به گزارش تابناک، بر اساس گزارش‌های ارائه‌شده توسط ستاد اربعین حسینی وزارت کشور، تا ساعت ۲۴ مورخ 31 مرداد ۱۴۰۳ مصادف با ۱۵ ماه صفر، تعداد ثبت‌نام کنندگان در سامانه سماح به ۳.۰۰۰.۲۲۳ نفر رسیده است. از این تعداد، ۲.۹۸۳.۸۱۹ نفر عازم کشور عراق شده‌اند و ۱.۳۸۷.۵۹۵ نفر از زائران از تاریخ پنجم ماه صفر تاکنون به کشور بازگشته‌اند. از سال ۱۳۸۹، این مراسم سالانه میزبان شمار زیادی از زائران ایرانی است که برای زیارت عتبات عالیات به عراق سفر می‌کنند. به جز سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ که به دلیل همه‌گیری بیماری کووید۱۹ محدودیت‌هایی برای خروج از مرزها اعمال شد، در سایر سال‌ها شاهد افزایش تعداد زائران بوده‌ایم. این آمار نشان‌دهنده شور و شوق عمیق مردم نسبت به این مراسم معنوی و بزرگ‌ترین گردهمایی مذهبی در جهان اسلام و توسعه گردشگری دینی است.
نحوه حضور زائران
پیاده‌روی اربعین حسینی که سال‌هاست برگزار می‌شود، در این مسیر، موکب‌های عراقی و ایرانی با برپایی ایستگاه‌های خدمت‌رسانی سیارو ثابت، به پذیرایی شبانه‌روزی از زائران می‌پردازند. با توجه به گرمای شدید هوا در این ایام، بیشتر تردد زائران در شب انجام می‌شود و در طول روز، زائران در موکب‌ها استراحت می‌کنند.
برخی از زائران به علت گرمای هوا ترجیح می‌دهند که بخشی از مسیر را به صورت پیاده طی کنند و سپس با استفاده از وسایل نقلیه به زیارت اماکن متبرکه عراق بروند. مرزهای خروجی اصلی این مسیر شامل شلمچه، چزابه، مهران و خسروی است که پررفت و آمدترین آن‌ها مهران و سپس شلمچه می‌باشد.
همچنین زائران عراقی بر اساس آداب و رسوم از شهرهای خود به سمت کربلا حرکت می‌کنند. اما اکثر زائران ایرانی مسیر نجف تا کربلا در مسیر اصلی و طریق العلما را برای پیاده‌روی انتخاب می‌کنند. مسافت پیاده‌روی میان دو شهر حدود ۸۰ کیلومتر است. تعداد ۱۴۵۲ ستون در مسیر نجف به کربلا وجود دارد که فاصله بین هر ستون ۵۰ متر است.
خدمت‌رسانی در مسیر زائران
هر ساله در مسیر پیاده‌روی اربعین و زیارت اربعین به عنوان یک آیین کهن شیعی، افراد زیادی به صورت خودجوش در خدمت‌رسانی به زائران به عنوان خادمان زوار حضور دارند. در شهرهای مرزی، برخی مردم به صورت رایگان یا صلواتی با خودروهای شخصی، زائران را به مرزها منتقل می‌کنند. همچنین، موکب‌ها خدمات رایگان متنوعی ارائه می‌دهند؛ از جمله اسکان، اینترنت، لباسشویی، حمام، تعمیر کوله و کفش، ماساژ درمانی و حتی بازی‌های مخصوص کودکان در بین راه. این خدمات رفاهی به زائران کمک می‌کند تا مسیر سفر خود را با مشکلات و مسائل کمتری طی کنند. مدیریت موکب‌ها به صورت مستقل و مردمی انجام می‌شود و نذورات مردم نیز در قالب کمک‌های مالی یا مواد غذایی به موکب‌ها ارائه می‌شود تا از زائران پذیرایی شود. به طوری که در رقابت برای خدمت به زائران هر ساله خانه‌های خود را محل اسکان زائران ابا عبدالله می‌کنند. این مهمان‌نوازی نشان‌دهنده عمق ارادت مردم عراق و ایران به زائران اباعبدالله حسین (ع) است.
تعامل فرهنگی میان زائران ایرانی و عراقی
ایرانی‌ها با توجه به اهمیت میزبانی و رعایت آداب مهمانی، هنگام عزیمت به عراق، هدایای کوچکی برای میزبانان عراقی خود به همراه می‌برند. این هدایا که عموماً برای کودکان و دختران است، هنگام خداحافظی تقدیم می‌شود. این تعاملات فرهنگی و احترام به میزبانان عراقی، نقش مهمی در تقویت روابط دوستانه میان دو ملت دارد.
در طول سال‌ها، تعداد موکب‌های ایرانی و عراقی و حتی موکب‌هایی از کشورهای دیگر در این مسیر افزایش یافته و انواع غذاهای متنوع به زائران ارائه می‌شود. اگرچه در سال‌های اولیه، برخی زائران ایرانی از غذاهای عراقی استقبال نمی‌کردند، اما با فرهنگ‌سازی، ایرانیان تلاش کرده‌اند تا با احترام به فرهنگ و سنت‌های میزبانان عراقی، رفتار محترمانه‌ای را نشان دهند. این احترام متقابل نقش مهمی در تقویت روابط میان زائران و میزبان دارد.
همچنین، موکب‌هایی در استان‌های ورودی به ایران مانند سیستان و بلوچستان و فارس برای پذیرایی از زائران غیرایرانی که از کشورهای همسایه مانند افغانستان و پاکستان وارد ایران می‌شوند، برپا شده است. این موکب‌ها نشان‌دهنده همدلی و میهمان‌نوازی ایرانیان نه تنها نسبت به زائران ایرانی، بلکه نسبت به زائران سایر کشورها نیز می‌باشد.
پوشش بانوان
یکی از موضوعات همیشگی در مسیر اربعین، بحث پوشش بانوان است. با توجه به فرهنگ مذهبی و سنتی عراق، برخی کاربران ایرانی در فضای مجازی بر ضرورت تطبیق پوشش بانوان با فرهنگ عراقی تأکید می‌کنند. این موضوع به ویژه در سال‌های اخیر به یکی از محورهای گفت‌وگو میان زائران ایرانی و کاربران فضای مجازی تبدیل شده است. با افزایش آگاهی نسبت به فرهنگ و سنت‌های کشور میزبان و حضور گسترده دوستداران امام حسین (ع)، بسیاری از بانوان زائر تلاش می‌کنند تا در این مراسم آیینی با رعایت پوشش مناسب شرکت کنند.
تحلیل داده‌های فضای مجازی و محبوبیت غذای نذری
در کنار مسائل فرهنگی و خدماتی که در مسیر پیاده‌روی اربعین وجود دارد، بررسی داده‌های مربوط به توییتر نشان می‌دهد که یکی از موضوعات پرگفت‌وگو مرتبط با غذاها در ماه محرم، نذری «قیمه» است. این غذا که از جمله محبوب‌ترین نذری‌ها به شمار می‌رود، به عنوان نمادی از مراسم عزاداری محرم و اربعین در فضای مجازی به شدت مورد توجه قرار می‌گیرد.
همچنین قیمه به دلیل ارتباط عمیقی که با مراسم عزاداری و سنت‌های مذهبی دارد، به بخشی از هویت فرهنگی و دینی جامعه ایرانی تبدیل شده است که در مراسم‌های مذهبی اهمیت خاصی دارد.
اهمیت و تاثیر پیاده‌روی اربعین بر روابط بین‌المللی
پیاده‌روی اربعین نه تنها یکی از بزرگ‌ترین تجمعات مذهبی جهان است، بلکه به مرور زمان به نمادی از وحدت و همبستگی میان مسلمانان جهان تبدیل شده است. حضور زائران از کشورهای مختلف، از جمله ایران، پاکستان، افغانستان، و حتی کشورهای آمریکایی و اروپایی، نشان‌دهنده اهمیت این مراسم در تقویت روابط بین‌المللی و مذهبی است. مسیر پیاده‌روی اربعین فرصتی برای تعامل فرهنگی و تبادل تجربیات میان مسلمانان از فرهنگ‌ها و ملیت‌های مختلف فراهم می‌کند.
زائران افغانستانی و پاکستانی که از طریق ایران به عراق سفر می‌کنند، بر اهمیت استراتژیک ایران در برگزاری این مراسم و نقش تسهیل‌کننده آن در تقویت پیوندهای مذهبی و فرهنگی تأکید دارند. مسیرهایی که این زائران از آن‌ها عبور می‌کنند، نه تنها به دلیل خدمات ارائه‌شده در طول مسیر بلکه به دلیل امنیت و تسهیلاتی که ایران فراهم کرده است، به یک مسیر اصلی برای آنان تبدیل شده است.
موکب‌هایی که در استان‌های شرقی ایران مانند سیستان و بلوچستان و همچنین در شهرهایی مانند شیراز برپا شده‌اند، نشان می‌دهند که ایران چگونه به عنوان یک پل ارتباطی میان کشورهای منطقه عمل می‌کند. این موکب‌ها علاوه بر ارائه خدمات اولیه، باعث ایجاد تعاملات فرهنگی و مذهبی بیشتری بین زائران و مردم محلی می‌شوند.
پیاده‌روی اربعین و سیاست
در طول مسیرهای راهپیمایی اربعین، حضور تعداد زیادی از شخصیت‌های سیاسی ایران و عراق در بین زائران دیده می‌شود، که نشان‌دهنده امنیت این مسیر در روزهای اربعین است، حتی در کشوری که در بخش‌هایی از آن ناآرامی‌هایی وجود دارد. به عنوان مثال، تصاویری از دکتر سعید جلیلی توسط کاربران در مسیر اربعین منتشر شده است. برخی از زائران نیز نمادهایی بر روی کوله‌های خود دارند؛ از جمله پرچم‌ها، شمایل و تصاویر شهدا و شخصیت‌های دینی، و همچنین تصاویر مراجع و رهبران سیاسی ـ مذهبی شیعه مانند آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله سیستانی. اهمیت این مراسم به قدری است که امسال نیز مقتدی صدر، رهبر جریان صدر عراق، و زاکانی، شهردار تهران، از محل اقامت زائران ایرانی بازدید کردند تا خدمات ارائه‌شده به زائران را بررسی کنند.
جمع‌بندی
پیاده‌روی اربعین حسینی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تجمعات مذهبی جهان، هر ساله تعداد زیادی از زائران از سراسر جهان را به سمت عراق جذب می‌کند. این مراسم نه تنها به عنوان یک عبادت و زیارت مهم محسوب می‌شود، بلکه به عنوان فرصتی برای تعاملات فرهنگی، تقویت روابط بین المللی و نمایش وحدت مسلمانان جهان نیز عمل می‌کند.
خدمات گسترده‌ای که توسط موکب‌ها در ایران و عراق ارائه می‌شود، همراه با احترام متقابل میان زائران و میزبانان، نشان‌دهنده عمق معنویت و دوستی در این مراسم است.
از سوی دیگر، این مراسم علاوه بر فراهم آوردن فرصتی برای زیارت و تعمیق ارتباط معنوی با اهل بیت (ع)، به بستری برای تقویت تعاملات اجتماعی و فرهنگی میان جوامع مختلف تبدیل شده است.
نقش ایران در تسهیل این پیاده‌روی و خدمت‌رسانی به زائران دیگر کشورها از طریق برپایی موکب‌ها و ارائه خدمات متنوع در مسیرهای مختلف، اهمیت ویژه‌ای دارد. این خدمات نه تنها باعث افزایش راحتی زائران می‌شود، بلکه زمینه‌ساز تعاملات فرهنگی گسترده‌ای نیز می‌گردد. همچنین، توجه به نیازها و مسائل فرهنگی و اجتماعی و احترام به سنت‌های کشور میزبان، نشان‌دهنده‌ی رشد آگاهی و مسئولیت‌پذیری زائران ایرانی در این مراسم است.
این رویداد عظیم هر ساله با تلاش‌ها و مشارکت‌های گسترده‌ای از سوی مردم و دولت‌های مختلف برگزار می‌شود و به نمادی از وحدت و همبستگی میان مسلمانان جهان تبدیل شده است. پیاده‌روی اربعین، با تمام ابعاد معنوی، فرهنگی، و اجتماعی خود، به یک مراسم فراتر از یک سفر زیارتی تبدیل شده است؛ سفری که در آن انسان‌ها نه تنها با خدا و اهل بیت (ع)، بلکه با یکدیگر نیز پیوندی عمیق‌تر برقرار می‌کنند. این پیاده‌روی عظیم هر سال، پیام وحدت و همبستگی را در جهان اسلام به نمایش می‌گذارد.
