به گزارش «تابناک» به نقل از اکو ایران، بر اساس آخرین آمارهای سازمان امور مالیاتی کشور در ۶ ماهه نخست سال جاری، نرخ تحقق کل درآمدهای مالیاتی کشور به بیش از ۹۱ درصد رسیده است. طبق این آمارها دولت توانسته تمامی برآورد خود را از مالیاتهای مستقیم را وصول کند. از سوی دیگر عملکرد دولت در تحقق مالیاتهای غیرمستقیم مطلوب نبوده و نتوانسته در امر مالیات‌ستانی خوب عمل کند.
یکی از مهمترین منابع درآمدی دولت‌ها، درآمدهای مالیاتی است. این درآمدها به دولت کمک می‌کند برای هزینه‌های خود اقدام به استقراض از بانک‌ها نکند و فشار تورمی کمتری به جامعه وارد شود. درآمدهای مالیاتی به دو دسته مالیاتهای مستقیم و مالیات بر کالاها و خدمات (غیرمستقیم) تقسیم می‌شود.
دلیل نام‌گذاری مالیات مستقیم این است که مستقیما از درآمد اشخاص برداشت می‌شود. این مالیات به سه دسته مالیات بر اشخاص حقوقی، مالیات بر درآمدها و مالیات بر ثروت تقسیم می‌شود. نوع دیگر مالیات‌ها، مالیات غیرمستقیم است. این مالیات عموما از کالاها و خدمات دریافت می‌شود و به طور غیرمستقیم از جیب افراد کم می‌شود به همین دلیل به آن مالیات غیرمستقیم می‌گویند.
پس از درک اهمیت وجود درآمد مالیاتی و بررسی انواع این درآمدها، نیاز است به اهمیت نظارت بر جمع‌آوری آن‌ها نیز توجه کنیم. دولت در پایان هر سال اقدام به نوشتن قانون بودجه می‌کند که درآن پیش‌بینی‌ای از درآمدها و هزینه‌هایش در سال آینده ارائه می‌دهد. برای اینکه دولت بتواند بهینه عمل کند و اتلاف منابع را کاهش دهد نیاز است که برآوردهای دقیقی از میزان هزینه و درآمدهایش در سال آینده داشته باشد.
یکی از درآمدهایی که دولت اقدام به برآورد آن می‌کند درآمد مالیاتی است و برآورد دقیق این درآمد به عملکرد اقتصادی دولت کمک می‌کند. به عنوان مثال سازمان امور مالیاتی کشور میزان مالیات ستانده شده در هر ماه را در قالب گزارشی ارائه می‌دهد که با مقایسه مالیات ستانده شده و مالیات برآورد شده در قانون می‌توان فهمید دولت چه میزان در امر برآورد و مالیات‌ستانی موفق عمل کرده است.
نرخ تحقق مالیات‌ها به بیش از ۹۱ درصد رسید
بر طبق آخرین آمارهای اعلام شده از سازمان امور مالیاتی کشور، نرخ تحقق کل مالیاتهای مستقیم و مالیات بر کالاها و خدمات در۶ ماهه ابتدایی سال جاری ۹۱.۴ درصد بوده است. این آمارها نشان می‌دهد عملکرد سازمان امور مالیاتی در ۶ ماهه نخست امسال قابل دفاع بوده است.
اگر نرخ تحقق این مالیات‌ها را به تفکیک مالیاتهای مستقیم و مالیات بر کالاها و خدمات بررسی کنیم متوجه می‌شویم دولت توانسته تا نیمه نخست سال جاری تمامی برآورد خودش در قانون بودجه از مالیاتهای مستقیم را محقق کند. از سوی دیگر عملکرد دولت در تحقق مالیات بر کالاها و خدمات ضعیف بوده است. دولت در نیمه ابتدایی امسال تنها توانسته ۷۸ درصد از مالیاتهای غیرمستقیم برآورد شده در قانون را محقق کند.
برای تحلیل بهتر فرآیند مالیات‌ستانی دولت نیاز است میزان تحقق مالیات‌ها را به تفکیک انواع مالیاتهای مستقیم و غیرمستقیم بررسی کنیم.
فشار مالیاتی دولت بیشتر بر غیردولتی‌ها
اولین نوع از انواع مالیاتهای مستقیم مورد مالیات بر اشخاص حقوقی است. در نیمه نخست امسال نزدیک به ۹۸ درصد درآمد برآورد شده از این پایه مالیاتی وصول شده است. به طور کلی این مالیات همان مالیاتی است که از شرکت‌های دولتی و غیردولتی اخذ می‌شود. آمارها گویای آن است که مالیات بر اشخاص حقوقی غیردولتی در کشور ۲ درصد بیشتر از برآورد دولت محقق شده است. به طوریکه برآورد دولت از اخذ این مالیات در ۶ماهه نخست امسال طبق قانون بودجه ۱۲۹ همت بوده که دولت توانسته ۱۳۲ همت از این شرکت‌ها وصول کند.
دیگر پایه مالیاتی بااهمیت در مالیات بر اشخاص حقوقی، مالیات بر شرکت‌های دولتی است. طبق بررسی‌ها در نیمه نخست امسال دولت از شرکت‌های تابعه خود تنها ۴۸ درصد مالیات برآوردی در قانون بودجه را گرفته است. این عدد نشان می‌دهد عزم دولت در مالیات‌ستانی از شرکت‌های غیردولتی بیشتر از شرکت‌های دولتی بوده است.
عملکرد چشمگیر دولت در مالیات بر درآمدها
مالیات بر درآمدها یکی دیگر از انواع مالیاتهای مستقیم است. عموما این مالیات از درآمد افراد گرفته می‌شود. طبق قانون بودجه ۱۴۰۲، درآمد برآورد شده از این پایه مالیاتی ۵۷.۵ همت بوده که طبق آمارهای سازمان امور مالیاتی کشور ۶۶.۲ همت توسط دولت وصول شده است. این عدد نشان‌دهنده عملکرد مثبت دولت در این پایه مالیاتی است. مالیات بر درآمدها از سه بخش مهم مالیات بر حقوق کارکنان بخش عمومی، مالیات بر حقوق کارکنان بخش خصوصی و مالیات مشاغل تشکیل شده است.
طبق بررسی‌ها عملکرد دولت در تحقق ۶ ماهه مالیات بر حقوق کارکنان بخش عمومی ۹۸ درصد و در تحقق ۶ماهه مالیات بر حقوق کارکنان بخش خصوصی ۱۲۳ درصد بوده است. این آمار نشان می‌دهد عملکرد مالیات ستانی دولت از بخش خصوصی بهتر از بخش دولتی بوده است. پایه مالیاتی دیگری که از نظر وزن نقش مهمی در درآمدهای مالیاتی دارد مالیات مشاغل است. برآورد دولت از درآمد این مالیات در نیمه نخست امسال ۲۰.۶ هزار میلیارد تومان بوده که توانسته ۶ میلیارد بیشتر از این عدد را محقق کند.
مالیات بر ثروت؛ تنها نقطه منفی کارنامه مالیاتی دولت
یکی دیگر از انواع مالیاتهای مستقیم، مالیات بر ثروت است. این مالیات سهم کمتری از درآمدهای مالیاتی دولت دارد و میزان تحقق ۶ ماهه آن نیز کمتر از سایر انواع مالیاتهای مستقیم بوده است. در نیمه نخست امسال دولت توانسته تنها سه چهارم برآورد خود در قانون بودجه را از این مالیات محقق کند. این نرخ تحقق نشان می‌دهد دولت در برآورد درآمد این پایه مالیاتی بیش‌برآورد داشته است.
مالیات بر ثروت شامل مالیات بر نقل و انتقال سهام، مالیات بر نقل و انتقال ملک و مالیات بر انواع خودرو بوده که بیشترین سهم را در انواع مالیات بر ثروت دارند. بررسی عملکرد مالیاتی دولت در نیمه نخست امسال نشان می‌دهد از ۳.۵ همت برآورد شده در قانون تنها ۹۰۰ میلیون تومان آن در این مدت وصول شده است. این عملکرد ضعیف به دلیل بیش‌برآورد دولت از این درآمد مالیاتی در قانون بودجه بوده است.
در این میان بهترین عملکرد دولت مربوط به مالیات بر نقل و انتقال سهام بوده که ۳۳ درصد بیشتر از میزان برآورد شده در قانون را محقق کرده است.
از سوی دیگر در ۶ ماهه ابتدایی ۱۴۰۲ مالیات بر نقل و انتقال املاک نزدیک به ۳۰۰ میلیارد تومان کمتر از برآورد ۶ ماهه قانون بوده است. به طور کلی عملکرد دولت در انواع مالیات بر ثروت قابل دفاع نبوده و در بیشتر بخش‌ها، دولت بیشتر از توانایی و ظرفیت مالیات‌ستانی‌اش اقدام به برآورد درآمد مالیاتی در قانون بودجه کرده است.
تحقق بیش از ۹۰ درصدی مالیات بر ارزش افزوده در ۶ ماهه ابتدایی امسال
پس از بررسی عملکرد دولت در تحقق انواع مالیاتهای مستقیم نوبت به تحلیل عملکرد دولت در بخش مالیات بر کالاها و خدمات می‌رسد.
مهمترین پایه مالیاتی در میان انواع مالیاتهای غیرمستقیم مالیات بر ارزش افزوده است. برآورد دولت از این پایه مالیاتی در قانون بودجه ۱۴۰۲ نشان می‌دهد برای ۶ ماهه ابتدایی امسال نزدیک به ۹۵ هزار میلیارد تومان بوده که دولت موفق شده ۸۶ هزار میلیارد تومان از آن را وصول کند. به بیان دیگر میزان تحقق مالیات بر ارزش افزوده بیش از ۹۱ درصد بوده است.
از مالیاتهای مهم دیگری که سهم درآمدی بالایی در انواع مالیاتهای غیرمستقیم دارد درآمد حاصل از یک درصد نرخ مالیات بر ارزش افزوده است که صرف خدمات سلامت در کشور می‌شود. بر اساس قانون بودجه امسال پیش‌بینی دولت از این درآمد ۲۴.۲ هزار میلیارد تومان بوده که توانسته حدود ۵۴ درصد از آن را محقق کند.
فقط زورتون بمردم میزسه.
