خطر نزدیک از هم پاشیدن کعبه زرتشت

 به گزارش تابناک به نقل از مهر، «زمین آرام آرام در هر گوشه‌ای از ایران دهان باز می‌کند و بناها را در خود می بلعد گاهی در تهران گاهی در اصفهان و گاهی در شیراز» این زنگ خطری است که هر از گاهی به گوش می‌رسد و اتفاقاً میراث فرهنگی کشورمان را هدف قرار داده است.

انتشار تصاویری از محوطه باستانی نقش رستم در شهرستان مرودشت استان فارس مدتی است که سوژه رسانه‌ها شده است. یک خط طولی آثار این محوطه را نشانه رفته است.

برخی از کارشناسان بر این باورند تا چند سال دیگر اثری از نقش برجسته‌های مهم این محوطه باقی نمی‌ماند، اگر این آثار سنگی براثر نشست زمین، فرو بریزد. اما متولیان میراث فرهنگی خواب خوش می‌بینند و می‌گوید هیچ اتفاقی نمی‌افتد و فرونشست به کتیبه‌ها آسیبی نمی‌زند.

همین دوگانگی نظر مدیران باعث شده اقدام جدی برای حل معضل زمین در اثر نشست‌های پیاپی نشود!

در محوطه نقش رستم، کعبه زرتشت درست رو به روی سنگ نگاره‌های مهم بنا شده است. ساختمانی که سال‌ها پیش از دل خاک بیرون آمد و سالم‌ترین بنای باقی مانده از دوران هخامنشی به حساب می‌آید.

این بنا از لحاظ معماری یکی از منحصر به فرد ترین ساختمانهای تاریخی است. می‌گویند روزگاری شاهان هخامنشی در آن نیایش می‌کردند و وقتی بیرون می‌آمدند چهره‌ای نورانی داشته و بر تخت می‌نشستند و مستقیم به کاخ صد ستون می رفته و بر تخت سلطنت می‌نشستند و فرمانروایی را اعلام می‌کردند.

این بنا که یکی از بناهای مذهبی به شمار می رفته و گفته می‌شود کتاب اوستا نیز در آن نگهداری می شده، کتیبه‌هایی دارد که تنها سند جغرافیای تاریخی و حدود و ثغور ایران را مشخص می‌کنند اما حالا این بنا با چنین ویژگی‌هایی در حال فروپاشی است.

در پی گزارش‌های متعدد از وضعیت نامطلوب محوطه نقش رستم، چندی پیش کارشناسان به این محدوده رفتند و گزارشی دادند. در این بررسی‌ها آنچه که ضروری و قابل توجه به نظر آمده، وضعیت ناگوار کعبه زرتشت بوده است.

این محدوده براثر برداشت‌های بی رویه آب از چاه‌های غیرمجاز و کشت محصولاتی که با زمین‌های اطراف همخوانی ندارد و پر کردن سطحی فرونشست‌هایی که در سالهای اخیر رخ داده، بخشی از معضلاتی است که نقش رستم و کعبه زرتشت با آن مواجه شده است.

این موضوع را علیرضا عسگری چاوردی، مدیر پایگاه تخت جمشید و نقش رستم درباره آسیب‌هایی که به کعبه زرتشت وارد شده می‌گوید: ما مطمئن هستیم بنای کعبه دچار ترک‌های بیشتری شده است.

فشار آب و خاکی که پشت دیوار وارد شده، باعث ایجاد ترک شده است. بیشتر ترک‌هایی که امروز روی بنای کعبه دیده می‌شود تا چند سال پیش نبودند. الان بحث بر این است که بخشی از خاک ریخته شده در اطراف کعبه، خاک کاوش‌ها نیست و لازم است خاک آن سامان دهی شود.

وی درباره تاثیر فرونشست در محوطه کعبه هم می‌گوید: دقیقاً می‌تواند تاثیر گذار باشد. اگر این بخش را سامان دهی نکنیم، ترک‌ها تا ۵ سال دیگر بزرگ‌تر می‌شود. ترک‌هایی که عمیق شده حتی نشان‌ها را شکسته است. جدا از اینها، چند ترک مویینگی ادامه دار روی سنگ‌های کعبه وجود دارد که زمین شناس‌ها متوجه آن شده‌اند و نسبت به آن نگران شده‌اند. اگر این بنا سانتی متری حرکت کند خطرناک است، چون بلوک سنگی است. تشخیص زمین شناس‌ها این بود که ترک‌های مویینگی که روی بنا و روی دیوارها در یک امتداد و در یک راسته ایجاد شده، بسیار خطرناک است و روی بنا تاثیر می‌گذارد. کعبه زرتشت به حفاظت، مرمت و پایش اضطراری نیاز دارد. سنگ‌های آن متلاشی شده است و باید رانش‌های آن کنترل شود.

عسگری چاوردی ادامه می‌دهد: این بنا دارای کتیبه‌های با ارزشی به خط پهلوی ساسانی از شاپور و کرتیر است. باید به سرعت این بنا را داربست بزنیم و زیرپوشش ببریم، کار مرمتی را شروع کنیم. پایش کنیم. این بنا دیگر نمی‌تواند به این شکل ادامه دهد. مهمترین کتیبه دوره ساسانی که تاریخ مملکت است در کعبه زرتشت قرار دارد. کل جغرافیای ایران که حقانیت ایران را در تاریخ اثبات می‌کند در اینجا به زبان یونانی، اشکانی، پهلوی ساسانی قرار دارد.

عسگری همچنین به پنجره‌های سنگی روی بنا اشاره می‌کند و می‌گوید: همه پنجره‌های نیمه روشن باید مرمت شوند. سنگ یکی از پنجره‌ها کاملاً فروپاشیده و در بخش دیگری رطوبت نفوذ کرده است. یک بخش از این پنجره سیاه شده که نشان می‌دهد تخریب درحال اتفاق است.

وی ادامه می‌دهد: شکاف‌ها و ترک‌هایی که در کعبه زرتشت ایجاد شده، خطرناک است. باید به سرعت به آن رسیدگی شود. پایش بنا بسیار اهمیت دارد و اگر به سرعت این کارها انجام نشود دیگر نمی‌توان بنای کعبه زرتشت را نجات داد چون احتمال سقوط برخی از سنگ‌ها وجود دارد. کتیبه‌ها نیز درحال از بین رفتن است.

عسگری چاوردی به کانال آب زیر کعبه اشاره می‌کند و می‌گوید: این کانال دیگر کارکرد ندارد درحالی که راهی برای بیرون رفتن آب از محوطه کعبه بوده است که باید به سرعت پاکسازی و بهسازی شود.

همه صحبت‌هایی که عسگری چاوردی که در اینجا ذکر شد برای چند ماه پیش است و هنوز هیچیک از کارهایی که گفته انجام نشده است!

آن طور که به نظر می‌رسد متولیان میراث فرهنگی نجات این محوطه را ضروری و مهم می‌دانند اما اقدامی برای آن انجام نمی‌دهند! مصطفی ده پهلوان رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی می‌گوید: ترک‌هایی که به دلیل فرونشست در کعبه ایجاد شده، به دلیل برداشت بی رویه آب است که برای حل آن باید دستگاه‌های مختلف با هم همکاری کنند.

ده پهلوان از راه حلی صحبت می‌کند که به نظر می‌رسد خیلی سخت باشد چون تنها اقدامی که درباره فرونشست‌ها در هیچ شهری انجام نشده، همین همکاری بین دستگاهی است.

مهدی زارع، رییس مرکز پیش‌بینی زلزله و استاد زلزله‌شناسی که اخیراً از این محوطه دیدن کرده معتقد است: در محوطه نقش رستم، یک جوی زه‌کش درست کرده‌اند که ایجاد این جوی زه‌کش، یک اقدام کاملاً غیرعلمی است علاوه بر اینکه نحوه حفر این جوی این گونه است که انگار تعدادی کارگر را آورده‌اند تا کف محوطه را به این شیوه کنده‌کاری کنند.