کارشناس حوزه علم و فناوری در گفتگو با تابناک اقتصادی؛
حرکت به سمت دانش‌بنیان شدن صنعت برداشت نفت و گاز ایران با کمک تولید بار اول
ایران با سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه توانسته است وابستگی خود به فناوری خارجی را کاهش دهد و از استعداد داخلی خود بهره ببرد. این امر نه تنها توانمندی های فناورانه کشور را تقویت کرده، بلکه منجر به صرفه جویی در هزینه ها و افزایش رقابت در بازار جهانی شده است.
به گزارش تابناک اقتصادی؛ سازوکار تولید بار اول در قانون جهش تولید دانش بنیان که به تصویب شورای اسلامی رسید، پیش بینی شده است. بر اساس این قانون، شرکت‌های دانش بنیان، شرکت‌های صنعتی و مدیران دولتی موظفند برای اولین بار تجهیزات استراتژیک صنایع خود را تولید کنند. این ابتکار با هدف کاهش وابستگی به فناوری خارجی و تقویت رشد قابلیت‌های تولید داخلی انجام می‌شود. علاوه بر این، قانون اجازه می‌دهد تا از مراحل مناقصه و کاهش بوروکراسی اداری برای پروژه‌های تولیدی برای اولین بار استفاده شود. این امر موانع متعددی را برای همکاری بین بخش صنعتی و شرکت‌های دانش‌بنیان از بین برده و فرآیند بومی‌سازی ساده‌تر و کارآمدتر را تسهیل می‌کند.
یکی از مزایای قابل توجه معافیت تشریفات تولید بار اول برای شرکت‌های دانش بنیان، ایجاد بازار تضمینی برای محصولات آنهاست. شرکت‌های دانش‌بنیان با انجام پروژه‌های بومی‌سازی و تولید تجهیزات استراتژیک برای صنایع، می‌توانند بازاری برای کالا‌های خود تضمین کنند و از این طریق رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری را تحریک کنند. علاوه بر این، معافیت از تشریفات برای تولید بار اول، شرکت‌های دانش بنیان را از متحمل شدن هزینه‌های مربوط به شرکت در فرآیند مناقصه بی نیاز می‌کند. در نتیجه، هزینه کلی امضای قرارداد به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد و امکان تخصیص منابع بیشتری به تحقیق، توسعه و تولید را فراهم می‌کند.
بومی سازی تجهیزات و فرآیند‌های گلوگاه در صنایع از طریق سازوکار تولید بار اول پیامد‌های گسترده‌ای برای توسعه اقتصادی و پایداری دارد. با کاهش وابستگی به فناوری خارجی و تقویت رشد قابلیت‌های تولید داخلی، تولید بار اول به انعطاف پذیری و رقابت پذیری کلی اقتصاد کمک می‌کند. علاوه بر این، انتقال دانش و تخصص را تشویق می‌کند که منجر به توسعه نیروی کار ماهر و ارتقای قابلیت‌های تکنولوژیکی می‌شود.
اجرای موفقیت آمیز تولید بار اول، منوط به همکاری و مشارکت بین شرکت‌های دانش بنیان، شرکت‌های صنعتی و نهاد‌های دولتی است. از طریق اتحاد‌های استراتژیک و تلاش‌های مشترک، این ذینفعان می‌توانند از نقاط قوت و منابع مربوطه خود برای پیشبرد فرآیند بومی سازی استفاده کنند. اخیرا بخش استخراج نفت و گاز ایران در تابستان ۱۴۰۲ شاهد یک رکوردشکنی در رشد بوده است که این رشد بالا به دلیل توسعه همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه تولید بار اول بوده است که موجب عقد قرارداد جدید ۵۰۰ میلیارد تومانی بین شرکت ملی نفت و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری شده است که به سمت تولید بار اول دکل حفاری افقی انحرافی بروند. در ادامه پیرامون اهمیت حرکت به سمت دانش‌بنیان شدن صنعت برداشت نفت و گاز ایران با کمک تولید بار اول با آقای علی پاشایی بیدار کارشناس حوزه علم و فناوری به گفتگو پرداختیم که خواهید خواند.
علی پاشایی بیدار با اشاره به اهمیت ورود نوآوری و فناوری به صنعت استخراج و برداشت نفت و گاز ایران گفت: شرکت‌های دانش بنیان با تمرکز بر نوآوری و فناوری، نقش مهمی در توسعه بخش نفت و گاز ایران ایفا کرده اند. این بخش با نرخ رشد قابل توجه ۲۵.۶ درصد در تابستان ۱۴۰۲، به محرک اقتصادی کشور تبدیل شده است. تغییر به سمت استفاده از صنعت، تأکید بیشتر بر نوآوری و فناوری را تقویت کرده و منجر به افزایش کارایی در استخراج نفت شده است. یکی از حوزه‌های کلیدی که شرکت‌های دانش‌بنیان در آن سهم قابل توجهی داشته‌اند، تولید بار اول دکل حفاری افقی انحرافی یا RSS است. این دکل‌ها برای افزایش استخراج نفت، به ویژه در مخازن نفتی رایج ضروری هستند. با حفاری افقی از یک نقطه، این دکل‌ها دسترسی به مخازن نفت مورد نظر را امکان پذیر می‌کنند و در نتیجه هزینه استخراج را کاهش می‌دهند. تولید این تجهیزات پیچیده و دارای اهمیت استراتژیک یک دستاورد فنی است که تنها سه کشور در جهان به آن دست یافته اند. ایران قصد دارد با سرمایه گذاری ۵۰۰ میلیارد تومانی در تولید RSS به این گروه نخبه بپیوندد. این تلاش بلندپروازانه نشان دهنده تعهد ایران به استفاده از شرکت‌های دانش بنیان خود برای پیشبرد رشد اقتصادی در بخش نفت و گاز است.
وی ادامه داد: همچنین سال گذشته نیز توسعه موفقیت‌آمیز دستگاه حفاری تاپ درایو برای حفاری چاه‌های نفت و گاز تا عمق بیش از چهار هزار متر، گواه دیگری بر اهمیت شرکت‌های دانش‌بنیان در بخش نفت و گاز ایران است. یک شرکت دانش بنیان با حمایت صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری توانست برای اولین بار این تجهیزات پیشرفته را طراحی و تولید کند. شایان ذکر است که قیمت فروش محصول این شرکت در مقایسه با جایگزین‌های خارجی بسیار رقابتی است و در نتیجه صرفه جویی قابل توجهی برای کشور به همراه دارد. این مثال مزایای اقتصادی بالقوه‌ای را نشان می‌دهد که می‌توان از طریق همکاری بین صنعت نفت و شرکت‌های دانش بنیان توانمند به دست آورد.
این کارشناس حوزه علم و فناوری با اشاره به اهمیت سازوکار تولید بار اول در توسعه تجارت نفت خام ایران نیز گفت: سازوکار تولید بار اول همچنین در زمینه بومی‌سازی صنعت پالایشگاهی نیز به کمک صنعت نفت و گاز آمده است و به کمک تجهیزات و فناوری پالایشگاهی بومی‌سازی شده، توانستیم با صادرات خدمات فنی و مهندسی به پالایشگاه‌های نیمه فعال را داشته باشیم که نتیجه آن سهامداری ایران در پالایشگاه‌های فراسرزمینی شد که علاوه بر توسعه تجارت نفت خام، زمینه سرمایه‌گذاری بیشتر در جهت برداشت و استخراج نفت و گاز را نیز فراهم کرد که بازار تضمینی برای تجارت نفت خام ایجاد شد و این گسترش بازار‌های تضمینی برای فروش نفت خام ایران نیز با مشارکت شرکت‌های دانش بنیان تسهیل شد.
وی در پایان گفت: تحقق رشد اقتصادی در بخش استخراج نفت و گاز از طریق شرکت‌های دانش بنیان با عوامل متعددی امکان پذیر شده است. اولاً، تأکید بر نوآوری و فناوری باعث توسعه و بومی‌سازی تجهیزات پیشرفته، مانند تولید بار اول دکل حفاری افقی انحرافی و دستگاه چرخاننده فوقانی حفاری شده است. ایران با سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه توانسته است وابستگی خود به فناوری خارجی را کاهش دهد و از استعداد داخلی خود بهره ببرد. این امر نه تنها توانمندی‌های فناورانه کشور را تقویت کرده، بلکه منجر به صرفه جویی در هزینه‌ها و افزایش رقابت در بازار جهانی شده است.
