نیاز روزانه به ۱۵۰۰ اهداکننده خون در تهران

به گزارش «تابناک» به نقل از ایسنا، دکتر امیرمسعود ناظمی با حضور در استودیو خبر ایسنا و در گفت‌وگویی تفصیلی، با بیان اینکه در حال حاضر میزان ذخایر خون کشور از اهمیت فراوانی برخوردار است، اظهار کرد: اگرچه میزان ذخایر خون کشور در کانون توجه قرار دارد، اما این مولفه در استان تهران اهمیت ویژه‌ای دارد. آمار و ارقام بیانگر این است بسیاری از عمل‌های جراحی کشور در مراکز درمانی پایتخت انجام می‌شود و با توجه به نیاز مبرم عمل‌های جراحی به خون، میزان ذخایر استان تهران به توجه ویژه‌ای نیاز دارد. 

وی ادامه داد: این احتمال وجود دارد بسیاری از بیمارانی که به عمل‌های جراحی نیاز دارند به مراکز درمانی شهر تهران مراجعه کنند. بازهم تاکید می‌کنم، میزان عمل‌های جراحی در استان تهران بسیار زیاد است و به همین دلیل باید به حفظ ذخایر خون در پایتخت اشاره کرد. حفظ میزان ذخایر خون پایتخت، یک رویکرد و نگاه استراتژیک است.

آخرین وضعیت مراجعات برای اهدای خون

معاون فنی اداره‌کل انتقال خون استان تهران با بیان اینکه میزان ذخایر خون در اواخر سال گذشته تحت تاثیر یک سری از عوامل محیطی کاهش یافت، خاطرنشان کرد: برخی عوامل محیطی مانند حجم انبوه کارهای پایان سال و تقارن آن با ماه مبارک رمضان سبب کم شدن تعداد مراجعه برای اهدای خون و در نتیجه کاهش میزان ذخایر خون شد. در حال حاضر، «پس از سپری کردن روزهای پایانی سال»، «اتمام ماه مبارک رمضان» و «پایان سفرهای نوروزی» میزان مراجعه برای اهدای خون افزایش یافته است. خوشبختانه، میزان ذخایر خون افزایش یافته و شرایط بحرانی را پشت‌ سر گذاشته‌ایم.

ناظمی با اشاره به اهمیت حفظ ذخایر خون توضیح داد: نکته مهم و اساسی این است که میزان ذخایر خون به سرعت تغییر می‌کند. به طور قطع، «میزان ذخایر خون» وابسته به تعداد مراجعه برای اهدای خون است. گاهی بروز یک اتفاق یا شرایط خاص سبب کاهش مراجعه اهداکنندگان خون می‌شود؛ در نتیجه، میزان ذخایر موجود نیز کاهش می‌یابد.

تامین خون مورد نیاز بیش از ۱۷۰ مرکز درمانی در تهران

وی درباره توزیع خون و فرآورده‌های خونی در مراکز درمانی تهران گفت: در حال حاضر، اداره‌کل انتقال خون استان تهران بیش از ۱۷۰  مرکز درمانی را تحت پوشش دارد و بیش از ۳هزار واحد خون و فرآورده‌های خونی در مراکز درمانی به صورت روزانه توزیع می‌شود؛ بنابراین اگر خواهان پاسخگویی به نیاز مراکز درمانی هستیم، باید تعداد مراجعه‌کنندگان در یک سطح قابل‌قبول باقی بماند.

 معاون فنی اداره‌کل انتقال خون استان تهران در پاسخ به پرسش «۳هزار واحد خون و فرآورده‌های خونی در مراکز درمانی استان تهران به صورت روزانه توزیع می‌شود. بررسی مقابله‌ای میزان خون‌های اهدایی و توزیع‌شده چگونه است؟» گفت: «میزان اهدای خون» یک مولفه متغیر است و در روزهای سال تغییر می‌کند. تعداد مراجعه مردمی برای اهدای خون در ماه‌های فروردین و اردیبهشت افزایش می‌یابد؛ چرا که پیش از این دو ماه با رکود اهدای خون مواجه می‌شویم. هرگاه میزان اهدای خون دچار رکود می‌شود، پس از گذر از دوران رکود، با احتمال افزایش مراجعه اهدای خون روبرو می‌شویم. در حال حاضر، میزان مراجعه به نحوی است که نه تنها پاسخگوی نیاز روزانه مراکز درمانی هستیم، بلکه می‌توانیم بخشی از خون‌های اهدایی را ذخیر کنیم. 

نیاز به مراجعه ۱۵۰۰ اهداکننده در روز

ناظمی با بیان اینکه نکته مهم و اساسی این است که از هر خون اهدا شده ۳ فرآورده خونی تولید می‌شود، افزود: با توجه به اینکه در مجموع ۳هزار واحد خون و فرآورده‌های خونی در مراکز درمانی استان تهران توزیع می‌شود، می‌بایست بیش از  ۱۵۰۰ نفر در طول روز به مراکز اهدای خون مراجعه کنند تا بتوان این تعداد واحد را تامین کرد.

وی درباره فرآورده‌های تولیدی از خون‌های اهدایی نیز به ایسنا گفت: به هنگام هر بار مراجعه برای اهدای خون، می‌توان ۳ فرآورده «گلبول قرمز»، «پلاکت» و «پلاسما»  از یک کیسه خون تولید کرد و محصولات تولید شده به مراکز درمانی مختلف ارسال می‌شوند.

عمر کوتاه پلاکت و اهمیت این فرآورده خونی

معاون فنی اداره‌کل انتقال خون استان تهران در پاسخ به این پرسش که «با توجه به کوتاهی عمر پلاکت خون و نقش این فرآورده بر حیات برخی بیماران، برنامه‌های شما برای افزایش تعداد اهداکنندگان مستمر چیست؟» اظهار کرد: عمر پلاکت خون حدود ۳ تا ۵ روز است و در شرایط بسیار خاص می‌توان مدت‌زمان نگهداری این فرآورده را افزایش داد. فرآورده‌های پلاکتی، یکی از دغدغه‌های اصلی سازمان انتقال خون ایران است؛ چرا که می‌توان گلبول‌های قرمز را به مدت ۳۵ تا ۴۲ روز ذخیره کرد اما در مورد پلاکت این طور نیست و موضوع تامین پلاکت برای مراکز درمانی به عنوان یکی از دغدغه‌های سازمان انتقال خون به هنگام کاهش میزان مراجعه‌ها به حساب می‌آید. از طرف دیگر با توجه به اینکه عمر نگهداری گلبول‌های قرمز بیش از ۳۰ روز است، نگرانی در مورد کاهش ناگهانی میزان مراجعه‌کنندگان کمتر است. با توجه به مدت‌زمان ذخیره‌سازی گلبول‌های قرمز، در صورت کاهش ناگهانی مراجعات به اقدام فوری نیاز نداریم.

ناظمی ادامه داد: پلاسما از دیگر فرآورده‌های تولیدی خون‌های اهدایی است که در فریزرهای با دمای بسیار پایین نگهداری می‌شود. باتوجه به شرایط و ویژگی‌های پلاسما، این فرآورده به مدت ۲ تا ۳ سال قابلیت نگهداری دارد.

تلاش برای افزایش اهداکنندگان مستمر خون

وی گفت: اگر اهداکنندگان را به ۲ گروه «اولین بار» و «باسابقه و مستمر» تقسیم‌ کنیم، به طور قطع، اهداکنندگان مستمر در زمینه تامین خون و فرآورده‌های آن  بیشتر کمک خواهند کرد. به دلیل اینکه اهداکنندگان خون باسابقه و مستمر از شرایط اهدای خون مطلع هستند و همچنین می‌دانند چه مواردی سبب معافیت در اهدای خون می‌شود. به همین دلیل، تلاش می‌کنیم که تعداد اهداکنندگان خون مستمر و سهم آنها از میزان خون‌های اهدایی را افزایش دهیم. علاوه بر افزایش تعداد اهداکنندگان مستمر، با توجه به خارج شدن برخی اهداکنندگان از چرخه اهدا به دلایل مختلف مانند افزایش سن و محدودیت تعداد اهدای خون در هر سال، باید بخشی از فرآوردهای خونی را با جوانان و افرادی که برای اولین بار نسبت به اهدای خون اقدام می‌کنند، تامین کنیم.

ناظمی درباره حداقل و حداکثر سن اهدای خون توضیح داد: براساس استانداردهای فعلی سازمان انتقال خون، شرط سنی جزو الزامات و شروط اولیه به حساب می‌آید. پیش از اینکه اهداکننده به اتاق پزشک برای مصاحبه پزشکی فرستاده شود، سن آنها باید در بازه ۱۸ تا ۶۵ سال باشد. افرادی که به صورت مستمر اهدای خون انجام می‌دهند یعنی افرادی که طی ۱۲ ماه گذشته حداقل ۲بار اهدای خون داشته باشند، به شرط سلامت کامل می‌توانند اهدای خون را تا ۷۰ سالگی تجربه کنند.

آمار پایین اهدای خون توسط زنان و جوانان

 معاون فنی اداره‌کل انتقال خون استان تهران درباره وضعیت اهدای خون در میان زنان و جوانان گفت: آمار پایین اهدای خون توسط زنان و جوانان به عنوان یکی از دغدغه‌های سازمان انتقال خون طی سال‌های اخیر به حساب می‌آید. نتایج تحقیقات بیانگر این است وضعیت سلامت خون زنان از شرایط خوبی برخوردار است اما میزان مراجعه زنان برای اهدای خون در استان تهران کمتر از ۵ درصد است. به عبارت دیگر، ۹۵ درصد اهدای خون در استان تهران توسط مردان انجام می‌شود.

وی ادامه داد: دلایل و عوامل مختلفی سبب نرخ پایین میزان مراجعه زنان برای اهدای خون می‌شود. سازمان انتقال خون در جهت رفع موانع علل کاهش مراجعه زنان برای اهدای خون گام برداشته و اقداماتی در این زمینه انجام داده‌ایم. تلاش‌کرده‌ایم که شرایط در مراکز اهدای خون به نحوی باشد که میزان مراجعه زنان را افزایش دهیم. اقدمات انجام شده برای افزایش میزان مراجعه زنان به منظور اهدای خون به اقدمات انجام شده در مراکز محدود نمی‌شود، بلکه در اینباره فرهنگسازی و اطلاع‌رسانی‌های مستمر انجام می‌دهیم.

ناظمی با اشاره به نقش باورهای نادرست بر میزان اهدای خون توسط زنان گفت: تلاش کرده‌ایم که جامعه را نسبت به باورهای نادرست آگاه کنیم. اگرچه اقداماتی انجام داده‌ایم اما برخی از مولفه‌ها مانند فرهنگ‌سازی به گذر زمان نیاز دارد. اگر خواهان افزایش اهدای خون توسط زنان هستیم، می‌بایست در جامعه، آگاهی ایجاد کنیم و در جهت رفع موانع گام برداریم.

وی ادامه داد: شرایط اهدای خون در میان زنان و مردان یکسان است؛ فقط چند مورد با درنظر گرفتن جنسیت افراد مطرح می‌شود. به طور مثال، وزن اهداکننده باید حداقل ۵۰ کیلوگرم باشد؛ هیچ تفاوتی در ارتباط با وزن برای مردان و زنان وجود ندارد. اگر  از ضرورت میزان فشار خون در یک محدوده خاص سخن به میان می‌آید، تفاوتی میان گروه‌های جنسیتی وجود ندارد.

ناظمی با اشاره به تفاوت‌های جسمانی مردان و زنان گفت: زنان و مردان از نظر جسمانی با یکدیگر تفاوت دارند؛ به طور مثال، میزان هموگلوبین خون مردان نسبت به زنان بیشتر است اما بازهم تاکید می‌کنم تفاوت‌های چندانی که مانع جدی اهدای خون توسط زنان باشد، وجود ندارد.

معاون فنی اداره‌کل انتقال خون استان تهران افزود: دو مولفه «بارداری» و «شیردهی» به عنوان موارد بازدارنده اهدای خون درمیان زنان به حساب می‌آید. زنان در دوران بارداری، ۶ هفته پس از زایمان و همچنین در دوران شیردهی نباید نسبت به اهدای خون اقدام کنند. تمام زنان نسبت به این محدودیت‌ها آگاه هستند.

میانگین سنی اهدای خون کشور بیش از ۴۰ سال است

معاون فنی اداره‌کل انتقال خون استان تهران با بیان اینکه میانگین سنی اهدای خون کشور بیش از ۴۰ سال است، افزود: سازمان انتقال خون تلاش می‌کند میانگین سن اهدای خون را کاهش دهد و جوانان را  برای اهدای خون ترغیب کند. سیاست‌های متعددی با هدف کاهش سن خون اهداکنندگان انجام شده؛ به طور مثال افزایش مراجعه به دانشگاه‌ها با توجه به میانگین سن دانشجویان را در برنامه‌های سازمان انتقال خون لحاظ کرده‌ایم

وی درباره میزان مراجعه جوانان به مراکز اهدای خون گفت: به طور قطع، میزان مراجعه جوانان به مراکز اهدای خون کم است؛ رفع مراجعه کمتر نیاز به آگاهی و امور تبلیغاتی دارد. سازمان انتقال خون، پویش‌هایی را با هدف افزایش میزان مراجعه زنان و جوانان آغاز کرده؛ اگرچه این پویش‌ها آغاز شده اما باید از نظری عددی افزایش یابند. پویش‌هایی که با هدف افزایش تعداد اهداکنندگان خون برگزار می‌شود، نباید به زنان یا یک گروه سنی خاص محدود شود، بلکه برای سایر گروه‌های اجتماعی مانند گروه‌های خونی خاص که ذخایر کمتری دارند برگزار شود.

وضعیت ذخایر گروه‌های خونی منفی

معاون فنی اداره‌کل انتقال خون استان تهران با بیان اینکه ۹۰ درصد از مردم ایران گروه‌های خونی مثبت دارند، اظهار کرد: هنگامی که فراخوان‌های اهدای خون منتشر می‌کنیم به یک گروه خونی خاص اشاره نمی‌کنیم؛ چرا که تمام گروه‌های خونی مورد نیاز است. اگر فراوانی گروه‌های خونی مثبت در جامعه زیاد است، میزان نیاز مراکز درمانی به گروه‌های خونی مثبت نیز به همان مقدار افزایش می‌یابد. با توجه به فراوانی کمتر گروه‌های خونی منفی، میزان ذخایر این گروه‌ها نسبت به گروه‌های خونی مثبت، کمتر است. وقتی میزان ذخایر خونی از منظر عددی کم باشد، کاهش میزان اهداکنندگان به صورت درصدی می‌تواند بر میزان ذخایر خون بسیار اثرگذار باشد.

وی ادامه داد: موضوع میزان ذخیره گروه‌های خونی منفی جزو چالش‌های سازمان انتقال خون به حساب می‌آید. بازهم تاکید می‌کنم به یک گروه خونی خاص در فراخوان‌های اهدای خون اشاره نمی‌شود، چرا که تمام گروه‌های خونی مورد نیاز است. هرچه میزان فراوانی گروه‌های خونی بیشتر باشد به همان میزان نیاز مراکز درمانی نیز افزایش می‌یابد.

ناظری ادامه داد: اگر بخواهیم به طور مشخص از نیاز درباره یک گروه خونی خاص سخن بگوییم باید به گروه‌های خونی منفی و همچنین مشکلی که در سال گذشته با آن مواجه بودیم یعنی کمبود گروه خونی  A ، چه مثبت و چه منفی اشاره کنیم. در حال حاضر، تمام گروه‌های خونی از منظر ذخیره در وضعیت خوبی قرار دارند.

ثبت اطلاعات گروه‌های خونی نادر در کشور برای مواقع ضروری

وی درباره میزان ذخایر گروه‌های خونی نادر نیز به ایسنا خاطرنشان کرد: آزمایشگاه‌های سازمان انتقال خون در جهت  گروه‌های خونی «خاص» و «نادر» فعالیت می‌کنند و این گروه‌ها طی یک  فرایند شناسایی می‌شوند. اطلاعات افرادی که دارای گروه‌های خونی خاص و نادر هستند، ذخیره می‌شود و اگر یک بیمار  به یک گروه خونی خاص احتیاج داشته باشد، افرادی که دارای گروه خونی خاص هستند برای اهدای خون فراخوانده می‌شوند.  

معاون فنی اداره‌کل انتقال خون استان تهران ادامه داد: برخی گروه‌های خونی بسیار نادر هستند؛ در چنین شرایط با استفاده از فرایند انجماد می‌توان مدت‌زمان نگهداری فرآورده‌های خونی را افزایش داد.

ناظمی درباره وضعیت سلامت خون‌های اهدایی نیز گفت: اهدای خون از سال ۲۰۰۷ میلادی  در کشور به صورت داوطلبانه و بدون چشم‌داشت مالی انجام می‌شود. سازمان بهداشت جهانی بر موضوع اهدای خون داوطلبانه تاکید دارد و از تمام کشورهای جهان می‌خواهد در مسیر اهدای خون داوطلبانه گام بردارند. آمار و ارقام بیانگر این است کشورهایی که اهدای خون کاملا داوطلبانه دارند، سلامت خون آنها افزایش می‌یابد؛ چرا که هیچ چشمداشتی برای اهدای  خون وجود ندارند. به طور قطع، اهدای خون به صورت داوطلبانه جزو اهداف سازمان انتقال خون است و از زمان اجرای اهدای خون به صورت داوطلبانه حدود ۱۷ سال می‌گذرد.
تضمین سلامت خون‌های اهدایی

وی با بیان اینکه اهدای خون به صورت داوطلبانه تنها ملاک سلامت خون به حساب نمی‌آید، افزود: تضمین سلامت خون برای دریافت‌کنندگان در لایه‌های مختلف انجام می‌شود. از زمان ورود اهداکننده به مرکز اهدای خون، افراد با مشاهده تابلو الزامات اهدای خون با شرایط اهدای خون آشنا می‌شوند. اگر داوطلب از شرایط لازم برخوردار نباشد وارد مراحل دیگر اهدا نمی‌شوند. پس از سپری کردن مراحل پذیرش، مصاحبه پزشکی آغاز می‌شود و اگر موردی وجود داشته باشد که سلامت خون را به خطر اندازد از روند خونگیری جلوگیری می‌شود. فردی که خواهان اهدای خون است و مراحل مصاحبه را سپری کرده است، برگه‌ای در اختیارش قرار داده می‌شود که اگر موردی را به پزشک نگفته باشد در آن برگه می‌تواند گزینه «خون من استفاده نشود» را انتخاب کند. اگر موردی مانند مصرف یک داروی خاص وجود داشته باشد و اهداکننده پس از اهدای خون به یاد بیاورد، می‌تواند به صورت تلفنی موضوع را اطلاع دهد.

معاون فنی اداره‌کل انتقال خون استان تهران با اشاره به ضرورت اهدای خون گفت:  آزمایش‌های خون نباید به دست فراموشی سپرده شود؛ چرا که معیار سلامت خون است. در حال حاضر، آزمایش‌های غربالگری شامل HIV، هپاتیت سی، هپاتیت ب و سیفلیس بر روی تمام خون‌های اهدایی استان تهران با بهره‌گیری از دستگاه‌های خودکار انجام می‌شود. این آزمایش‌های غربالگری از دقت بسیار بالایی برخوردار است. 

حذف درصد پایین خون‌های اهدایی در فرایند غربالگری

وی درباره حذف خون‌های اهدایی در فرایند غربالگری گفت: درصد بسیار کمی از خون‌های اهدایی در فرایند غربالگری حذف می‌شوند. اگر بخواهیم سلامت خون‌های اهدایی کشور با سایرنقاط جهان را مقایسه کنیم باید گفت سلامت خون‌های اهدایی کشور از وضعیت بسیار مساعدی برخوردار است. 

ناظمی درباره روش‌های نوین به منظور افزایش سطح سلامت خون گفت: سلامت خون از دو وجه می‌تواند بررسی شود. «سلامت خون از نظر بیماری‌های منتقله از خون» یکی از وجوه ارزیابی سلامت خون به حساب می‌آید؛ مدتی است آزمایش «نوکلوئیک اسید» (نت) در مراکز انتقال خون استان تهران انجام می‌شود، آزمایش نت جزو آزمایش‌های مولکولی است که نسبت به آزمایش‌های «سرولوژیک» که روی سرم خون انجام می‌شود، دقت بیشتری دارند. همچنین مدت زمان پنجره‌ای بیماری‌ها یعنی زمانی که عامل ایجادکننده بیماری وارد بدن می‌شود تا زمانی که نتیجه تست مثبت شود، بسیار کاهش یافته است. بهره‌ گرفتن از آزمایش‌های مولکولی قدرت تشخیص بیماری‌ها را بسیار بالا می‌برد و باعث افزایش تضمین‌کننده سلامت می‌شود

وی ادامه داد: «کاهش واکنش‌های ناشی از تزریق خون»، وجه دیگر سلامت خون به حساب می‌آید. هنگامی که خون وارد بدن می‌شود مانند داروها می‌تواند سبب بروز واکنش احتمالی شود. برخی افراد به هنگام تزریق خون، بدن آنها واکنش نشان می‌دهد. سازمان انتقال خون به منظور کاهش واکنش های احتمالی اقدماتی انجام داده‌است. یکی از قداماتی که می‌تواند میزان واکنش‌های احتمالی را کاهش دهد افزایش تعداد کیسه‌های خون فیتلردار است. میزان گلبول سفید در این کیسه‌ها با عمل فیلتراسیون کاهش می‌یابد. هر چقدر تعداد گلبول‌های سفید در خون کمتر باشد، میزان واکنش‌های احتمالی نیز کاهش می‌یابد.

ناظمی ادامه داد: همچنین غربالگری پادتن از موارد دیگری است که در کشور راه‌اندازی شده، دستگاه‌های جدید به شبکه انتقال خون کشور اضافه شده و این آزمایش‌ها به صورت خودکار انجام می‌شود که موجب افزایش ضریب سلامت و کاهش بروز واکنش‌های ناخواسته می‌شود.