پیشینه بازی گل یا پوچ
پیشینه این بازی پرطرف‌دار به روستای بیدواز شهرستان اسفراین استان خراسان شمالی برمی‌گردد. در زمان‌های گذشته، مردم این روستا در شب‌نشینی‌ها و بعد از اتمام مراسم‌های عروسی دور هم می‌نشستند و کَچَه یا همان گل یا پوچ بازی می‌کردند. البته این بازی مهیج بیشتر بین جوانان روستا مرسوم بوده. امروزه دیگر این بازی مختص روستای بیدواز نیست و به یکی از پرطرف‌دارترین بازی‌های گروهی ایرانی تبدیل شده است.
روش بازی
۱. انتخاب نماینده‌ها
افراد به ۲ گروه تقسیم می‌شوند و برای هر گروه نماینده‌ای انتخاب می‌کنند.
نماینده‌ها بر سر موضوعاتی مانند نحوه امتیازدهی و حد نصاب امتیاز برای برد با هم صحبت می‌کنند. معمولا امتیاز هر مرحله را ۱ و حد نصاب امتیازات را ۲۱ تعیین می‌کنند.
پس از مشخص‌کردن حد نصاب امتیازات، دو گروه روبه‌روی هم می‌نشینند و نماینده‌ها با سکه یا هر روش دیگر گروه شروع‌کننده بازی را مشخص می‌کنند.
۲. چرخاندن گل
نماینده گروه شروع‌کننده گل را برمی‌دارد. گل ممکن است هرچیزی باشد، از عدس و لپه گرفته تا تکه‌ای سنگ یا کاغذ کوچک.
نماینده باید در این مرحله گل را به دست یکی از افراد گروهش بدهد. برای این کار برمی‌خیزد و مقابل هر فرد دستش را طوری می‌چرخاند که انگار گل را به او داده است. با این ترفند واقعا مشخص نمی‌شود که گل دقیقا در دست چه کسی قرار دارد.
پس از اینکه نماینده روال چرخاندن دست و قراردادن گل را تا نفر آخر گروه اجرا کرد، خودش هم در بین افراد گروهش می‌نشیند. این یعنی ممکن است حتی گل را به کسی نداده باشد و هنوز گل در دست خودش باشد.
۳. پیداکردن گل
پس از نشستن نماینده گروه آغازکننده بازی، نوبت واردعمل‌شدن گروه دوم است. نماینده گروه دوم برمی‌خیزد و حدس می‌زند که گل دست کدام‌یک از افراد گروه مقابل است.
نماینده با مشورت اعضای گروهش برای تشخیص گل یا پوچ کم‌کم دست‌های خالی را پوچ می‌کنند و درنهایت به فردی می‌رسند که به‌نظرشان گل را در دست دارد. در این قسمت بازی دو حالت رخ می‌دهد.
اگر نماینده درست بگوید، با کسب امتیاز این مرحله گل را از فرد منتخب می‌گیرد و این روند را با افراد گروهش تکرار می‌کند و حالا نوبت گروه مقابل است که حدس بزنند گل دست کیست!
اگر نماینده و یارانش اشتباه حدس بزنند، گروه اول امتیاز این مرحله را کسب می‌کنند. نماینده گروه اول دوباره گل را به دست می‌گیرد و در بین اعضای گروهش می‌چرخد و با زیرکی آن را جابه‌جا می‌کند.
این روند آن‌قدر تکرار می‌شود که امتیازات یکی از گروه‌ها به ۲۰ برسد و فقط به یک امتیاز دیگر برای برنده‌شدن نیاز داشته باشند.
۴. پیداکردن شاه‌گل
این مهیج‌ترین قسمت بازی است. وقتی یکی از گروه‌ها به ۲۰ امتیاز رسیدند و خواستند آخرین دور بازی را انجام بدهند، شاه‌گل وارد بازی می‌شود. قضیه از این قرار است که نماینده گروه ۲۰امتیازی گل را دوباره بین افرادش می‌چرخاند و در دست یکی از افراد گروه می‌گذارد. نماینده گروه مقابل پس از مشورت با یارانش یک نفر را به‌عنوان دارنده گل انتخاب می‌کند و سه بار می‌گوید: «شاه‌گل ۲۱ رو بده!»
اگر حدس نماینده درست باشد، ۲۰ امتیاز گروه مقابل صفر می‌شود و باید دوباره شروع کنند. اگر هم حدس نماینده اشتباه باشد، گروه ۲۰امتیازی امتیاز این مرحله را هم کسب می‌کند و با رسیدن به ۲۱ امتیاز برنده بازی می‌شود.
قوانین و ترفندهای بازی گل یا پوچ
گرچه قوانین این بازی معمولا ثابت و ازقبل‌تعیین‌شده‌اند، ممکن است برخی گروه‌ها با توافق یکدیگر قانون جدیدی به بازی اضافه کنند یا قانونی را تغییر بدهد. ۳ قانون کلی بازی گل یا پوچ عبارت‌اند از:
اگر حین جابه‌جاکردن گل روی زمین بیفتد، بدون اینکه هیچ امتیازی رد و بدل شود، نوبت بازی به گروه مقابل داده می‌شود.
نماینده‌ها نباید حین جابه‌جاکردن گل دست‌هایشان را با چیزی مانند پارچه بپوشانند و باید قبل از گرفتن گل دست‌هایشان را به‌نشانه خالی‌بودن نشان گروه مقابل بدهند.
امتیاز کسب‌شده در هر مرحله ۱ امتیاز است اما اگر گروهی یک‌ضرب گل را تشخیص بدهد، به‌تعداد نفرات گروه امتیاز می‌گیرد.
هر بازی ترفندهایی برای بردن دارد. یکی از رازهای بازی گل یا پوچ این است که هرگز همان اول سراغ گل نروید. از تعداد نفرات هر گروه گل فقط دست یک نفر است و بقیه دست‌ها خالی‌اند پس بهتر است اول دست‌هایی را حذف کنید که به‌نظرتان پوچ‌اند و کم‌کم به دارنده گل نزدیک شوید.
سؤالات رایج درباره بازی گل یا پوچ
۱. تعداد بازیکنان بازی گل یا پوچ باید چند نفر باشد؟
گرچه امروزه معمولا دونفره گل یا پوچ بازی می‌کنند، تعداد بازیکنان این بازی هیچ محدودیتی ندارد.
۲. ابزار لازم برای گل یا پوچ چیست؟
برای این بازی فقط به شیئی به‌نام گل نیاز دارید که معمولا چیزی گرد و کوچک مانند نخود، کاغذ، سنگ‌ریزه یا حتی دکمه است.
۳. آیا گل یا پوچ به محوطه خاصی نیاز دارد؟
خیر گل یا پوچ یکی از بازی‌های خانگی است که هیچ تجهیزاتی نیاز ندارد.
۴. بازی گل یا پوچ چه مزایایی دارد؟
تقویت دقت و هوشیاری بازیکنان مخصوصا کودکان!
