به گزارش تابناک، فرایند خرید اینترنتی در ایران، از سال ۱۳۸۳ مطرح شد. کارت‌های بانکی هم به دلایلی مثل عدم نیاز به مراجعه حضوری به بانک، عدم نیاز به داشتن پول نقد و سرعت و امنیت بالا، خیلی سریع مورد استقبال مردم قرار گرفتند. این موضوع در نهایت باعث شد تا دستگاه‌های پوز رواج پیدا کنند و تعداد زیادی دستگاه کارتخوان فعال شود.
البته تغییر و تحولات در نظام بانکی آنقدر‌ها هیچ وقت ساده نبوده و نیست و این تغییر هم مشکلات زیادی به دنبال داشت. مشکلاتی از جمله کلاهبرداری و فیشینگ. به همین دلیل نیاز به نظارت و تنظیم مقررات برای این حوزه و افزایش امنیت تراکنش‌های اینترنتی، خیلی سریع احساس شد و اینجا بود که سامانه شاپرک متولد شد.
شاپرک چیست؟
شاپرک یا شبکه الکترونیکی پرداخت کارت، شرکتی است که در سال ۹۰ برای ساماندهی نظام پرداخت الکترونیکی به وجود آمده است. می‌شود گفت که شاپرک همان بازوی حاکمیتی و نظارتی بانک مرکزی است و وظیفه دارد فرایند مبادلات مالی الکترونیکی را مدیریت کرده و بر این فرایند‌ها نظارت کند.
با روی کار آمدن شاپرک، دیگر لازم نبود که بانک مرکزی بر فعالیت شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت (pspها و پرداخت یارها) نظارت کند و همه این امور را به شاپرک تفویض کرد. مسیری که هنوز ادامه دارد و شاپرک به رغم آنکه با پیشوند «شرکت» شناخته می‌شود، همه دنیای وسیع درگاه‌های پرداخت، دستگاه‌های عابربانک و ATM و دیگر سامانه‌های حوزه پرداخت را مدیریت می‌کند و ناظر آنها هم هست.
فهرست زیر، برخی از وظایف سامانه شاپرک است:
- نظارت بر پرداخت‌های کارتی
- افزایش امنیت پرداخت‌های الکترونیکی
- تنظیم مقررات مربوط به فعالیت پایانه های فروش (دستگاه‌های کارتخوان) و درگاه‌های پرداخت
- کنترل رقابت بانک‌های مختلف در حوزه ارائه خدمات پرداخت الکترونیک
- ارائه زیرساخت و بستر شبکه پرداخت در کشور
- تحلیل داده‌های تراکنش‌ها با هدف برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری
- توسعه زیرساخت‌های فنی، حقوقی، قانونی، نظارتی و انسانی شبکه پرداخت الکترونیک کشور
- مدیریت بازار خریدوفروش دستگاه پوز، درگاه پرداخت و ...
- افزایش امنیت شبکه پرداخت و مدیریت ریسک این شبکه
وظایف شاپرک چیست؟
۱. برقراری امنیت تراکنش‌های اینترنتی
شبکه شاپرک اصلی‌ترین نهادی است که به صورت شبانه‌روزی بر تراکنش‌های اینترنتی نظارت می‌کند. امنیت و فرایند‌های پرداخت تحت کنترل شاپرک هستند و این شرکت می‌تواند و می‌بایست تمامی تخلف‌ها را رصد کرده و متخلفین را به نهاد‌های قضایی معرفی کند.
۲. اعطای مجوز فعالیت به شرکت‌های PSP
شرکت‌های psp (مخفف Payment Service Provider به معنای ارائه دهنده خدمات پرداخت)، شرکت‌هایی هستند که تحت نظارت بانک‌ها فعالیت کرده و خدمات پرداخت الکترونیک را برای کسبوکارها ممکن می‌کنند. شرکت‌هایی که مجوز فعالیت آنها توسط سامانه شاپرک صادر می‌شود و همچنین عهده دار نظارت آنها هم هست.
۳. اعطای مجوز پرداخت یاری
شرکت‌های واسط پرداخت (یا همان پرداخت یارها)، مجموعه‌هایی هستند که با عقد قرارداد با شاپرک، در این حوزه فعالیت می‌کنند. این شرکت‌ها به‌عنوان واسطه کسبوکارها، درگاه بانکی دریافت کرده و آن را در قالب سرویس‌های مالی امن و پیشرفته در اختیار کسبوکارها قرار می‌دهد. مثل پی اس پی ها، نظارت بر پرداخت یارها هم بر عهده شاپرک است.
۴. ارائه تأییدیه فعالیت کارت‌خوان‌های موبایلی
فعالیت‌های کارت‌خوان‌های موبایلی در کشور هم زیر نظر شرکت شاپرک انجام می‌شود و تمام این کارتخوان‌ها باید توسط شبکه بانکی شاپرک تایید شوند. مثل سایر خدماتی که بالاتر شرح داده شدند، نظارت در این عرصه هم بر عهده شاپرک است.
۵. بستن دستگاه پوز یا درگاه‌های متخلف
اگر یک درگاه پرداخت، مشکوک به فعالیت‌های غیرمجاز (مانند کلاهبرداری) باشد، شاپرک، دادستانی یا پلیس فتا می‌توانند درخواست بستن آن درگاه را ثبت کرده و پیگیری نمایند و شرکت ارائه‌دهنده دستگاه پوز یا درگاه، موظف است آن دستگاه را در اسرع وقت مسدود کند.
۶. ثبت درخواست پذیرندگی و فعال‌سازی درگاه کسبوکارها
وقتی کسب‌وکاری درخواست دریافت درگاه پرداخت یا دستگاه پوز خود را ثبت می‌کند، این درخواست توسط psp یا پرداختیار بررسی شده و در صورت تأیید اولیه، برای شاپرک ارسال می‌شود تا توسط آنها هم تأیید شود. در واقع تأیید شاپرک، لازمه فعال‌سازی ابزار پرداخت و انجام تراکنش بر بستر آن است.
۷. انتشار گزارش اقتصادی
از جمله وظایف این شرکت حاکمیتی، تهیه و انتشار منظم گزارش اقتصادی شبکه الکترونیکی پرداخت است. وظیفه‌ای که به منظور ایجاد شفافیت در فضای پرداخت الکترونیک بر عهده این شرکت گذاشته شده تا به فرایند تصمیم‌گیری و تصمیم سازی در این عرضه کمک نموده و فضای فعالیت را برای کسبوکارها و فعالان حوزه پرداخت و فین تک ها، فراهم آورد.
***
در یک کلام، شبکه الکترونیکی پرداخت کارت (به آدرس اینترنتی shaparak.ir) اصلی‌ترین نهادی است که بر تراکنش‌های اینترنتی نظارت می‌کند تا جابه‌جایی پول در بستر اینترنت با بالاترین امنیت انجام شده و نرخ کلاهبرداری به حداقل برسد. شرکتی که واسطه میان بانک‌ها و شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت الکترونیکی است.
سوئیچ پرداخت کارتی شاپرک، سامانه جامع مدیریت پذیرندگان و سامانه تابش، از دیگر محصولات و خدمات ارائه شده در بستر شاپرک است که به کمک آنها اموری مانند تراکنش‌های بانکی، مدیریت یکپارچه و متمرکز اطلاعات، کنترل سیستماتیک، اعتبارسنجی و پالایش داده‌ها، نظارت و کنترل برخط، بانکداری الکترونیک (مجموعه امور مختلف در این حوزه از جمله کارت به کارت)، خدمات مبتنی بر چک صیادی و... صورت می‌پذیرد.
