بنزین در انتظار تصمیمات غیرقیمتی

 مصرف بالای انرژی در کشور به‌گونه‌ای است که زنگ هشدار جدی برای آینده مدیریت انرژی و منابع ملی را به صدا درآورده است. هرچند کارشناسان اجرای سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف و بهره‌وری انرژی را یکی از راهبردهای اساسی برای کنترل مصرف می‌دانند.با این حال دو میلیارد و ۸۲۳ میلیون و ۶۰۰ هزار لیتر بنزین در ایام تعطیلات نوروزی امسال (۲۵ اسفند ۱۴۰۳ تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۴) در کشور مصرف شد که رشد حدود ۹ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته را ثبت کرد.

به گزارش تابناک به نقل از جام جم، این آمار در حالی است که میانگین مصرف روزانه بنزین در سال ۲۰۲۳ در آلمان، ۷۴ میلیون لیتر بود و نشان می‌دهد، مصرف بنزین در ایران حدود دو برابر آلمان با جمعیتی مشابه است.

مصرف بنزین در سال ۱۴۰۳ به‌صورت میانگین ۱۲۴ میلیون لیتر بوده که در تعطیلات نوروزی ۱۴۰۴ به ۱۳۴ میلیون و ۵۰۰ هزار لیتر رسید. البته در روز ۲۹ اسفند ۱۴۰۳، مصرف بنزین به بیش از ۱۶۰ میلیون لیتر هم رسید که رکوردی بی‌سابقه در تاریخ مصرف این حامل انرژی است.رشد مصرف و ناترازی بنزین به یکی از چالش‌های کشور تبدیل شده که افزایش ۲۰ درصدی مصرف سوخت خودروهای داخلی به نسبت خودروهای منطبق با استاندارد جهانی، وجود ترافیک، توسعه نیافتن حمل‌ونقل عمومی، چندبرابری خودروهای فرسوده و قاچاق فرآورده ازجمله عوامل مصرف بالای بنزین در ایران است.بررسی‌ها نشان می‌دهدمتوسط رشد سالانه مصرف بنزین از ابتدای انقلاب اسلامی تا سال ۱۴۰۲ حدود ۵درصد و در چهار سال گذشته ۱۰ درصد بوده است که با تداوم روند کنونی، مصرف این فرآورده تا سال ۱۴۰۷ به روزانه ۱۷۰ میلیون لیتر می‌رسد؛ یعنی در آن سال ناترازی بنزین بیش از ۱۶میلیارد دلار در سال ارزبری خواهد داشت.
 
ضرورت صرفه‌جویی در مصرف حامل‌های انرژی 

رهبر معظم انقلاب اسلامی هفته گذشته در دیدار با مسئولان ارشد سه قوه، مسائلی از جمله مصرف بسیار بالای بنزین، تحقق ناکافی عدالت آموزشی و مشکلات طبقات ضعیف را با پیگیری قابل حل دانستند و گفتند: «ذوق و شوق و انگیزه سران سه قوه و مسئولان دستگاه‌ها مبارک اما ناکافی است و به علت فقدان پیگیری‌های لازم، تصمیمات و تأکیدات مسئولان در سلسله مراتب مدیریتی ضعیف می‌شود و در موارد متعدد به اجرا نمی‌رسد.»

رهبر معظم انقلاب، صرفه‌جویی در مصرف حامل‌های انرژی را ضرورتی اساسی خواندند و تأکید کردند: «پیشاپیش مردم و دستگاه‌های دولتی که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انواع انرژی هستند باید خود را به صرفه‌جویی عادت دهند که این کار نیز نیاز به پیگیری دارد.»

کارشناسان بر تقدم راهکارهای غیرقیمتی برای کاهش رشد مصرف و تحقق مصرف بهینه تاکید دارند؛ هرچند برخی هم عنوان می‌کنند که قیمت بنزین کنونی بسیار ارزان است؛ هزینه یک باک ۴۵ لیتری با نرخ سهمیه‌ای ۶۷ هزار و ۵۰۰ تومان می‌شود در حالی که مبلغ همین میزان آب معدنی یا آشامیدنی ۳۶۰ هزار تومان می‌شود.

براساس نظر کارشناسان با متنوع‌سازی سبد انرژی و غیرقیمتی می‌توان مصرف بنزین را به‌شدت کاهش داد و از قاچاق آن جلوگیری کرد. نخستین اقدام نوسازی و اصلاح ناوگان حمل و نقل عمومی کشور و اسقاط خودروهای فرسوده است. 
همچنین خودروهای تولیدداخل حدود دو برابراستانداردهای روزجهان بنزین مصرف می‌کنند که استفاده از فناوری‌های روز دنیا می‌تواند مصرف این خودروها را کاهش دهد.استفاده ازظرفیت گازسی‌ان‌جی نیز یکی دیگر ازاقدامات است در سال‌های گذشته مورد غفلت قرار گرفته که با استفاده از این ظرفیت می‌توان مصرف بنزین را روزانه ۲۰ میلیون لیتر کاهش داد.
 
جایگزینی کارت سوخت و کارت بانکی 

سیدمالک شریعتی، عضو کمیسیون انرژی مجلس در خصوص این‌که چگونه می‌توان مصرف حامل‌های انرژی به‌خصوص بنزین را کاهش داد، اظهار کرد: راهکارهای متنوعی وجود دارد و چند اقدام باید پیگیری شود اما نباید راهکارهای قیمتی در اولویت باشد. وی افزود: دولت باید اقدامات غیرقیمتی را اجرایی کند تا بتواند جلوی بخش زیادی از مصرف و قاچاق سوخت را بگیرد. از جمله اقدامات، انتقال سهمیه‌های بنزین از کارت هوشمند سوخت به‌‌ حساب بانکی افراد است که مصوبه قانون بودجه ۱۴۰۴ نیز هست و دولت و وزارت نفت آن را پیگیری می‌کنند و امیدواریم به‌زودی اجرایی شود. 

این نماینده مجلس در مورد استفاده از کارت (حساب) بانکی به‌جای کارت سوخت توضیح داد: با این اقدام هیچ تغییری در میزان سهمیه و قیمت بنزین رخ نخواهد داد و صاحبان خودرو دارای سهمیه بنزین با همین شرایط فعلی بهره‌مند خواهند شد، فقط نحوه پرداخت سهمیه از کارت هوشمند سوخت فعلی که مشکلاتی مانند صدور المثنی و... برای مردم ایجاد کرده، به ‌حساب بانکی افراد منتقل خواهد شد.

شریعتی تأکید کرد: مبلغ ریالی سهمیه بنزین به‌صورت اعتبار در حساب بانکی صاحبان خودرو شارژ می‌شود و هرکسی که خودرو دارد و سهمیه بنزین دریافت می‌کند به‌جای کارت سوخت از کارت بانکی استفاده می‌کند و هزینه بنزین از حسابش پرداخت خواهد شد. وی ادامه داد: اقدام دیگر بحث انتقال یارانه‌های فعلی انرژی با وضعیت و قیمت کنونی به صاحبان سهمیه یارانه‌ای است و یارانه در زنجیره تولید تا مصرف باید در آخر زنجیره تسویه و پرداخت شود تا بتوانیم جلوی قاچاق سوخت را بگیریم. 
 
پرداخت عادلانه یارانه انرژی به همه مردم

وی تأکید کرد: اقدام مهم دیگری که دولت پیگیری می‌کند، توزیع عادلانه یارانه‌ حامل‌های انرژی است. البته مبنای عدالت در یارانه باید محاسبه با قیمت تمام‌شده داخل کشور باشد نه قیمت‌های جهانی. اگر با قیمت‌های تمام‌شده داخلی محاسبه شود، کمتر از آن یارانه است و بالاتر از قیمت تمام‌شده مالیات و عوارض محسوب می‌شود. 

عضو کمیسیون انرژی مجلس در مورد طرح دولت برای پرداخت عادلانه یارانه انرژی به همه مردم گفت: جزئیات این موضوع هنوز به مجلس اعلام نشده اما مبنا باید ماده ۴۶ قانون برنامه هفتم باشد که همه اجزا در آن مشخص شده است و نباید طرح و ایده جدید ارائه شود. ایجاد سازمان بهینه‌سازی و مدیریت راهبردی انرژی در برنامه هفتم تکلیف شده و رئیس این سازمان باید به‌زودی به‌عنوان معاون رئیس‌جمهور منصوب شود و اختیارات را به‌عهده بگیرد. 

وی تصریح کرد: همه افرادی که کدملی دارند باید از یارانه انرژی و سهمیه‌های یارانه‌ای بهره‌مند شوند. با این حال امروز حدود ۵۰درصد خانوارهای کشور خودرو ندارند و از سهمیه بنزین و یارانه توزیع‌شده حامل‌های انرژی استفاده نمی‌کنند. 
عضو کمیسیون انرژی مجلس با اشاره به صدور گواهی صرفه‌جویی در بورس انرژی گفت: صدور این گواهی سبب کاهش مصرف خواهد شد؛ به‌طوری که اگر افراد مصارف خود را کاهش دهند یا کمتر از سهمیه خود استفاده کنند، براساس مبنای خط الگوی مصرف پاداش صرفه‌جویی می‌گیرند که بتوانند در بازار انرژی مشارکت کنند و سهم ببرند. 
 
قاچاق بنزین چقدر است؟

شریعتی درمورد این‌که میزان قاچاق سوخت چقدر برآوردمی‌شود،گفت: عدد رسمی دراین زمینه وجودندارداما رئیس‌جمهور و رئیس مجلس میزان قاچاق سوخت را حدود ۲۰میلیون لیتر در روز اعلام کرده‌اند که حدود سه‌چهارم آن گازوئیل و مابقی بنزین است.وی اظهار کرد: با روش‌هایی که اشاره شد، عدالت در توزیع یارانه‌ها رخ می‌دهد و مصرف کاهش پیدا می‌کند.

واردات ۹ میلیون لیتر بنزین در روز

امروز دوباره ایران به واردکننده بنزین تبدیل شده با این‌حال طبق برنامه هفتم، تولید بنزین و گازوئیل تا پایان این برنامه باید به ۱۲۹ و ۱۳۰ میلیون لیتر در روز برسد که با روند رشد کنونی مصرف، واردات بنزین به عددهای بسیار بالایی خواهد رسید؛ بنابراین باید از هم‌اکنون مدیریت مصرف در جهت جلوگیری و کاهش رشد این فرآورده اقدام شود، زیرا افزایش واردات در شرایطی که دولت با کمبود منابع مواجه است، سبب تحمیل تورم بیشتر به مردم خواهد شد.علیرضا آرمان‌مقدم، معاون اجرایی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی هفته گذشته با بیان این‌که دو میلیون و ۳۷۰ هزار بشکه در روز نفت خام و میعانات گازی در کشور فرآورش می‌شود، گفت: ظرفیت تولید بنزین و گازوئیل کشور به ترتیب به ۱۰۸ و ۱۱۵ میلیون لیتر در روز است. وی با اشاره به واردات روزانه ۹ میلیون لیتر بنزین به کشور افزود: همزمان با واردات بنزین، هفت میلیون لیتر هم گازوئیل وارد کشور می‌شود. آرمان مقدم اعلام کرد: ساخت یک پتروپالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای بین هشت تا ۱۲ میلیارد دلار به سرمایه‌گذاری نیاز دارد؛ یعنی باید به‌ازای هر بشکه نفت خام بین ۲۰ تا ۴۰ هزار دلار سرمایه‌گذاری شود.