخیل در چاقی را نباید دست کم گرفت. کم‌آبی بدن به‌طور رایجی پس از مصرف غذاهای شور رخ می‌دهد. هم کم‌آبی بدن و هم مصرف نمک به تولید فروکتوز و چربی در بدن می‌انجامد.
به همین علت است که سیب‌زمینی سرخ‌کرده شور به‌طور خاص چاق‌کننده است. نمک باعث یک وضعیت شبیه کم‌آبی در بدن می‌شود که تبدیل نشاسته موجود در سیب‌زمینی سرخ‌کرده را به فروکتوز ترغیب می‌کند.
به علاوه، بررسی‌ها نشان می‌دهند که اغلب افرادی که اضافه‌وزن دارند یا چاق هستند به مقدار کافی آب نمی‌نوشند. این افراد به احتمال بسیار بیشتری نسبت به افراد لاغر ممکن است دچار کم‌آبی بدن شوند. از طرف دیگر مصرف نمک آنها هم بسیار بیشتر از افراد لاغر است.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که افراد دچار چاقی اغلب دارای میزان بالایی از وازوپرسین در خونشان هستند، هورمونی که به کلیه‌ها کمک می‌کند آب را در بدن نگهدارند و به این ترتیب حجم ادرار را تنظیم کنند.
اما بررسی‌ها اخیر نشان می‌دهند وازوپرسین یک نقش دیگر هم در بدن دارد و آن هم تحریک تولید چربی است.
برای کسی در معرض خطر کم‌آبی یا محرومیت غذایی است، وازوپرسین ممکن است یک نقش مثبت از لحاظ بقا داشته باشد. اما برای افرادی که در معرض این خطر نیستند، وازوپرسین باعث برانگیخته شدن اغلب اثرات سوخت‌وسازی زیادی فروکتوز می‌شود، از جمله اضافه‌وزن، تجمع چربی، کبد چرب و پیش‌دیابت.
نوشیدن آب بیشتر
آیا این یافته‌ها به این معنا است که نوشیدن آب بیشتر به کاهش وزن کمک می‌کند. گرچه کمتر به این موضوع تصریح می‌شود، اما پژوهش‌ها نشان داده‌آند دادن آب بیشتر به موش‌ها حتی در زمانی که رژیم غذایی پر از قند و چربی مصرف می‌کنند، افزایش وزن و ایجاد وضعیت پیش‌دیابت در آنها را کُند می‌کند
همچنین شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که اغلب افراد کمتر از حد لازم آب می‌نوشند و افزایش دریافت آب ممکن است به افراد چاق کمک کند که وزنشان را کم کنند. بنابراین مصرف هشت لیوان در آب در روز توصیه می‌شود. البته باید در نظر داشت که افرادی که دچار بیماری قلبی، کلیوی و کبدی هستند، باید مراقبت باشند که بیش‌ازحد هم آب مصرف نکنند تا دچار به‌اصطلاح «مسمومیت با آب» نشوند.
برای موش شنی و برای نیاکان ما که دچار کمبود غذا بودند، رژیم غذایی با مقدار بالای نمک و مصرف کم آب مزیتی شمرده می‌شود. اما زندگی کنونی ما دیگر اینگونه نیست. اقدامات ساده‌ای مانند نوشیدن بیشتر آب و کاهش دریافت نمک، راهبردهای ارزان، ساده و سالمی هستند که ممکن است به پیشگیری یا درمان چاقی کمک کنند.
